Dagur - 23.03.1944, Blaðsíða 4

4
Fimmtudagur 23. marz 1944
-------------------------,
DAGUR
Rlt«tjóm: Ioqlmar EydnL
lóhcmn Frinumn.
Haoknr Snorrason.
AiorslBflu og innhelmtu annast:
Slgurður lóhcmnesson.
Skriiatofa vlð Kaupvanostonj. — Sími 96.
BlaðiS kemur út á hverjum fimmtudeai.
Araanaurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Biönuwonar.
íslenzk eða sænsk skip?
SÍÐUSTU ÁRUM hafa smærri og stærri
skipasmíðastöðvar komizt á laggirnar í flest-
um hinna stærri bæja og verstöðva hér á landi.
Er nú svo komið, að tiltölulega stór hópur ís-
lenzkra smiða og verkamanna liefir atvinnu af
viðgerðum og nýbyggingu báta og skipa úr fisk-
veiðiflota landsmanna og á þannig afkomu sína
nú og í framtíðinni undir vexti og viðgangi þess-
arar iðngreinar. í annan stað hefir útgerðinni
verið það mikið hagræði og styrkur að fá nauð-
synlegar viðgerðir á fiskiskipunum framkvæmd-
ar í landinu sjálfu. Skip þau og bátar, er byggðir
hafa verið hér, hafa og yfirleitt reynzt sérlega vel,
verið traustbyggðari og betri í sjó að leggja en al-
gengast er um erlend fiskiskip sömu stærðar, er
ætluð hafa verið til veiða í heimahöfum. Má því
með sanni segja, að innlendar skipasmíðar séu
þegar orðnar all þýðingarmikill og þroskavæn-
legur þáttur í atvinnulífi landsmanna. Fleiri og
stærri skip hafa og verið byggð hér á landi nú á
ófriðarárunum en nokkru sinni áður, enda hefir
eftirspurnin verið langtum meiri en skipasmíða-
stöðvar þær, sem fyrir eru í landinu, hafa getað
annað.
þVÍ MIÐUR lítur nú út fyrir, að stórkostleg
breyting standi fyrir dyrum í þessum efnum.
Eftirspurn eftir nýbyggðum, íslenzkum skipum
mun verða lítil eða engin á næsta ári. Stafar það
því nær eingöngu af því, að íslenzk stjórnarvöld
hafa gert ráðstafanir til þess að kaupa fiskiskip
frá Svíþjóð, er tilbúin eiga að vera til afhending-
ar strax í ófriðarlokin. Verða skip þessi einmitt
sömu stærðar og þau, sem innlendar skipasmíða-
stöðvar eiga hægast með að byggja. Verð þessara
skipa verður og — af eðlilegum ástæðum — mikl-
um mun lægra en svo, að líklegt sé, að íslenzkar
skipasmíðastöðvar geti við það keppt að óbreytt-
um ástæðum. Stafar það einkum af því, að Sví-
um hefir tekizt miklum mun betur að halda dýr-
tíðinni í skefjuin hjá sér en okkur íslendingum,
og í annað stað eru enn mjög óvægilegir inn-
flutningstollar á ýmsum þeim efnivörum, sem
nauðsynlegar eru til skipasmíða hér. Þessi að-
stöðumunur virðist sannarlega yfrið nógur, þótt
íslenzk stjórnarvöld geri ekki sitt til að auka
hann enn — og sem mest — með einhliða og van-
hugsuðum ráðstöfunum. En nú er það talið víst,
að útvegsmenn þeir, sem skip Jiessi kaupa frá
Svíþjóð, muni verða styrktir af almannafé til
kaupanna. Munu þeir fá mjög hagstæð, opinber
lán, jafnvel vaxtalaus að meira eða minna leyti,
og sagt er, að jafnvel komi til mála, að þeir fái
beina styrki, allt að 25% af verði skipanna.
