Dagur - 22.06.1944, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Fimmtudagur 22. juní 1944
DAGUR
Rltstjóm: Ingimar Eydal.
Jóhann Frímann.
Haukur Snorraaon.
AígroiSslu og innheimtu annast:
Sigiús Sigvarðsson.
Shrifstofa við Kaupvangstorg. — Sími 96.
BlctSið komur út á hverjum fimmtudegi.
Árgangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Björnssonar.
Flokkarnir og þjóðin.
pjIN SÖGULEGA helgi er liðin. Virkur dagur
er runninn upp. Sagan og minningin geyma
þjóðhátíðina og alla þá örlagaríku atburði, sem
gerðust á Þingvelli og um aðrar byggðir lands 17.
júní 1944. Öll sú mynd er skýrt og fagurlega
dregin. Þar er ekkert um að villast, urn ekkert að
deila. Hvað gerast kann á liinum virka degi, sem
nú er runninn, er ennþá ekki ljóst. En eigi að
síður mun það þykja mikilvægt. Því að undir því
starfi, sem nú verður unnið, er þjóðin hefir kast-
að hátíðarbúninginum og gengið til glímu við
vandamál líðandi stundar, er framtíð hins unga,
íslenzka lýðveldis komin.
glNN AF hinum erlendu gestum er ávarpaði
þjóðina á Þingvöllum, lét svo ummælt, að
íslenzka lýðveldið hæfi göngu sína á óróa tíð.
Tæpast getur nokkur gengið þess dulinn, að svo
er. Stórsjóar stríðs og blóðs geysa um nágranna-
byggðir allar og hér heima hafa öldur ósamlynd-
is, eigingirni og vandræða risið hátt á stundum.
En þótt svo drungalegt sé um að litast er efalaust,
að í hugum Islendinga er vor, fögnuður og starfs-
löngun, — fögnuður yfir miklurn áfanga á veg-
ferð þjóðarinnar og vorhugur runninn af þeirri
trú, að þjóðin eigi manndóm og landið kosti til
þess að skapa hér blómlegt menningarlíf, við eig-
in stjórn, fyrir þessa kynslóð og afkomendur alla.
Ein er ástæða enn til þess, að menn eru bjartsýnir
nú, þrátt fyrir kólgubakkana í hafsauga, — sú, að
í lausn sjálfstæðismálsins alls hefir gætt þeirrar
sameiningar meðal þjóðarinnar, sem ein er fær
um að leysa stóran vanda og skila skipi heilu í
höfn. Á þessum fyrstu dögum lýðveldisins er jarð-
vegur fyrir samvinnu og sameiningu þjóðarinnar
um hin mestu vandamál ef forystumenn hennar
bera gæfu til að sá í þann jarðveg. Hér er átt við
það, að þjóðin væntir þess af íorystumönnum
sínum nú, þingi og stjórn, að tekið verði af festu,
framsýni, samhug og fullum trúnaði á þeim
vandamálum, sem ískyggilegust eru og valdið
hafa mestum glundroða og erfiðleikum hér að
undanförnu, — dýrtíðarmálunum, — sem ógna
atvinnulífi þjóðarinnar og framtíð. Það er erfitt
að trúa því, að ekki verði gerð tilraun í þessa átt
nú. Þar með er það ekki sagt, að það sé nauðsyn-
legt, að flokkarnir steypi núverandi stjórn og
setji nokkurs konar þjóðstjórn á laggirnar, held-
ur hitt, að þingið geri alvarlega tilraun til þess
að lækna dýrtíðarmeinið með öðrum meðulum
en þeim, sem reynd liafa verið af þingmönnum
undanfarin ár.
