Dagur - 15.06.1944, Qupperneq 1

Þjóðhátíðin á
Þingvöllum 17.
• r r
juni
Dagskrá:
Á ÞINGVELLI (Lögbergi).
Kl. 1.15. Ríkisstjóri, ríkisstjórn
og alþingismenn ganga til þing-
íundar að Lögbergi, niður Al-
mannagjá. Um leið og gengið er
að Lögbergi, leikur lúðrasveit:
„Öxar við ána".
Kl. 1.30. Forsætisráherra setur
hátíðina. Guðþjónusta. Sálmur:
„Þín miskunn, ó guð." Biskupinn
yíir íslandi flytur ávarp og bæn.
Sálmur: „Faðir andanna".
Kl. 1.55. Þingfundur settur. For-
seti alþingis lýsir yfir gildistöku
stjórnarskrár lýðveldisins.
Kl. 2.00. Kirkjuklukkum hringt
um land allt í 2 mínútur. Einnar
minútu þögn á eftir og samtímis
umferðastöðvun um land allt.
Þjóðsöngurinn.
Kl. 2.10. Forseti sameinaðs al-
þingis flytur ræðu.
Kl. 2.15. Kjör forseta íslands.
Forseti íslands vinnur eið að
stjómarskránni. Forseti íslands
ávarpar þingheim. Þingfundi slit-
ið. Sungið: „ísland ögrum skorið".
Kveðjur fulltrúa erendra ríkja.
JFánahylling: „Fjallkonan" ávarp-
ar fánann. Sungið: „Rís þú unga
íslands merki". Hlé.
Á ÞINGVELLI (Völlunum).
' Kl. 4,30. Formaður þjóðhátíðar-
nefndar flytur ávarp. Fulltrúi Vest-
ur-íslendinga, próf. Richard Beck,
flytur kveðju. Lúðrasveit leikur:
„Þótt þú langförull legðir —"
(Steph. G. Stephansson. — Sigv.
Kaldalóns). Þjóðhátiðarkór Sam-
bands íslenzkra karlakóra syngur.
Stjórnendur: Jón Halldórsson
( aðalsöngstjóri), Sigurður Þórðar-
son, Hallur Þorleifsson og R. Abra-
ham. Emil Thoroddsen: „Hver á
sér fegra föðurland?" 'Hulda). „ís-
land farsældafrón", íslenzkt tví-
söngslag. Sveinbjöm Svelnbjöms-
son: „Móðurmálið" (Gísli Jónsson).
Þórarinn Jónsson: „Ár vas alda"
(úr Völuspá). Sveinbjörn Svein-
björnsson: „Lýsti sól" (Matth.
loch.). Sigfús Einarsson: „Þú álfu
vorrar" (Hannes Hafstein).
Kl. 5,00. Benedikt Sveinsson,
fyrrv. forseti neðri deildar alþing-
is, flytur ræðu.
Kl. 5,15. Þjóðkórinn syngur und-
ir stjórn Páls ísólfssonar tónskálds
- eftirfarandi ættjarðarljóð: „Ég
elska yður, þér íslands fjöll".
„Fjalladrottning móðir mín". „Þið
þekkið fold með blíðri brá". „Ég
vil elska mitt land".
Kl. 5,25. Hópsýning 170 fim-
leikamanna undir stjórn Vignis
Andréssonar leikfimiskennara.
Kl. 5,40. Þjóðkórinn syngur und-
ir stjórn Páls íslólfssonar tón
skálds eftirfarandi ættjarðarljóð:
„Nú vakna þú, ísland". „Ó, fögur
er vor fósturjörð". „Lýsti sól
stjörnustól".
Kl. 5,50. Flutningur kvæða.
Brynjólfur lóhannesson leikari
flytur hátíðarljóð Huldu. lóhannes
úr Kötlum flytur hátíðarljóð sitt.
Kl. 6,00. Íslandsglíma undir
stjórn lón Þorsteinssonar fimleika-
kennara. Að henni lokinni verður
sigurvegaranum afhentur verð-
launabikar ríkisstjórnarinnar og
Glímubelti í. S. í.
(Framhald á 7. síðu).
I
m íO .U R
XXVII. árg.
Akureyri, fimmtúdaginn 15. júní 1944
24. tbl.
JÓN SIGURÐSSON
OG 17. JÚNÍ
I.
Fyrii- sjónum íslenzku þjóð-
arinnar stendur nafnið og.
dagurinn í órjúfandi sam-
bandi Þar við eru bundnar
ljúfar sögulegar endurminn-
ingar og bjartar framtíðar-
vonir.
Jón Sigurðsson er fæddur
17.júní 1811 að Rafnseyri í
Arnarfirði. Foreldrar hans
voru síra Sigurður Jónsson á
Rafnseyn og kona lians, Þór-
dís Jónsdóttir. — Bar snemma
á gáfum Jóns og námfýsi. Á
barnsaldri ritaði hann prýðis-
fagra liönd, enda var hann
seinna talinn mestur snilldar-
skrifari meðal íslendinga á 19.
