Dagur - 15.06.1944, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 15. júní 1944
DAOPR
4
$
GREIN ARGERÐ
Dwight D. Eisenhower
hershöfðingi
Viðskiptaráðs um flutningsgjöld Eimskipafélagsins
^INN 23. febrúar 1943 komu
framkvæmdastjóri Eimskipa-
lélags íslands h/f. og fulltrúar
iyrir stjórn þess á fund Við-
skiptaráðsins, sem þá var nýtekið
til starfa. Töldu þeir félaginu
nauðsynlegt að því yrði heimil-
uð stórkostleg hækkun á flutn-
‘uigsgjöldum í Ameríkusigling-
um, ef það ætti að sjá sér fært að
halda þeim áfram. í bréfi til
ráðsins daas. 4. marz, telur félag-
ið síðan, að hækkunin þurfi að
nema 85% í ferðum til New
York, í ferðum til Halifax 200%
fyrir matvörur, fóðurvörur og
áburð, en 55% fyrir timbur.
Með bréfi þessu fylgdu allítar-
legar áætlanir um útgerðar-
kostnaðinn í slíkum ferðum, og
áttu þær að sýna að slík hækkun
væri nauðsynleg. Áætlanir þess-
ar voru athugaðar af ráðinu og
var síðan farið fram á ítarlegar
skýrslur um raunverulegan
kostnað í undangengnum ferð-
um og um rekstur félagsins yfir-
leitt, og bárust þær ráðinu og
verðlagsstjóranum 29. apríl og
4. maí. Ráðið gerði síðan sjálft
áætlun um, hversu há flutnings-
gjöldin þyrftu að vera, og var
ekki um annað að ræða en að
byggja hana á skýrslum félags-
ins eins og þá stóðu sakir. Niður-
staðan af þessum athugunum
varð sú, að ráðið áleit rétt, að
flutningsgjald á timbri hækkaði
um 20%, og á öðrum vörurn, að
frátöldum skömmtunar-, fóður-
og áburðarvörum, um 30%, en
að ríkissjóður ábyrgðist jafn-
framt tap, sem félagið kynni að
hafa vegna lágra farmgjalda á
skömmtunar-, fóður- og áburð-
arvörum, allt að 3,5 millj.
króna. Ríkisstjórnin taldi sér
ekki fært að takast þessa
ábyrgð á • herðar og taldi eðjj-
iegra. að flutningsgjald annarrar
vöru en umræddrar nauðsynja-
vöru yrði hækkað þeim mun
meir, og var því ákveðið að
heimila félaginu frá og með 8.
maí 50% hækkun á flutnings-
gjaldi fyrir allar vörur aðrar en
smjörlíkisolíur, kornvörur, kaffi,
sykur, fóðurbæti og áburð. Með
tilliti til þeirra upplýsinga, sem
fyrir hendi eru, má fullyrða, að
reksturinn hafi á fyrstu mánuð-
um ársins gefið tilefni til hækk-
unar á flutningsgjöldunum ,þótt
hins vegar á síðari hluta þess hafi
orðið þá ófyrirsjáanlegar, en svo
stórkostlegar breytingar, að
ágóðinn varð algjörlega óeðlileg-
ur, og hann er miklu liærri en
svarar til þessarar hækkunar.
Það er hins vegar algjörlega
rangt, sem komið hefir fram op-
inberlega, að verzlunarstéttin og
ríkissjóður hafi hagnast á þessari
farmgjaldahækkun vegna auk-
innar álagningar og aukinna
tolla. því að allir álagningarstig-
ar verzlunarinnar voru lækkaðir,
sem flutningsgiöldunum svaraði
og ríkissjóður innheimti ekki
tolla af henni.