þAÐ ER nauðsynlegt að þingið geri sér það
ljóst, að almenningur í landinu ætlast ekki
til þess, að þegar að þjóðhátíðinni liðinni, verði
til tekið þar sem frá var horfið í þinginu. Þjóðin
ætlast til, að þar sem annars staðar verði einlægur
starfsdagur. En menn hafa veitt því athygli, að
hin eina rödd, sem rauf eininguna á sjálfan þjóð-
hátíðardaginn kom frá þinginu. Hjáróma radd-
irnar í forsetakjörinu stóðu að því. Það var
óheppilegt og óþarft. Vonandi þýðir sá útúrdúr
ekki það, að þingið hafi ekkert lært og engu
gleymt við lýðveldisstofnunina. Ef það hefir ekki
orðið snortið af þeim einhug, sem einkennt hefir
þjóðina við þessi tímamót, þá horfir illa í þessari
fyrstu starfsviku lýðveldisins. Og þá þarf þjóðin
að blása nýjum lifsanda inn í sali hins aldna
þinghúss við Austurvöll,
Myndin er aí hinum írœiu Liheretor ílugvélum Ameríkumanna.
Frægar flugvélar.
Rabb um þjóðhátíðina, útvarpið o. tl.
TjÚ ÁTT flest, sem friðinn boðar,
#*fjarðar drottning mild og holl. .“
Svo kvað Matthías um Akureyri og
Akureyringar máttu minnast þessara
orða og fleiri slíkra úr kvæði hans
um Akureyri, er þeir risu úr rekkjum,
árla morguns, þjóðhátíðardaginn og
glöddu sig við að sjá fánana blakta í
sunnanþeynum og sólskininu um gjör-
vallan bæinn. Það var fögur sjón og
friðsæl og vakti „sólskin í hjarta",
einmitt það sólskin, sem þarf að ríkja
í huga og hjarta hvers einasta manns
á slíkum degi. Og þó mundi margur
hafa hugsað með ennþá þakklátari
hlýhug til heimabyggðarinnar þennan
fagra sumarmorgun, ef það hefði
kunnugt verið þá, að óvíða annars
staðar en hér um slóðir urðu menn
þeirrar hamingju aðnjótandi, að
fagna nýjum sögudegi við slíkar að-
stæður. Því að í öðrum Iandshlutum
var rigningar- og risjuveður. Á sjálf-
um Þingvollum „laugaðist silkifáninn
tárum himinsins", eins og útvarps-
þulurinn komst svo skáldlega að orði,
og þar hindraði regn og stormur mjög
ýmsa Jiði hátíðahaldanna.
jyjINNINGIN, sem bundin er við
þjóðhátíðardaginn hér um Eyja-
fjarðarbyggðir er því björt og hlý,
tengd norðlenzka sumrinu eins og það
getur fegurst verið. Eg gerði mér
miklar vonir um daginn um morgun-
inn, þegar fólkið hér í bænum safnað-
ist saman við Ráðhússtorg til þess að
taka þátt í skrúðgöngunni til kirkj-
unnar. Sólin skein, fánar blöktu, græn
laufin á trjánum bærðust í golunni,
tónar ættjarðarlaga bárust um götur
og torg. Ytri aðstæður allar voru
ákjósanlegar til þess að menn gætu
hrifist og orðið. glaðir eins og börn.
Og fylkingin seig af stað undir fánum,
prúðbúið fólk á öllum aldri. Þetta var
myndarlegasta og f jölmennasta skrúð-
ganga, sem nokkru sinni hefir farið
hér um götur bæjarins. En hafa menn
gert sér í hugarlund hversu miklu
glæsilegri, ánægjulegri og eftirminni-
legri þessi ganga hefði orðið, ef þeir
hefðu gengið syngjandi og glaðir og
reifir um bæinn á þessari sumarhátíð,
hefðu hrifist af fegurð náttúrunnar og
helgi dagsins og tjáð tilfinningar sínar
í söng fagurra ættjarðarljóða og laga,
- í stað þess að lötra þegjandi og
þumbaralega alla hina löngu leið?
