Dagur - 04.05.1944, Síða 5

Fimmtudagur 4. maí 1944
DAQUR
5
ÞÓRARINN KR. ELDJÁRN. hreppstjóri:
Svar til Ólafsfirðinga
í 10. tbl. „Dags“, 9. marz,
birtist grein, er eg skrifaði um
hafnarmál Ólafsfjarðar.
Eg tók fram í upphafi þeirr-
ar greinar, hvað það væri, er
ýtti mér af stað til að skrifa '
greinina. Taldi málinu, eins og
því þá var komið, þörf á, að ^
ræðast opinberlega. Málið væri.
lífsnauðsynjamál Ólafsfirðing-1
um, en hins vegar löggjaratriði ^
í hafnarlögum almennt, er legðu
svo þungar kvaðir á herðar ^
sýslna þeirra, er hafnargerðir
væru framkvæmdar í, að í flest-
um tilfellum væri það algjörð
ofraun sýslunum undir að rísa.1
Eg sýndi fram á með rökum,1
að nauðsyn bæri til að
fá þessu löggjafaratriði breytt.
ef ekki ættu af að hljótast slys (
fyrir sýslurnar annars vegar, og (
að hinu leytinu gæti það orðið
þess valdandi, að nauðsynjamál
eins hrepps gæti komizt í hina
alvarlegustu kreppu, svo sem
komið væri á daginn með hafn-
armál Ólafsfjarðar.
Vita má eg það nú fyrirfram,
að Ólafsfirðingar trúi því ekki,
þegar eg segi: Eg gerði það af
áhuga og góðvilja fyrir hafnar-
málum Ólafsfjarðar; en eg segi
það samt. Eg hafði ekkert að
verja fyrir hönd sýslunefndar
Eyjafjarðarsýslu, hefði enda
síðastur sýslunefndarmannanna
verið kjörinn sem forsvarsmað-
ur hennar á opinberum vett-
vang. Því síður skrifaði og grein-
ina sem sjálfsvörn, því sann-
færing mín er enn sú, að eins og
þessi hafnarmál standa nú, hafi
sýslunefndin ekki getað gert
annað en hún gerði, að neita
ábyrgðinni. Hitt er svo annað
mál, hvort sýsluenfndinni var
neitunin ljúf, eða hvort Ólafs-
firðingum hefir fallið þessi af
greiðsla í geð.
Grein mín virðist ætla að bere
þann árangur, sem eg taldi og
tel enn æskilegan, að málið
verði rætt opinberlega. Hitt hef-
ir miður tekist, að sá blær hvíldi
yfir greininni, er eg sjálfur þó
taldi, að hún bæri með sér,- að
hlýhugur stæði að baki, ef
dæma skal eftir þeim undirtekt-
um, sem hún hefir fengið hjá
Ólafsfirðingum.
Að því er eg hefi orðið var
við, hafa nú þegar þrír Ólafs-
firðingar ráðist að grein minni.
Fúslega skal það játað, að mis-
jafnlega prúðlega halda þessir
menn á penna, og mismunandi
skilning leggja þeir í tilgang
minn.
Oddviti Ólafsfjarðar, Þórður
Jónsson, telur í „Degi“, 22.
marz, grein mína vinsamlega, og
er það mér næg sönnun þess, að
eg hefi náð þeim undirstraum,
er eg ætlaðist til. Sigursveinn
Kristinsson (Þjóðviljinn 4.
apríl) telur hana „klassiskt
dæmi um hina föðurlegu um-
hyggju drottinvaldsins, sem geri
sér það það til yndis, að láta
undirsátann kenna á drottin-
valdi sínu, og þegar önnur rök
bregðast, er þá alltaf hægt að
nota siðferðið sem skálkaskjól,
og ekki sakar að ýkja ofurlítið,
til þess að styrkja hinn hreina
grunn siðferðisins“. Svo mörg
eru þau orð, slíkur er hans
tónn. Þó er í grein hans viður-
kennd aðalröksemd mín um
vanmátt sýslnanna til stórra
ábyrgða, er það góðra gjalda
vert, og má vel við una. Ás-
grímur Hartmannsson (í íslend-
ingi 31. marz) skrifar á þann
hátt, sem hverju góðu máli er
mest til skaða. Engin rök að því
sem um er deilt, en vanstilling,
getsakir og aðdróttanir vaða
uppi í torfum. Má vera, að eg
svari honum lítilsháttar að lok-
um, ef tími vinnst til.