30. júlí skrifaði verðlagsstjóri
félaginu bréf, þar sem farið var
frarn á sundurliðaðar upplýsing-
ar um afkomu félagsins á fyrstu
7 mánuðum ársins. Jafnframt
var beðið um skvrslur um hverja
ferð skipanna oir afkomu þeirra
jafnskjótt. og þeim væri lokið. 1
svarbréfi sínu 11. ágúst telur
framkvæmdastjórinn ýmis tor-
merki á því að láta slíkar skýrsl-
ur í té, og fengust þær ekki, þrátt
fyrir ítrekuð, .nunnleg tilmæli
verðlagsstjórans. í bréfi, sem fé-
lagið ritaði ráðinu löngu síðar,
eða 8. desember, þ. e. a. s. þegar
því hlýtur að hafa verið orðin
ljós afkoma ársins 1943 í aðalat-
riðum, er rætt um það, hvers
vegna það veitti ráðinu ekki um-
beðnar upplýsingar. Þar segir
um hækkunina frá 8. maí: „Þessi
ákvörðun yðar fullnægði alls
ekki óskum vorum um hækkun
farmgjaldanna og gat ekki verið
byggð á upplýsingum þeim, sem
vér höfðum látið yður í té, þó
þér hefðuð ekki látið oss- vita
neitt um það, að þér telduð upp-
lýsingar vorar svo lítilsvirði, að
þér vilduð ekki byggja á þeim.
...... Vér hlutum því að líta
svo á sem þér hefðuð tekið lítið
mark á upplýsingum vorum ög
því væri þýðingarlítið fyrir oss
að veita yður upplýsingar um
málefni félags vors“. Þegar sýnt
þótti, að svo myndi fara, hefði
ráðið auðvitað getað falið lög-
giltum endurskoðanda eða öðr-
um trúnaðarmanni að athuga
rekstur félagsins og sækja um-
beðnar upplýsingar í bækur
þess, enda var um það rætt. Af
því varð þó ekki, aðallega sök-
um þess. að ráðið treysti því, að
þar sem hér er um hálf-opinbera
aðila að ræða, myndi tregða fé-
lagsins við að veita umbeðnar
upplýsingar ekki eiga rót sína að
rekja til annars en þess, að í raun
og veru væri mjög erfitt að veita
þær og að það mvndi ekki leyna
ráðið upplýsingum, sem það
vissi, að ráðið hlaut að telja þýð-
ingarmiklar, enda rnundi slík
rannsókn hafa orðið ýmsum erf-
iðleikum bundin, rneðal .annars
vegna þess að nokku-r hluti
reikningshalds fer fram á skrif-
stofu félr.gsins í New York.
• Þegar langt var liðið á árið,
var orðið kunnugt um ýmsar
breytingar, sem orðið höfðu fé-
laginu í hag. svc. sem lækkuð vá-
tryggingar iðg j öld og greiðari
siglingar í nóvember vai gerð
á því athugun hversu mikið
rnyndi hægt að lækka flutnings-
gjöldin vegna þessa. Þar eð ráðið
hafði engar upplýsingar fengið
frá félaginu um reksturinn síðan
um vorið, var ekki unnt að gera
nýja allsherjaráætlun um farm-
gjaldaþörfina, lieldur varð enn
að nokkr'u levti að byggja á
sömu upplvsingum og þegar
hækkunin var heimiluð í maí,
sérstaklega hvað rekstrarútgjöld
snerti.
2. desembcr kvaddi ráðið
framkvæmdastjóra félagsins á
fund sinn og skýrði honum frá
því, að fyrir dyrum stæði lækkun
flutningsgjaldanna. Taldi hann
slíkt rnjög varhugavert og mælt-
ist eindregið til þess, að félaginu
yrði gefinn kostur á að gera nán-
ari grein fyrir afstöðu sinni. í
viðtali þessu revndist ekki unnt
að fá neinar upplýsingar um af-
komu ársins 1943. 8. desember
ritaði félagið ráðinu síðan mjög
ítarlegt bréf gegn hinni fyrir-
huguðu lækkun, en ennþá eru
þar engar upnlýsingar um af-
konni ársins. Hins vegar fylgdu
bréfi þessu skýrslur um rekstur
ársins 1942, en aðstæður allar
voru breyttar frá því, sem þá
hafði verið. 1 frekari viðræðum
skýrði félagið ftá ýmsum kostn-
aðarauka, sem orðið hefir.