þAÐ MÁ DEILA um það, hvort
heppilegt hafi verið að velja há-
tíðahöldunum hér í bænum stað á
Ráðhústorgi. Torgið er, a. m. k. enn-
þá, heldur lítið yndislegur staður. Það
gæti orðið mun fallegra, regluleg bæj-
arprýði, ef það væri allt gert að gras-
fleti og girðingin ljóta væri tekin og
henni fleygt út í hafsauga. En hitt
ætti varla að geta dulist nokkrum
að hátíðahöldin þar hefðu orðið
ánægjulegri, ef allir hefðu minnzt
þess, «8 þetta v«r þjóðhátídarda$ur
og að aldrei verður haldin þjóðhétíð
nema að þjóðin sjálf taki þátt í henni,
— hver maður leggi fram sinn skerf.
Ef menn hefðu minnzt þessa, þá hefði
verið glaðari bragur á öllu, — menn
hefðu ekki horft í gaupnir sér, — þeg
ar þjóðsöngurinn var sunginn af litlu
broti þess fjölda, er þarna var stadd-
ur. Eða hefði það þá komið fyrir, að
lítill hópur aðeins, af öllum þeim
fjölda er á torginu stóð, fagnaði kjöri
hins fyrsta, íslenzka forseta?
Það er ekki hægt að halda þjóðhá-
tíð ef meiri hluti fólks lítur á sig sem
áhorfendur aðeins, en ekki þátttak-
endur. Það var þetta, sem var að hér
á laugardaginn. Veðrið var fagurt,
fólkið var margt, en þó var þátttakan
lítil. Þetta þarf að breytast. Seytjándi
júní á að vera þjóðhátíðardagur í
sannri merkingu. Menn eiga að syngja
og fagna, gefa tilfinninguum lausan
tauminn. Frjélsir menn í frjálsu landi
þurfa ekki að vera uppburðarlitlir eða
feimnir hver við annan.
pN AKUREYRINGAR eru engin
*"* undantekning að þessu leyti. •
Síðastliðinn sunnudag kom eg gestur
að hátíð Suður-Þingeyinga að Laug
um. Þar var fagurt um að litast. Fán-
um skreyttir vellir, prúðbúið fólk. En
einnig þar virtist mér vanta þátttöku
fólksins í hátíðahöldunum. Það var
þar nógu margt. Hundruð manna víðs
vegar að úr Þingeyjarsýslum og víð
ár. En menn horfðu á, hlýddu á fá
menna hópa, en tóku ekki sjálfir þátt
í neinu. Meira að segja, þá er kór há-
tíðarinnar söng þjóðsönginn, tóku
nær engir gesta undir og eg taldi í
einni svipan tuttugu menn í mínu ná-
grenni, er hlýddu á þann söng með
hattinn á höfðinu!
jþESSAR athugasemdir eru ekki sett-
ar hér fram til þess að varpa
skugga á hétíðahöldin. Þau voru
vissulega á margan hátt ánægjuleg og
dagurinn allur í minningunni geymd-
ur. Tilgangurinn er sá einn, að benda
á það, sem sízt hefir hefir farið úr
hendi og lagfæra þarf, ef 17. júní á
að vera sá gleði- og uppörvunardagur
í íslenzku þjóðlífi, sem allir góðir
drengir óska að hann verði unfaldur
og ævi.
Utvarpsmæða.
TJTVARPIÐ OKKAR hefir átt held-
ur erfiða daga upp á síðkastið. í
síðastliðinni viku varð það fyrir því
óhappi, að lenda á þýzkum fréttum
fré London og færa íslenzkum hlust-
endum frásagnir af afrekum hersveita
Bandamanna í Normandí, fluttar á
þýzka tungu, nær því héilan stundar
fjórðung í stað dagskrár hinna frjálsu,
sameinuðu þjóða, sem boðuð hafði
verið. Munaði mjóu, að þeir útvarps-
hlustendur, sem annars heyra til
Reykjavíkur fyrir truflunum, fengju
langan lista með nöfnum þýzkra
(Framhald á 6. *íðu).
