Dagur - 06.07.1944, Blaðsíða 2
2
D AG U R
Fimmtudagur 6. júlí 1944
Árásir kommúnista
á landbúnaðinn.
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að landbúnaðurinn á
landi hér hefir orðið fyrir ill-
yrmislegum árásum frá hendi
leiðtoga þess stjómmálaflokks,
sem kallar 9Íg Sameiningarflokk
Alþýðu — sósíalistaflokkinn,
en eru í daglegu tali nefndir
kommúnistar. Þessir menn virð-
ast einkum hafa tvö áhugamál:
Þeir vilja láta íslenzku þjóðina
sníða sér stakk eftir rússneskri
fyrirmynd á hverjum tíma, og í
öðru lagi beita þeir áróðri sín-
um til þess að koma þeirri trú
inn í alþýðu manna, að land-
búnaðurinn okkar sé bara
ómerkilegt, óvirðulegt ogjafnvel
skaðlegt „sport“ fyrir nokkra
menningarsnauða bændaræfla.
Framleiðsla þeirra sé hið versta
úrhrak, er útlendingar vilji
helzt ekki líta við, en sé þó seld
á okurverði innanlands. Þessir
áróðursmenn kenna, að þetta
okurverð hafi skapað dýrtíðina,
og jafnframt þvaðra þeir sí og æ
um öngþveitið í landbúnaðin-
um, og að hann sé orðinn langt
á eftir tímanum og á eftir öðr-
um atvinnuvegum landsmanna.
Þessum megna ároðri í garð
landbúnaðarins hefir verið svar-
að af ýmsum, en allra rækileg-
ast og rökvísast þó af Ólafi
Jónssyni framkvæmdastjóra
Ræktunarfélags Norðurlands í
ársriti félagsins 1943, undir fyr-
irsögninni: „Söngurinn um öng-
þveitið í landbúnaðinum". Þar
sem hér er um gagnmerka 'rit-
gjörð að ræða, sem byggð er á
hagfræðilegum grundvelli, tel-
ur Dagur sér skylt að kynna
hana allrækilega fyrir lesendum
sínum og horfir ekki í, þó að
til þess fari nokkurt rúm.
Örar framíarir.
í forspjalli bendir Ó. J. á, „að
undanfarin 20 ár hafa framfarir
í landbúnaði okkar verið
óvenjulega örar, skakkaföll,
mistök og sóun verðmæta vegna
forsjárleysis, ódugnaðar og van-
kunnáttu minni en á öðrum at-
vinnusviðum þjóðarinnar, og
félagsleg þróun landbúnaðarins
í fastara og skipulegra formi en
nokkurs annars atvinnuvegar í
landinu.
Það er því ekki auðvelt fyrir
þá, sem kunnugir eru málunum,
að koma auga á, í hverju hið
margumtalaða öngþveiti í land-
búnaðinum er fólgið, sem nú er
æpt svo hátt og títt um af viss-
um flokki manna á torgum og
gatnamótum".
Um þetta efni segir svo grein-
arhöf. ennfremur:
„Sé þess nú gætt, hverjir þeir
eru, sem hæst hrópa um öng-
þveitið í landbúnaðinum, kem-
ur í ljós, að þar eru fremstir í
flokki nokkrar kommúnista-
sprautur, sem ekki er kunnugt
úm, að nokkurn tíma hafi aflað
sér nokkurrar þekkingar á
landbúnaðarmálefnum, og
gengur þar fremstur rithöfund-
urinn Halldór Kiljan Laxness,
sem nú í þremur heftum í röð af
Tímariti Máls og menningar
hefir greitt landbúnaðinum stór
og þung högg og af miklu oflæti,
en minni rökfestu. . . .
Sumt af því, sem þessi höf-
undur og aðrir hans nótar segja
um landbúnað okkar, er líka
svo öfgakennt og óréttmætt, að
það verður tæpast tekið alvar-
lega, eða sem velviljaðar að-
finnslur, en verður að álítast ill-
kynjaður áróður í garð bænda
og svæsin árás á störf leiðbein-
andi landbúnaðarmanna, og
mætti segja, að ekki væri svara-
vert“.
Greinarhöf. kveðst mundi
hafa leitt þetta hjá sér, ef hann
hefði ekki orðið þess var, „að í
bæjunum leggja margir eyrun
við og trúnað á þenna þvætt-
ing“ og jafnvel sumir mennta-
menn sjái ekki í gegnum þenn-
an blekkingavef. „Þegar svo
þessi söngur er sunginn sýknt
og heilagt sem viðurkennd stað-
reynd, bæði í blöðum, tímarit-
um, þingum og útvarpi, þá er
ekki að undra, þótt sumum
þeim, sem ekki eru nákunnugir
málunum, verði það á að leggja
nokkurn trúnað á þennan
áróður“.