JJÉR VIRÐIST skjóta skökku við: Með þessum
ráðstöfunum er raunar verið að styrkja með
ríflegum fjárfúlgum erlendar skijrasmíðastöðvar
til óeðlilegrar samkeppni við íslenzka skipasmiði,
og var þó sá leikur sannarlega yfrið ójafn áður.
íslendingum er það auðvitað lífsnauðsyn að eiga
sem stærstan og beztan fiskiskipaflota í ófriðar-
lokin. Það ér í alla staði eðlilegt og æskilegt, að
ísl. stjórnarvöld geri sitt til að stuðla að því, að
svo megi verða, og styrki, ef nauðsyn krefur, út-
vegsmenn til skipakaupa. En sá styrkur á auðvit-
að fyrst og fremst að miða að því að jafna svo
sem frekast er hægt hinn mikla aðstöðumun ís-
lenzkrar framleiðslu og erlendrar, en ekki hið
gagnstæða. Skipin verða að fást, en ísl. stjórnar-
völdum ber að sjá svo um, að eins mörg þeirra
verði byggð af íslenzkum höndum og framast er
nokkur kostur. Það er eðlileg og sjálfsögð krafa.
DAQUR
Roosevelt ávarpar þjóð sína
Roosevclt Bandaríkjaforscti situr íraman við hljóðnemana, og ávarpar þjóð sina.
Sá tími nálgast óðuin, að ákveðið verði, liverjir verði í kjöri við forsetakosning-
amar í haust. Almennt er álitið, að Roosevelt vcrði í kjöri í fjórða sinn, þótt hann
þafi cmiþá ekkert um það sagt. Pólitískar viðsjár fara nú vaxandi i U. S. A. —
Þar sem náttúran og manns-
höndin leggjast á eitt.
n KUREYRI á í framtíðinni að geta
orðið hið fyrirheitna land
skemmtiferðafólks — erlends og inn-
lends — er leggur leiðir sínar um ís-
lenzkar byggðir — sumar jafnt sem
vetur. Hún hefir öll beinin til þess:
Bæjarstæðið hér er eitt hið fegursta
á landinu. Héðan er stutt að fara á
hina fegurstu og sérkennilegustu
staði — í byggðum og óbyggðum.
Veðrátta er hér mildari — staðviðri
og bjartviðri meiri en víðast annars
staðar á þessum norðurhjara heims.
Svo er þessu farið frá náttúrunnar
hendi. Og skilyrði þau, sem manns-
höndin hefir skapað, eru sizt óhag-
stæðari hér en annars staðar á land-
inu: Bærinn er að ýmsu leyti snotr-
ast byggður allra íslenzkra bæja —
og er þá raunar ekki sérlega mikið
sagt. — Svo lítur út fyrir, að í fram-
tíðinni verði hér betri og meiri kost-
ur góðra og sæmilegra gistihúsa til
þess að taka við ferðafólki en annars
staðar á landinu, a. m. k. að tiltölu
við stærð bæjarins. Og síðast, en
ekki sizt, hefir mannshöndin í félagi
við móður náttúru búið bæjarbúum
sjálfum og gestum þeirra einn hinn
mesta yndisauka og bæjarprýði, sem
þekkist hér á landi, þar sem er trjá-
gróðurinn — bæði í opinberum trjó-
ræktarstöðvum og görðum einstakra
Gestir og heimamenn.
P»F TIL VILL þykir mönnum ekki
sérlega mikils um það vert, þótt
ferðamannastraumurinn aukist í bæn-
um. Raunar virðist hinum fremur fá-
breyttu atvinnuvegum bæjarmanna
engin vanþörf á því, að styðjast einn-
ig að nokkru við þó tekjugrein, sem
reynzt hefir ýmsum bæjum erlendis
— og jafnvel heilum þjóðum — ein
hin drýgsta tekjulind á friðartímum.