Sólin, blessuð sólin
Eg var nýlega að grúska í gömlu tímariti,
Heimilisblaðinu, sem gefið var út í Reykjavík
skömmu fyrir aldamótin. Tímarit þetta var gef-
ið út með stuðningi Stórstúku íslands, en rit-
stjóri og ábyrgðarmaður þess var hinn gagn-
merki maður Björn Jónsson, faðir hins nýkjöma
forseta vors.
í Heimilisblaðinu er margvíslegur fróðleikur
um ýmis konar mál. Mig langar til að birta hér
smáklausur úr grein, eftir danskan lækni, sem
birtist þar þýdd og heitir: Sólskin.
„Ljúktu upp glugganum og lofaðu sólarljós-
inu að komast inn. Það er blessun af himnum
ofan, sem þú byggir út með gluggablæjunum,
eins og það væri versti óvinur þinn.
Dragðu blæjurnar upp og færðu gluggatjöld-
in til hliðar.
Eg veit reyndar, að þú segir, að gólfábreið-
urnar og húsgögnin upplitist.
En rósirnar, sem hverfa af gólfdúkunum þín-
um, færa sig á börnin þín.
Fyrir nokkrar krónur (þá!) geturðu fengið
þér nýja gólfdúka, en þú getur ekki með stórfé
látið heilsurósirnar koma fram á litlu, fölu kinn-
unum.
Nóg sólskin er ein hin mestu gæði, sem þú
getur aflað þér hér í heimi. Þeir veikindafrjó-
angar, sem magnast í hinni fegurstu stofu, ef
henni er haldið dimmri, hverfa fyrir áhrifum
■ sójarljóssins. Læknar leggja nú á tímum mikla
stund á að læra að þekkja áhrif sólarljóssins á
smáverur þær, sem svo mikið er um rætt á síð-
ustu árum. Og allir komast þeir að þeirri niður-
stöðu, að bakteríur þrífist illa í sólskini. Eftir að
þær hafa verið fáeina tíma í sólarljósinu, er úti
um þær allar saman.
Sólin er sterkasta sóttvarnarlyfið, sem vér
höfum, og — það kostar oss ekkert.
Ljúktu aðeins upp glugganum! Og ýttu
gluggatjöldunum svo langt til hliðar, sem þú
getur!“ ...sj:!
Læknirinn lýkur grein sinni með þessum
orðum:
„Börn finna af ávísan náttúrunnar, að sólar-
ljósið er dýrmætur fjársjóður. Eg hefi oft séð
smábörn skríða þvert yftr gólfið til þess að
reyna að ná í sólargeisla, sem stolizt hafði inn
um byrgða gluggana og dansaði á gólfdúkunum.
Börrt elska allt, sem er bjart. Hleypið birtu
irtn á heimilið, og þá munu þau elska það.“
Þó að liðin séu 50 ár frá því er þetta var rit-
að og læknirinn og þýðandinn séu sennilega
báðir komnir undir græna torfu, eru þetta sí-
gild sannindi, sem nauðsynlegt er að rif ja upp á
hverjum tíma.
Gleymum því aldrei, að líf okkar og heilsu
eigum við að þakka sólinni, blessaðri sólinni.
„Puella“.
★
Vökvun:
Það er vatnið, sem veldur efnaskiptingum
plantnanna. Það er því ljóst, að skorti vatn —
eða sé of mikið af því — leiðir það af sér alvar-
le'gar truflanir í lífsstarfi plantnanna.
Vökvunin er því trúnaðarstarf, sem fram-
kvæma skal með mestu nákvæmni.
( Garðyrkjuritið).
★
/"'1 r \ r
(jrOö rao:
Skrúfur ganga auðveldar í tré, ef þú nuddar
sápu á þær, og þær munu síður rífa út frá sér.
Lampakveiki er gott að bleyta í sterku ediki,
og þurrka þá síðan vel; það logar betur á þeim
eh ella og lampinn „ósar“ miklu síður.
★
Réttlátur drottnari er eins og
pólstjarnan, sem stendurföst,þó
að allt hreifist umhverfis hana,
(Kínverskt spakmœli),