öld. Sömdu margir rithönd
sína að handarlagi hans.
Hann nam skólalærdóm að
öllu leyti í föðurhúsum og
tók stúdentsjrróf í Revkjavík
1829. Eftir það var hann
skrifari í 3 ár hjá Steingrími
biskuþi Jónssyni Átti bisk-
up gott bóka- og handrita-
safn og var sjálfur mikill fróð-
leiksmaður. Færði Jón bókakost
biskups sér vel í nyt og komst
þar í náin kynni við sögu lands-
ins. Sumarið 1833 sigldi Jón til
háskólans í Kaupmannahöfn,
lagði þar stund á málfræði, en
Jauk þó aldrei jn'ófi í þeirri
grein. Mun þar mestu liafa um
valdið, að hugur hans hneigðist
æ meir að sögu íslands og bók-
menntum. Var því hyggja
margra, er til þekktu, að hann
mundi helga sögulegum vísind-
urn líf sitt að fullu og öllu. Enda
er það sannast sagna, að hin
djúpa og víðtæka söguþekking
hans, er hann aflaði sér með frá-
bærrí elju og atorku, á sér engan
líka. Þekking hans á sögu íslands
var fjarri því að vera dauður
fjársjóður, er hann legðist á eins
og ormur á gull. Hún varð þvert
á móti undirstaða að sannfær-
ingu hans um stjórnmálalegan
rétt Islendinga, og hún var afl-
k v« „ -•,; i
■
*«'
M i

vakinn í hinni þrotlausu baráttu
hans fyrir frelsi Islands og fram-
förum íslenzku þjóðarinnar í
öllum greinum. Úr söguþekk-
ingu sinni smíðaði hann hin
bitru vopn, er hann beitti gagn-
vart danska valdinu og öðrum
dönskum andstæðingum, er ekki
gátu unað því, að íslendingar
fengju rétt sinn viðurkenndan,
en það stafaði bæði af náttúr-
legri eðlistregðu og rótgróinni
vanþekkingu á högum íslands
og málstað íslendinga. Var því
ekki að undra, þó að danskir
andstæðingar yrðu alstaðar und-
ir í deilunum við Jón Sigurðsson
um réttindi íslendinga, þar sem
vitið og þekkingin var á aðra
hliðina, en vanþekkingin og
viljaleysið á hina.
TI.
Hér eru auðvitað engin tök á
að lýsa starfi og starfsferli Jóns
Sigurðssonar í st jórnmálabaráttu
Islendinga um hans daga, aðeins
hægt að stikla á einstökum at-
riðum og bregða uj)j) örfáum
myndum sneitandi þessi. efni.
Frá því um 16(10 hafði ein-
veldi verið ríkjandi í löndum
Danakonungs. F.ftir 1830 fóru
miklar frelsishreyfingar um
alla Norðurálfuna, og áttu
þær uppptök sín í Frakklandi.
I Danmörku undu menn ekki
lengur hinu gamla stjórnar-
fyrirkomulagi og tóku að
krefjast stjórnarbótar. Leiddu
þessar kröfur til þess, að kon-
ungur bauð að setja skyldi á
stofn í Danmörku tvö ráðgef-
andi fulltrúabing, annað fyrir
Jótland, liitt fyrir eyjarnar.
íslendingar skyldu senda tvo
fulltrúa á þing F.ydana, og við
það sat fyrst í stað.
íslendingar undu því illa
að þurfa að senda fulltrúa á
þing Dana og vildu fá þing út
af fyrir sig og sendu bænar-
skrár um það til Danmerk-.
ur. Við þetta vannst
það, að árið 1838 skipaði kon-
ungur 10 af hinurn æðri embætt-
ismönnum landsins í nefnd til að
hugleiða málefni Jress. Skyldi
nefnd þessi koma saman í
Reykjavík annaðhvort ár, en
skjóta .skyldi gerðum hennar
undir atkvæði á þingi Eydana.
Þetta þótti íslendingum ónóg
stjórnarbót og héldu enn á lofti
vilja sínum um sérstakt þing fyr-
ir sig. Lauk þessu máli svo, að
Kristján 8. stofnaði Alþingi að
nýju með tálskipun 8. marz 1843.
Kom það fyrst saman í Reykja-
vík .1845. Áttu þar sæti 20 þjóð-
kjörnir, en 6 konungkjörnir.
Þetta nýja þing var allt annað en
Alþingi hið forna. Það var ráð-
gjafarþing, þar sent konungur
vildi leita ráða hjá fulltrúum
þjóðarinnar urr löggjöf landsins,
en fulltrúarnir máttu jafnframt
bera fram óskir og álit þjóðar
sinnar um eigin málefni hennar
fyrir konunginn.
Á þessum árum vaknaði Jón
Sigurðsson til meðvitundar um
(Framhald á 2. síðu).