Það mætti nú ætla, að í þrem-
ur löngum andmælagreinum
væri mörgu að svara, og satt er
það, miklu er hrúgað upp en
sárafáu er samt að svara. Flest
af því svarar sér sjálft, er and-
vana fætt, og liggur utan við
kjarna málsins, er persónulegt
nagg um sýslunefndina og mig
persónulega, enda alltaf hægt
að svara því ef sýnist síðar, en
það kemur ekkert við aðalatriði
því, sem um er deilt, og skal því
að sinni lagt til hliðar.
Deiluatriðið er eitt, aðeins
eitt, og það er þetta:
Átti sýsluneínd Eyjafjarðar-
sýslu, eins og málið liggur nú
fyrir, að játa málalei'tun Ólafs-
firðinga um ábyrgð á láni til
hafnarby ggingar í Ólafsfirði,
eins og þeir hálda fram, eða átti
hún að neita, sem eg held fram,
og sýslunefndin gerði? Þessi
tvö sjónarmið eigast hér við, en
ekki persónur, og því ætti allt
persónulegt að liggja niðri, það
skaðar aðeins nauðsynjamál,
sem leysa verður, og vonandi er
hægt að leysa, ef með hógværð
og stillingu er á haldið.
Sigursveinn Kristinsson reis-
ir kröfu sína á hendur sýslu-
nefndinni á því, að ábyrgð sýsl-
unnar sé form eitt og pappírs-
gagn og : því áhættulaust fyrir
sýsluna, ábyrgðin verði ekki
gerð gildandi. Hinir færa fram
aðrar ástæður, en þetta er þó
kjarni málsins og því í eitt tek-
ið hér. Inn á rök Þórðar Jóns-
sonar kem eg beint eða óbeint
síðar.
Sigursveinn virðist vilja
renna stoðum undir sína kröfu
með því að vitna í ummæli úr
grein minni og lætur þar með
skína í, að egjíti eins á.
- Ummæli mín eru þessi: „Hitt
að knýja sýslurnar út í ábyrgð-
ir, sem forráðamönnum þeirra
er ljóst, að langt er yfir getu, og
aldrei kemur til mála að þær
greiði, er blátt áfram siðspill-
andi og þjóðhættulegt. Ábyrgð-
arleysinu opnaðar dyrnar".
Allir, sem lesa, hljóta að sjá,
að hér er slitið í sundur. Um-
mæli mín eru áframhald af því,
að eg tel ábyrgðir sýslnanna
gildandi og að þeim verði beitt
fram yfir það, sem sýslurnar
þoli, og verði þó aldrei nema lít- ^ var eg ekki að drótta neinu að
ill hluti af ábyrgðarupphæðinni, neinum, að áætlanir hafa til-
er greiðist. Þetta er og skilning- hneigingu til standast ekki, fara
ur sýslunefndarinnar og alveg 1 oftast langt fram úr því, sem
gagnstætt því, sem Sigursveinn 1 gert er ráð fyrir.
heldur fram, og hér skilja leiðir. j
Mér virðist allt velta á því,
hvor skilningurinn er réttur, þó
eg efist Jítið um svarið. Reynist
skilningur Sigursveins réttur og
verði staðfestur af löggjafanum
og ríkisvaldinu opinberlega, fæ
eg fyrir mitt leyti ekki betur
Þetta skeði við Dalvíkurhöfn,
og er þá ekki skynsamlegt og
meira að segja sjálfsagt að líkt
geti farið með Ólafsfjarðarhöfn,
ef byggð verður? Verði hækk-
unin sú sama og í Dalvík, þá
lítur dæmið svona út, og skal
þá gengið út frá fyrirstríðsverði:
séð, en hindruninni sé úr vegi j Áætlun 1.215 millj. hækkuð
velt, og sýslan sé þá laus allra Um 200% gerir 3.645 millj.