Ákvað ráðið síðan að færa 50%
hækkunina niður í 30% hækk-
un frá 1. jan. 1944, og fella jafn-
framt niður 20% viðbótarflutn-
ingsgjald fyrir timbur, sem flutt
var til hafna utan Reykjavíkur.
Þessari lækkun var aðeins
ætlað að vera til bráðabirgða.
\rænti ráðiðjiess að geta fljótlega
eftir áramótin fengið gögn um
reksturinn og afkomu á árinu
1943. þannig, að hægt væri að
taka ákvörðun um endanlega
lækkun flutningsgjaldanna. Það
dróst hins vegar, að reiknings-
skilum félagsins yrði lokið, og
fékk ráðið ekki ársreikninginn í
sínar hendur fyrr en 8. maí. Eft-
ir það, sem á undan var gengið,
tregða félagsins við að veita ráð-
inu skýrslur síðari hluta ársins
1943 hina eindregnu andstöðu
þess gegn hinni fyrirhuguðu
lækkun flutninesgjaldanna í des-
emberbyrjun, kom það ráðinu
mjög á óvart, að reikningurinn
sýndi 18 millj. kr. hagnað. Ráð-
ið taldi, og telur enn, að það hafi
á sínum tíma hlotið að líta svo
á, að tregða hálf-opinbers félags
eins og F.imskipafélagsins við að
veita ráðinu jafnóðum upplýsin
ar um reksturinn og afkomuna
á árinu 1943 mvndi ekki stafa af
öðru en því, að slíkt væri mikl-
úm erfiðleikum bundið, og að
það væri ekki til þess að leyna
óvenjulegum hagnaði, svo að
ekki væri ástæða til sérstakrar
rannsóknar. Forráðamönnum
Eimskipafélagsins var vel kunn-
ugt um þá skoðun ráðsins. enda
hefur þeim verið tjáð hún, bæði
munnlega og skrifiega, að á slík-
um tímum sem þessum eigi
flutningsgjöldin ekki að vera
hærri en nauðsvnlegt getur tal-
izt til þess að hægt sé að halda
uppi flutningum til landsins, og
þótt aukning skipaflotans sé
vissulega mjög þýðingarmikil,
verði að tryggja hana ,á annan
hátt en að . söfnun stór-
kostlegs gróða, sem fenginn sé
með of háum farmgjöldum,
enda sé í rauninni etigin ástæða
til þess að örvænta um aukningu
flotans, meðan þjóðin á stórkost-
legar inneignir í erlendum gjald-
eyri. Hefði ekki verið óeðlilegt,
að gera ráð fvrir því, að hálf-
opinber aðili eins og Eimskipa-
félagið tæki fullt tillit til þessa
álits ráðsins í ráðstöfunum sín-
um.
Þar eð ljóst varð af ársreikn-
ingi félagsins, að flutningsgjöld-
in voru mun hærri en nauðsvn-
egt var, ákvað ráðið að lækka
aau tafarlaust og hafa lækkun-
ina svo mikla, að ekki væru líkur
til, að um ágóða yrði að ræða á
yfirstandandi ári. Var gerð rann-
sókn á niðurstöðum reikningsins
og á henni byggð sú ákvörðun,
að lækka öll flutningsgjöld fé-
agsins um 45%, og kom sú
ákvörðun til framkvæmda 9. maí
eða aðeins degi eftir að ráðinu
varð kunnugt um rekstrarniður-
stöðu ársins 1943.
Þær breytingar, sem langmestu
munu hafa valdið um hinn
mikla og óeðlilega ágóða 1943
urðu mjög seint á árinu. Þá fékk
félagið stór aukaskip, sem hafa
haft mikla þýðingu fvrir afkom-
una, og var flutt til landsins
miklu meira en ráð hafði verið
fyrir gert af vörum, sem hátt
flutningsgjald er fyrir. Ráðið
gat að sjálfsögðii án aðstoðar fé-
lagsins fylgst með siglingatíma
skipanna og flutningsmagninu,
en hvað reksturskostnaðinn
snerti varð það að byggja á
skýrslum og áætlunum félagsins,
en hann hefir reynzt mjög miklu
minni en félagið gerði ráð fyrir
í sínum áætlunum.
