Dagur - 08.06.1944, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 8. júni 1944
DAOUR
f
OpiH bréf tll ÓlaMirðinga.
Mér hefir borizt til eyrna að
ykkur fýsi þess suma að hafa
tal af mér.
Eg skil ástæðuna. En að
gefnu tilefni langar mig að setja
þær leikreglur, að við ræðum
málið sjálft, en ekki hugarfar
hver annars og innræti. Heppi-
legri lausn hafnarbóta í Ólafs-
íirði er lítið lið að því.
Sýslunefndarmaður Svarfað-
ardals, Þórarinn Kr. Eldjárn,
hefir skýrt fyrir ykkur ástæð-
urnar til þess, að sýslunefndin
sá sér ekki annað fært en synja
um ábyrgð sýslunnar.
Þá hlið málsins hefir Þórar-
inn skýrt að fullu, og hefi eg þar
engu við að bæta. En geta vil eg
þess, af því greinar ykkar
sumra bera með sér, að ykkur
sýnist Þórarinn ekki allur, þar
sem hann er séður, að þá kemur
mér hann í hug, er eg heyri tal-
að um drengilega menn.
Einn ykkar gat þess í blaða-
grein, að tveir sýslunefndar-
menn hefðu gengið svo langt
að greiða einnig atkvæði gegn
því, að Ólafsfjarðarhreppi væri
heimiluð lántaka til þessara
hafnarmannvirkja.
Eg er annar þessara tveggja
og gerði með nokkrum orðum
grein fyrir atkvæði mínu við af-
greiðslu málsins. — Fréttir af
því munið þið hafa fengið, þar
sem lögreglustjóri ykkar var
staddur á sýslufundi, er þetta
gerðist.
Það er sérstaða mín til þessa
máls — og ef til vill sýslu-
nefndarmanns Skriðuhrepps —
sem eg ætla að gera að umtals-
efni, því ykkur mun þykja sú
hlið málsins varla fullskýrð, og
viljið þess vegna hafa tal af
mér.
Eg ætla að byrja á upphaf-
mu.
Árið 1940 kom fyrir sýslu-
nefnd beiðni frá lögreglustjóra
Ólafsfjarðar og í samræmi við
samþykkt almenns fundar um
breytingu á reglugerð báta-
bryggjunnar í Ólafsfirði til
hækkunar bryggjugjalda. —
Skyldi því, er á ynnist með
þessu móti, safnað í sjóð, er
ætlaður var til styrktar hafnar-
bótum í Ólafsfjarðarhorni, og
því nokkuð lýst, hvernig þær
hafnarbætur voru hugsaðar.
Þessu guldu sýslunefndar-
menn jákvæði allir, nema eg. —
Eg greiddi ekki atkvæði.
Auðvitað var eg því hjartan-
lega samþykkur að safnað væri
í sjóð, en jafn mótfallinn hinu,
að hafnarmannvirki yrðu gerð
þar, og þannig, sem fyrirhugað
var. — þess vegna sat eg hjá.
Svo á síðasta sýslufundi, þeg-
ar ábyrgðarbeiðnin kom frá
ykkur ásamt því, að ykkur yrði
heimiluð lántaka til byrjunar
stórkostlegra hafnarmannvirkja
í Ólafsfjarðarhorni, beitti eg
mér gegn hvoru tveggja: ábyrgð
og heimild, meðfram af því, að
áætlun eða greinargerð frá
ykkur um það, hvernig þið
hyggðust standa undir kostnað-
inum, fyrirfannst engin.
Slík áætlun er þó ekkert
auka-atriði, og af því að eg hefi
ekki orðið þess var í skrifum
ykkar um ábyrgðarneitun
sýslunefndarinnar, skrifum, sem
orðin eru löng og mörg, að þið
hafið gert ykkur grein fyrir því,
hvernig mæta skal gjöldunum,
þá vil eg í fullri vinsemd ráð-
leggja ykkur að taka það til at-
hugunar, áður en þið ráðizt í
framkvæmdir.
Þótt þetta væri mér þyrnir í
augum, mátti annað þó meira.
Skoðun mín frá 1940, um að
ekki mætti kosta miklu til hafn-
armannvirkja í Ólafsfjarðar-
horni, hafði styrkzt.