mála. ! eða nær þrisvar sinnum það,
Aftur á móti, meðan sýslu- sem Dalvíkurhöfn er nú áætluð,
nefndin hefir sinn skilning, að ef eg man rétt. Nú vilja og þurfa
ábyrgð sé ábyrgð, sem í he'iðri Ólafsfirðingar að byrja þetta
beri að hafa, fæst áreiðanlega verk á hátoppi dýrtíð^rinnar,
ekki jáyyrði hennar að ástæð- hvað mikið er ekki hægt að
um óbreyttum; hún telur sig segja með neinni vissu. Sá hlut-
engan siðferðilegan rétt hafa inn> sem þn yrgj byggður, yrði
svo eg noti „skálkaskjólið til þvj meg dýrtíðarverði og ekki
að hengja bakara fyrir þjóf. Það þætjr þag hlutfallið við Dalvík-
er: Hún telur sig ekki hafa leyfi ’ urhöfn. Mér er afar óljúft að
til með opnum sjónum að leggja ^ færa fram rök fyrir því, að hafn-
svo geisilega og vafasama fjár-1 argerð Ólafsfjarðar hljóti að
hagslega ábyrgð á herðar ( verða mjög dýr, það verður tal-
hreppafélaga sýslunnar, semhér {jn fjandsamleg túlkun, en Sig-
er raunverulega um að ræða, þó
hún með því geti í augnabliki
leyst að litlu leyti vanda eins
hrepps.
Er nú ekki skynsamlegt, Ól-
afsfirðingar góðir, að reyna að
mæta hvor öðrum með skilningi
og sæmilegri kurteisi, og fá úr
þrætuatriðinu skorið? Það tel
eg-
Eg þykist nú hafa sýnt fram
á, hvað um er deilt, og gæti þess
vegna lokið máli mínu. En - ég
hlýt þó nokkru við aðbæta.Það
er að vísu ekki aðalatriði, aðal-
lega ádeiluatriði við grein
mína, en þau hafa komið fram i
umræðum þessum og eiga það
skilið að þeim sé svarað.
Ólafsfirðingamir telja mig
hafa farið óvinsamlega og vill-
andi ,með tölur viðkomandi
kostnaði á hafnargerð þeirra.
Ekki get eg játað þetta. Eg var
að reifa viðhorf sýslunefndar-
innar, eins og hún taldi að mál-
ið lægi raunverulega fyrir.
Upphæð sú, sem áætluð er
að höfnin muni kosta ,ef byggð
væri nú, er 5V4 milljónir kr.,
lokuð höfn, og af þeirri upphæð
væri ekki full trygging fyrir
meiru í hafnarlögum Ólafsfjarð-
ar en 1 milljón. 4% eru þá eft-
ir, sem eru í lausa lofti (í grein
minni stendur 4V2 millj., hvern-
ig sem sú skekkja hefir komizt
inn). Það er réttilega fram tekið
hjá Ólafsfirðingunum, að þetta
er dýrtíðarverð. Nú vil eg mega
benda Sigursveini Kristinssyni
á það, að hann segir í grein
sinni, að mér ætti að vera kunn-
ugt, að hafnargerð Dalvíkur sé
nú áætluð 200% hærri en
upphaflega var áætlað. Athuga-
semdin er rétt, höfnin er stór-
hækkuð, eg vissi þetta, þurfti
ekki að láta minna mig á það.
En hvað sannar þetta, Sigur-
sveinn? Það sannar þetta, sem
eg sagði í fyrri grein minni, og
ursveinn þrýstir mér inn á
þetta. Eg vil aðeins segja það
hér, að sýslunefndin taldi eftir
reynslu og viðhorfi tímanna nú,
að upphæðin, sem talin er dýr-
tíðartala, 5V4 millj., mundi
verða sú raunverulega. Gleði-
legt, ef annað reynist. Hitt skal
eg játa eins og yfirleitt allt, er
eg tel sanngjarnt, og það er, að
engin ástæða er að gera ráð fyr-
ir öðru en ríkissjóður beri alltaf
3/5 kostnaðar, og yrði þá hlut-
ur hreppsins rúmar 3 millj., en
það skiptir bara engu máli, báð-
ar uppphæðirnar eru langt fyrir
ofan getu sýslunnar og allt of
mikil áhætta. Því að sýslu-
nefndarinnar áliti — svo Þórði
Jónssyni verði svarað um leið
— ofraun Ólafsfjarðarhreppi
undir að rísa. Það er sitt hvað,
Þórður, að þurfa og vilja eitt-
hvað, eða hafa fjárhagslegt bol-
magn að framkvæma það, það
stangast því ekkert í grein
minni. Annars átti eg við
hreppa sýslunnar yfirleitt, en
ekki Ólafsfjörð sérstaklega. Þið
staðbindið ummæli mín um of
við Ólafsfjarðarhrepp, eg hefi
í grein minni alla hreppa sýsl-
unnar í huga. Þið eruð með öðr-
um orðum of hörundsárir, en ef
til vill er það eðlilegt.