En látum svo vera, að þetta skipti
ekki verulegu máli hér. Hitt er þá
meira um vert, að flest eða allt það,
sem aukið getur aðdráttarafl bæjar-
ins í augum gestsins, hefir og varan-
leg áhrif í þá átt, að gera Akureyri að
menningarlegum og ánægjulegum
samastað fyrir okkur heimamennina
alla daga ársins. Við ættum því ekki
að láta okkur fátt um finnast, þegar
þessi mál ber á góma, eða skjóta
skollaeyrunum við umbótatillögum,
er miða í þó átt, að gera bæinn okkar
sem fegurstan, þriflegastan og menn-
ingarlegastan á allan hátt. Og við
megum heldur ekki setjast í helgan
stein í þessum efnum og láta okkur
nægja að una við verk fyrirhyggju-
samra feðra okkar og mæðra, sem
plantað hafa og annazt um trjágróð-
urinn og garðana, sem nú gleðja augu
okkar og fegra umhverfj okkar, held-
ur verðum við einnig sjálf að leggja
okkar skerf undanbragða- og sleitu-
laust af mörkum tíl framtíðarinnar
einnig í þessum efnum.
Almenningsgarðar í bænum.
T YSTIGARÐURINN okkar er
prýði og stolt bæjarins. Hann
verður að stækka og efla svo sem
framast má verða. — Nú er að vaxa
upp skógarbelti handan við Pollinn
og eins í brekkunni neðan Eyrar-
landsvegar — hvort tveggja fyrir at-
beina Skógræktarfélags Eyjafjarðar.
Þótt þessi hluti brekkunnar muni því
miður vera full áveðra til þess, að
skilyrði fyrir trjágróðri séu sem
ákjósanlegust þar, má þó vafalaust
vænta mikils af báðum þessum stöð-
um í framtíðinni. — Skátagarðurinn
í Bjarmagili hefir því miður dregizt
nokkuð aftur úr í þessum efnum.
Bæði er það, að hann er ekki heppi-
lega skipulagður í upphafi (of ónátt-
úrlegt mannvirki eða „stilfærður") og
eins hitt, að skátarnir virðast ekki
hafa lagt eins mikla rækt við hann
eins og vænta mátti af annars svo
duglegum og ágætum félagsskap. Þeir
ættu nú að taka rögg á sig og fá allt
gilið til ráðstöfunar og koma þar upp
fögrum og vel hirtum garði. Þáð væri
verðugt og viðeigandi verkefni fyrir
þennan félagsskap framsækins og
dugmikils æskulýðs, og gæti orðið
honum veglegur og óbrotgjarn minn-
isvarði í framtíðinni, — og auk þess
mjög til almenningsheilla.
Laugarskarð.
J»INN ER ÞÓ sá staður í bænum,
sem enn er ótalinn, er einna bezt
virðist fallinn til þess að breyta hon-
um í sérkennilegan og fagran gróður-
reit og skemmtigarð fyrir bæjarbúa í
framtíðinni. Svo hefir skipazt, að á
seinni árum hafa ýmsar stærstu og
merkustu byggingar í bænum verið
reistar umhverfis Grófargil. Mesta
verzlunar- og umferðasvæði bæjarins
er við neðsta hluta þess — við Kaup-
vangstorg og á Torfunefi. — Myndar-
legar iðjustöðvar hafa nú verið reist-
ar, þar sem gilið er þrengst — um
miðbik þess. Þar ofan við breikkar
gilið og grynnist, en liggur þó í góðu
vari gegn norðannæðingunum og
blasir við sól og sumri. Ýmsar veg-
legar stórbyggingar og menningar-
stöðvar slá nú þegar hring um þetta
svæði í hæfilegri fjarlægð: Matthías-
ar kirkja, Barnaskólinn, Gagnfræða-
skólinn nýi, íþróttahöllin og sund-
laugarbyggingin efst í gilinu. Og op-
inberri stórbyggingu mun og í fram-
tíðinni vera ætlaður staður efst í
Garðstúninu á norðurbakka gilsins.
Gilið er kyrrlátt og friðsælt, en þó
örskammt frá aðalumferðaleiðum
(Framh. á 8. riðu).
HITT OG ÞETTA.