Fjörðurinn er allur grunnur,
einkum innri hlutinn, og það
svo, að þar eru samfelld grunn-
brot þvert yfir hann, nokkuð út
fyrir höfnina fyrirhuguðu, þeg-
ar hafrót er komið, sem alloft
vill verða á stöðum, sem liggja
fyrir opnu hafi.
Þetta vitið þið vel og sjáið,
að ekki verður ávallt greið leið-
in inn í höfnina.
En þið vonið að úr þessu
muni rætast, og hafið gert ykk-
ur ýmsar hugmyndir þar um, t.
d. að þegar fjarðarstraumurinn
rekst á hafnargarðana, muni
stefnubreyting verða, og hann
streyma út fjörð með auknum
krafti, vegna fyrirstöðunnar, er
hann mætti, skila með sér sand-
inum og halda þannig opinni
rás inn í höfnina.
Eg er ekkert trúaður á þetta.
Eg held að straumurinn haldi
öllum sínum háttum, eftir sem
áður, komi inn fjörðinn vestanf-
megin, fyrir fjarðarbotninn og
svo út með austurlandi eins og
ekkert hafi ískorizt, þótt honum
verði lokuð leið inn í sjálft
f jarðarhornið. — Og eg held, að
hann láti sig það engu skipta, úr
hvaða efni fyrirstaðan er. Áður
hefir hann rekið sig á landið
þarna við fjarðarhornið, og sjást
þess ekki menjar, að hann hafi
leitað á að hafa neitt þaðan
burt með sér. Aftur á móti hefir
hann skilið þar talsvert eftir af
veganesti sínu líkt og hann
væri á ferð með bilaðan poka,
sem alltaf hryndi nokkuð úr og
settist að í slóðinni.
Einum ykkar farast svo orð í
blaðagrein: — „Hin síðari ár
hefir virzt aukast aðburður að
bryggjunni af sandi og grjóti og
sl. ár bættist svo það við, að
geysiþykk þarabreiða sigldi inn
fjörðinn og rak að einni bryggj-
unni, umlauk hana, festist og
dró sandinn til sín. Stærri bátar,
sem áður flutu að bryggju,
máttu nú ekki nálgast“. —
Eg á ekki samleið með grein-
arhöfundi um skilning á þessu.
Eg held að þaradyngjan hafi
ekki dregið til sín sandinn, held-
ur hafi hann staðnæmst við
hana þegar aldan ýtti honum
að, líkt og að landinu áður, og
líkt og verður við hafnargarð-
ana, þegar þeir eru komnir.
Brött klettafjöll standa að
firðinum báðum megin. Úr þeim
hrynur meira og minna á ári
hverju á fjörur niður. Síkvik
sjávaraldan tekur þar við og
vinnur sitt verk, að velta, mylja
og færa til Og nú er innfjörður-
inn svo grunriur, að um leið og
alda lifnar, ná hræringar henn-
ar til botns Og hún dregur ekki
Jóhann Magnús Bjarnason:
Brazilíufararnir. Árni Bjarnar-
son. Prentverk Odds Björnsson-
ar. Akureyri 1944.
J7INHVERJU SINNI,
skömmu eftir aldamótin síð-
ustu, hafði Árni-Páll ritað all-
óvægilega gagnrýni^um skáld-
sögur Jóhanns M. Bjarnasonar.
Stephan G. Stephanson skrifaði
þá Magnúsi góðvini sínum bréf,
til þess að stappa í hann stálinu:
„Bölvað stríð er það,“ stendur
þar m. a., „að þú skulir taka þér
svona nærri dóm Árna-Páls. —
------Þú, með þá Matthías og
Kúchler, sinn undir hvorum
handlegg, eins og Moses á hóln-
um, meðan Gyðingar börðust
við Filistea — og íslenzka al-
þýðu, sem kaupir upp allt eftir
þig, jafnótt og það fæst. Getur
þú ekki verið hreykinn af svona
meðferð, þótt einn Árni-Páll
maldi móti þér?“ •
Og Jóhann Magnús getur
sannarlega verið hreykinn af
þeirri meðferð, sem hann hefir
hlotið hjá íslenzkri alþýðu.