Þá er næsta ádeiluatriði, og
það er, að eg auglýsi fyrir öll-
um landslýð, að Eyjafjarðar
sýsla standi.í hundruð þúsunda
króna ábyrgð fyrir Ólafsfjarðar-
hrepp. Eg segi þetta ekki. Lesið
með ró ummæli mín, það er
vandi að orða svo skýrt,aðóvin-
veittur lesandi geti ekki snúið
út úr. Tilvitnuð ummæli hljóða
svo: „Sýslunefnd Eyjafjarðar-
sýslu hefir talið sig af siðferðis-
legum ástæðum þó að öðru
væri sleppt — skylda til að
ganga á móti málaleitun Ólafs-
firðinga um nýja ábyi;gð ofan á
hundruð þúsu’nda ábyrgða, sem
fyrir eru, og sýslunni munu
reynast nægilega þungar ef á
reynir“. Hér er átt við þær
ábyrgðir, sem sýslan er í nú þeg-
ar, þar með ábyrgð til Dalvík-
urhafnar. Er þá svarað spurn-
ingu Þórðar, én ásökun Ásgríms
um þetta atriði.
Þriðja og þyngsta ákæran,
sem á að sýna sérdrægni mína í
sýslunefndinni, er sú, að eg hafi
ekki feimað mig við ábyrgðar-
beiðni fyrir Dalvíkurhöfn árið
1937, þá hafi eg ekkert séð við
ábyrgðarþungann að athuga. —
Þessu skal svarað svo: Alls ekki
meira en til þungans af ábyrgð-
inni, er eg var með í að sam-
þykkja fyrir Ólafsfjarðarhrepp
að upphæð 150 þúsund ásamt
samþykktri ábyrgð sýslunnar
fyrir 30 þúsundum til sama
hrepps. (Bryggjulán). — Sigur-
sveinn getur þess, sem rétt
er, að sýslumaður lagði á móti
ábyrgðarbeiðni Svarfdæla, og
fleiri voru á móti, þó ef til vill
hafi ekki greitt mótatkvæði.
Ekki var eg ósanngjarnari í
málafylgju minni þá, en svo, að
eg játaði afstöðu sýslumanns
mjög eðlilega og honum bæri
skylda til, sem oddvita sýslu-
nefndarinnar, að gæta þess að
sýsiunni væri ekki reistur hurð-
arás um öxl í ábyrgðum og
nokkur áhætta væri að ganga
undir ábyrgðarbeiðnina. Afstaða
sýslumanns var í fullu sam-
ræmi þá við skoðun hans á máli
Ólafsfirðinga, og er það honum
til sóma. Enda gott að fá tæki-
færi til að segja það hér. Það
munu allir sýslunefndarmenn-
irnir undirtaka, að áhugasamari
maður en hann um það, að sýsl-
an ofbjóði ekki getu sinni fjár-
hagslega, verður ekki fundinn.
Hitt var álit mitt, og
meiri hluta sýslunefndarinnar, •
að þar sem fyrir lægi skýrsla
um þann útflutning, sem Dal-
víkurhöfn þegar mundi fá, og
útreiknaður var eftir gjaldskrám
annarra hafna, væri það mikill,
að ætla mætti að nægja mundi
til að standa undir ábyrgðar-
upphæðinni, og ofan á það
væri svo Svarfaðardalshreppur
reiðubúinn að veðsetja mann-
virkið, tekjur og allar eignir
hreppsins og auk þess bera 1/5
hluta alls byggingarkostnaðar
hafnarinnar, þá væri með allt
þetta að baki áhættulítið að
ganga undir ábyrgðina. Sérstök
óhöpp yrðu að koma til, ef að
svo stóru slysi ætti að verða fyr-
ir sýsluna að hún ekki fengi
undir risið. Öll þessi loforð hafa
Svarfdælir uppfyllt til þessa og
hafa þegar lokið 1/5 af kostn-
aði hafnarinnar. Hafnarsjóður
staðið undir sínum greiðslum og
þá frekar haft afgang.
Þessa undirstöðu, er eg nú
hefi bent á, og óhjákvæmilega
er grundvöllur að ákvörðun
sýslunefndarinnar um ábyrgðir
á sýslusjóð, ef hún vill heiðvirð
starfa, vantar undir málaleitun
Ólafsfjarðar. Greinargerð um
það, og áætlun, hvernig Ólafs-
firðingar hugsa sér að starf-
rækja og bera uppi höfn sína,
hefi eg ekki orðið var við að fyr-
ir lægi. Ekki vil eg efast um, að
Ólafsfirðingar séu búnir að átta
sig á þessu sjálfir. Óska nú Ól-
(Framhald á 7. síðu).