Að geyma mat. Eigi matur að vera bragðgóður
og holl næring fyrir líkamann, verður að fara vel
um hann, hvað lítið, sem hann er geymdur.
1. Láttu ekki kjöt eða blautt fiskmeti liggja í
þvögu og þar, sem lítið loft kemst að. Það er
hætt við að gerð hlaupi þá í það, og maturinn
verði að ólyfjan.
2. Gæt þess, að loft streymi um hirzlu þá eða
herbergi, sem maturinn er geymdur. Ekki er nóg
að hafa göt á lokinu á hirzlunni eða herberginu.
Það verða líka að vera op að neðan, annars held-
ur loftið kyrru fyrir, það hefir ónógarás,semkall-
að er. F.kki ættu heldur hillur, seni matvæli eru
geymd á að vera þéttar, svo að loft komizt ekki
gegnum þær. Það ættu að vera rimlahillur eða
af stálvír.
3. Ekki má haga svo til, að matur sé hafður þar
nærri, er ólykt getur komizt að honurn. Hann
dregur hana í sig meira eða minna, og gerir það
matinn miður bragðgóðan og óhollan. Ýmsar
matartegundir mega eigi stancla nærri hver
annarri, þær fá þá keim hver af annarri.
4. Lát aldrei niðursuðudósir standa opnar með
nrat í eða matarleifum.
5. Hreinlæti ríður á, um fram allt, í kjallara,
eldhúsi og búri,
★
Við hiksta er reynandi að drekka glas af vatni
án þess að anda,
★
Við kvefi kennir rússneskur læknir það ráð, að
þvo á sér fæturna, frá iljum upp að linjám, úr ís-
köldu vatni, þegar farið er á fætur á morgnana
og eins á kvöldin, rétt áður en háttað er. Þerra
þá síðan vel með stórgerðri þurrku, þangað til
þeir roðna og hiti hleypur í þá. Þetta á að gera
tvo daga í röð. Ekki er mikil töf af jafnlitlu
handarviki og því vel reynandi. Sumum, segir
læknirinn, batni talsvert undir eins og þeir hafa
gert þetta einu sinni.
★
Við svefnleysi segir enskur læknir að vér get-
um numið hið bezta ráð af dýrunum — og hættu-
laust er það.
Það er: að breiða upp yfir höfuð. Þá verður
loftið, sem maður andar að sér, svæfandi —
minna í því af sýru en ella.
Ilöfuðið rekur maður upp undan aftur óafvit-
andi, þegar maður er sofnaður. Þetta gera fugl-
arnir, stinga höfðinu undir vænginn, þegar þeir
ætla að fá sér dúr. Hundar og kettir stinga trýn-
inu inn í hárin á skrokknum áður en þeir fara'
að sofa.
★
Blóðblettum, í ullarfatnaði, baðmullarfatnaði
eða silkivefnaði, eyðir terpentína eða sítrónu-
vökvi með matarsalti saman við.
★
Sú mikla list að vera viðfeldin í samræðum er
í því fólgin að varast að særa nokkurn eða láta
hann finna til yfirburða voiTa, með því að tala
eingöngu um það, er vér berum sjálfir gott skyn
á; heldur eigum vér að vikja talinu að þeim efn-
um, sem hugðnæm eru þeim, er vér J:ölum við.
★
Hvert hús, sem bókasafn er í, hefir sál. •
★
Hvemig færi, ef þú borðaðir á hverjum
klukkutíma? Þú þyldir það ekki lengi. En sumar
mæður skilja ekkert í því, að börnum þeirra
skuli vera illt, og þau skuli vera örðug viðfangs,
þegar þær gefa þeim mat á hverri klukkustund.
★
Hann: „Eg skal ekki ganga í hjónaband, nema
eg nái í stúlku, sem er mér alveg ólík.“
Hún: „Það ætti ekki að vera svo örðugt. Það
eru nógar fríðar, góðar og gáfaðar stúlkur hér
Lítillæti er hin fyrsta undir-
staða allra dyggða.
(Kínvcrskt spakmæli).
nærlendis."
»---------►