Segja má, að hún hafi lesið upp
til agna flest það, sem birzt hef-
ir á prenti frá hans hendi. Flest-
ar bækur hans hafa nú um langt
skeið verið alls ófáanlegar í
bókaverzlunum, svo að Ámi
Bjarnarson vinnur bæði vinsælt
og þarft verk með því að gefa
þær nú allar út að nýju í vand-
aðri heildarútgáfu. „Brazilíufar-
FRÁ BÓKAMARKAÐINUM
arnir“ eru 3. bindi þess ritsafns,
en áður er skáldsagan „í Rauð-
árdalnum" komin út í tveim
hlutum. Er þá „Eiríkur Hans-
son“ og „Vornætur á Elgsheið-
um“ eftir, auk ljóðmæla Jóh.
M. Bjarnasonar, áður óprent-
aðra æfintýra hans og smásagna
o. fl. Er ekki að efa það, að rit-
safn þetta verður mikið' keypt
og lesið' og hlýtur almennar vin-
sældir, ekki síður en fyrri út-
gáfur þessara bóka. Er það vel,
því að hér er um hollan og
hressandi skemmtilestur að
ræða. Að vísu má kannske
segja, að sögur þessar séu fyrst
og fremst „reyfarar“, en hvað
um það? Sú tegund bókmennta
á einnig fullan rétt á sér, því að
maðurinn lifir ekki heldur á
„klassiskum bókmenntum“ ein-
um saman. Og raunar em
„Brazilíufararnir“, „Eiríkur
Hansson“ og aðrar skáldsögur
Jóhanns M. Bjarnasonar þegar
orðnar „klassiskar“ á sína vísu.
Höfundur þeirra er íslenzkur
Alexander Dumas —- eini „reyf-
ara“-höfundurinn í stóru og veg-
legu broti, sem við höfum eign-
azt, en auk þess hjartahlýtt,
rómantlskt og hugljúft skáld,
sem lengi mun minnzt í íslenzk-
um bókmenntum — meðan
óspilltir unglingar hafa gaman
af æfintýralegum og kynlegum
frásögnum og fullorðnir og lífs-
reyndir menn leita sér hvíldar
frá erli og ólund daglegs lífs og
hátíðleika og heilabrotum „fag-
urra bókmennta" með því að
sökkva sér niður í lestur skáld-
sagna á borð við „Brazilíufar-
anna“. Má hver, sem vill, gera
lítið úr slíkri dægradvöl, en
skáldspekingurinn Stephan G.
Stephansson skildi þýðingu og
hlutverk Jóhanns Magnúsar í
bókmenntunum. Og ýmsir
myndu nú vilja taka undir þessa
ljóðkveðju Klettafjallaskáldsins
til höfundar Brazilíufaranna:
„Kveðja mín er þessi þá,
. . Þú mátt til að lifa“.
Einaf Guðmundsson: íslenzk-
ar þjóðsögur III. H.f. Leiftur.
Reykjavík 1944 k
JVÖ LÍTIL HEFTI eru áður
komin út af þjóðsagnasafni
þessu, en þetta er miklu stærst
og veigamest þeirra allra. Lítur
út fyrir — ef framhald verður á
útgáfunni — að hér verði senn
um allmikið og gott þjóðsagna-
safn að ræða til viðbótar þeim,
sem fyrir voru. — í hefti þessu
er langur og furðulegur bálkur
um ýmis konar kynlega við-
burði og fyrirboða í sambandi
við hinn válega skiptapa við
Vestmannaeyjar 16. maí árið
1910, þar sem 27 manns -
flest unglingar og fólk á bezta
aldri — fórst með bátnum
Björgólfi. Auk þess birtist í
heftinu fjöldi annarra frásagna
fornra og nýrra, draugasögur,
kímnisögur, æfintýri og annar
þjóðlegur fróðleikur. Sigurður
J. Árness hefir skráð f jölda þess-
ara sagna. Kann hann vel að
segja sögu, en síður þjóðsögu.