Astæðan til þess að lækkunin
var ekki gerð fyrr, er fyrst og
fremst sú. að Viðskiptaráðið
gerði ráð fyrir því, að óhætt væri
að byggja á skýrslum og áætlun-
um frá hálf-opinberum aðila
eins og F.imskipafélaginu og að
"áðið fengi upplýsingar um þær
breytingar, sem verulegu máli
ikiptu, án jrcss að stofna þyrfti
til sérstakrar rannsóknar á
rekstri félagsins. En þegar í 1 jós
kom, að slíkra aðgerða hefði
engu að síður verið þörf og að
ágóðinn varð óhæfilega mikill,
voru skjótar og róttækar sáðstaf-
anir sjálfsagðár, og ráðið telur
;ig hafa gert þær, er það þegar í
stað, er kunnugt varð, hvernig
málum var háttað, lækkaði
flutningsgjöldin svo rækilega,
sem raun ber vitni.
Franska bráðabirgðastjórn-
in í Algier viðurkennir
lýðveldið.
Utanríkisráðuneytið hefir til-
kynnt eftirfarandi:
„Ríkisstjórninni er ánægja að
tilkvnna að sendimaður frakk-
nesku þjóðfrelsisnefndarinnar
hefir tilkynnt utanríkisráðherra,
að bráðabirgðastjórn frakkneska
lýðveldisins hafi útnefnt sendi-
manninn, Herra Henri Voillery,
fulltrúa sinn sem délégué extra-
ordinaire (sérlegan sendimann)
við lýðveldishát'ðina.
Jafnframt því að tilkynna
þetta, bar Herra Voillerv fram
beztu árnaðaróskir sínar og
bráðabirgðastjórnarinnav til
Æðsti maður innrásarherafla
Bandamanna.
Vor-
hljóm-
leikar
Tónlistarfélags Akureyrar
1944.
Tónlistarfélag Akureyrar hef-
ir kornizt að samningum við
trio Tónlistarskólans í Reykja-
vík, þá Heinz Edelstein, Árna
Kristjánsson og Björn Ólafsson,
um hljómleika fyrir styrktar-
meðlimi félagsms á þessu vori.
Þessir þjóðkunnu ágætislista-
menn munu koma til bæjarins
um miðja næstu viku, og verða
hljómleikarnir haldnir í Sam-
komuhúsi bæjarins um og eftir
J ónsmessuhelgina.
Af viðfangsefnum skal þessara
getið:
Sonata í F-dur, op. 24 — Vor-.
sonatan — eftir Beethoven.
Trio í a-moll, op. 50 eftir
Tsjaikofsky.
Cello-sonata í D-dur eftir
Bach.
Trio í B-dur ,op. 97 eftir Beet-
hoven.
Duo, op. 62 eftir Franz Schu-
bert.
Dumky-trio, op. 90 eftir
Dvörák.
Líklega hefír Akureyringum
aldrei fyrr gefizt hliðstætt tæki-
færi þessu, til að kynnast hinum
merkilegustu og vinsælustu verk-
um þessara höfuðmeistara. Þar
að auki er hér um hljómleika-
forrn — Trio — að ræða, sem Ak-
ureyringar hafa lítt haft tækifæri
að kynnast, en sem túlkar klass-
isk verk á yndislegan og auðskil-
inn hátt.
Tónlistarfélagið mun enn geta
tekið nokkra styrktarfélaga inn í
félagið.
handa ríkisstjórn íslands og ís-
lenzku bjóðinm.
Ríkisstjórnin fagnar þessari
ráðstöfun og himnn góðu kveðj-
um og metur mikils þann vinar-
hug, sem stofnun hins íslenzka
lýðveldis er enn sýnd með þess-
um aðgerðum.