Hann breytir nefnilega alloft
nokkuð út af hinum hefð-
bundna, hlutlausa, fáorða og
einfalda þjóðsögustíl, sem er
orðinn sérstæð og fastmótuð
listagrein, er náð hefir mikilli
fullkomnun hjá ýmsum hinna
mörgu og -merku þjóðsagna'
meistara okkar. Bætir hann
sums staðar inn í hina hlutlægu
frásögn bollaleggingum frá eig
in brjósti og öðru slíku, sem
ekki á sem bezt heima innan
landamerkja þjóðsögunnar, og
spillir jafnvel geðhrifum henn^
ar nokkuð á stöku stað með
slíkum íburði. En hvað um það
— kverið er skemmtilegt og góð
viðbót við eldri þjóðsagnasöfn,
og munu hinir mörgu unnendur
og safnendur þjóðlegra fræða
ekki vilja láta það vanta í hill-
ur sínar. J. Fr,
alltaf undir sig. Meira vinnur
í þá átt að færa upp að
ströndinni, skila herfanginu af
sér aftur.
Frásögnin um þaradyngjuna
og afleiðing komu hennar sýn-
ist mér öruggt vitni þess, að
fljótlega eiga bátar ykkar jafn
örðugt um að komast inn í
höfnina — ef gerð verður á fyr-
irhuguðum stað '■— sem að
Dryggjunni nú.
Þá er sú hugmynd, að straum-
röst muni myndast út úr hafn-
armynninu sjálfu við*aðhaldið,
sem hafnargarðarnir veita, með-
an á útfiri stendur, og sópa þá
með sér sandinum frá hafnar-
mynninu.
En hvernig verður þetta með
aðfallinu. Liggur þá ekki sams
konar straumur inn í höfnina,
og er ekki hætt við að hann beri
þá með sér inn fyrir það, sem
lauslegt er?
Þessi hugmynd á við, þar sem
vatnsföll renna gegnum hafnir.
En því er ekki svo varið í Ólafs-
fjarðarhorni.
Þið munið tæpast búast við
því, að stærri skip geri sér tíð-
förult inn í þessa höfn. Og stór-
útgerð er með öllu útilokuð.
Staðurinn hefir engin vaxtar-
skilyrði þrátt fyrir höfnina.
Stórútgerðin hefst við þar, sem
betri eru leiðir til hafnar. Og þið
þurfið jafnt sem áður að flýja
til annarra hafna, þegar bátarn-
ir ykkar í veiðiför hreppa
stærri veður af hafi. Ef það er
ekki gert, en hafnar leitað x Ól-
afsfjarðarhorni, þá er blátt
áfram stofnað til slysa.
Mér sýnist því, að höfn í Ól-
afsfjarðarhorni sé engin fram-
tíðarlausn á vandræðum ykkar
og því alveg fráleitt að kosta
milljónum til hafnarmann-
virkja þar. Þið hafið þeirra
aldrei full not, og vegna
grynnslanna í firðinum er út-
gerð úr Horninu ekki líkleg til
svo mikils vaxtar, er þarf til
þess, að standa straum af þeim
feikna tilkostnaði.
En eg held, að þið þurfið
ekki að flýja fjörðinn samt, ef
þið viljið vera þar. Handan
Kleifa hagar ólíkt betur til á
margan hátt. Þar geta bátar
ykkar hafzt við ólíkt lengur en
annars staðar í Ólafsfirði. Þang-
að farið þið stundum með þá og
geymið þá þar. Þar er dýpi
nægilegt ennþá, og hafskip geta
lagzt þar að bryggju. Þau kom-
ast þar svo nærri að kasta má
steini í land. Þarna er þrauta-
lendingin við fjörðinn og verð-
ur sjaldan ófær. Leiðin þangað
frá Horninu er ekki löng, og bíl-
fær vegur á milli.
Hvernig væri að flytia út-
gerðina þangað?
Frystihúsin getið þið notað
fyrst um sinn, þar sem þau eru.
Það er ekki ókleift að aka fisk-
inum að þeim á bílum. Annað
eins hefir verið gert. Mundi það
saka nokkuð, þótt gerð væri at-
hugun um það, hvað skjólgarð-
ur kostar þar? Sennilega ætti
hann að koma fram utan við Á.
Ef hentugra þykir að hafa
byggingar innar, þá kostar lítið
að gera bátabryggjur þar, t. d.
undan Syðri Á. Þar er stutt leið
(Framhald á 6. síðu).