Árásareirúö.
Út úr öllu því moldviðri, sem
þyrlað er upp um landbúnaðar-
málin, fær Ólafur Jónsson út
þann raunverulega kjarna árás-
arefnanna, að verð landbúnað-
arvaranna sé óhæfilega hátt, og
kenna margir þetta úreltu bú-
skaparlagi, lélegri handleiðslu
og kostnaðarsömum dreifingar-
aðferðum. Hinn mikli tilkostn-
aður við framleiðslu landbúnað-
arvara segja áróðursmenn að sé
sprottinn af skipulagsleysi,
vöntun á tækni og vankunnáttu
og vöntun hagkvæmra leiðbein-
inga. Allt eru þetta slagorð út í
loftið, sem enginn haldkvæmur
rökstuðningur fylgir. „Mér er
heldur ekki kunnugt um“, segir
Ó. J. m. a., „að af hálfu þessara
manna hafi verið gerð nokkur
heiðarleg tilraun til þess að
sýna fram á, í hverju skipulagi
landbúnaðarins sé sérstaklega
áfátt, eða hvers konar skipun
þeir vildu hafa á honum. Eg get
varla talið það, þótt spekingur-
inn Halldór Kiljan Laxness
ræði um óætar landbúnaðarvör-
ur, hallærisástand í mjólkur-
málum og kreppuástand í kjöt-
framleiðslu, því augljóst er, að
hann og þeir, sem næst honum
standa í skoðunum, kunna eng-
in skil-á árstíða og árferðis-
sveiflum í framleiðslu landbún-
aðarvara og virðast alls ekki
geta gert greinarmun á stríðs-
ástandi, sem allir vona að vari
aðeins skamma hríð, og friðar-
ástandi, sem allir óska að kom*
sem fyrst og ríki sem lengst“.
Þau rök, sem færð eru fram
fyrir því, að landbúnaðarfram-
leiðslan sé of dýr og fram-
leiðslukostnaðurinn of mikill,
eru þessi:
a. Til þess að landbúnaðar-
framleiðslan geti borið sig, þarf
að greiða með henni stórfé úr
ríkissjóði sem uppbætur, og eru
þessar uppbætur bæði greiddar
á þær vörur, sem seldar eru inn-
anlands og þær, sem út eru
fluttar.
b. Hægt að flytja landbúnað-
arvörur frá fjarlægum löndum
hingað, og selja þær hér á
miklu lægra verði, en sams kon-
ar vara framleidd innanlands
kostar, eða nota þær til að verð-
bæta innlendu vörumar. Uppá-
haldsdæmi þessu til sönnunar
er smjörinnflutningurinn frá
Ameríku.
Áróðursmennirnir láta skína
í það, að úrræðin til bóta séu:
a. Framleiðslan aðeins sniðin
eftir innanlandsþörfinni.
b. Sarnfærsla byggðarinnar
úr dreifbýli í byggðahverfi, þar
sem búskapurinn sé rekinn sem
stórbúskapur með afkastamikl-
um mótordrifnum vélum, en
sem minnstu mannahaldi og
auðvitað helzt sem ríkisbúskap-
ur, eftir rússneskri fyrirmynd.
„Á þennan hátt telja svo
þessir vitringar“, segir Ó. J., „að
hægt sé að framleiða þær land-
búnaðarvörur, sem þjóðin
þarfnast, með miklu minni
mannafla og tilkostnaði en nú
þarf til að reka hinn fyrirlitlega
og úrelta afdala- og útnesjabú-
skap, og þessi tilhögun er svo
gyllt með því, hve auðvelt sé að
veita þessum býlahverfum alls
konar þægindi, rafmagn, síma,
vegi, skóla og skemmtanir.
Svo á vitanlega að reka bú-
skapinn með hávísindalegu
sniði, og er það ef til vill það
eina af viti í öllum þessum
áróðri og bollaleggingum, en
puntið fellur þó af þessari hug-
mynd, þegar þess er gætt, hve
öfgafullar, órökstuddar og óvís-
indalegar þessar árásir á land-
búnaðinn eru, og að höfundar
þeirra virðast engan skilning
hafa á vísindalegum starfshátt-
um, hvorki í landbúnaði né rit-
mennsku".
V erðhækkurún.
Því næst snýr greinarhöf. að
verðhækkun þeirri, sem orðið
hefir á landbúnaðarvörum, síð-
an stríðið hófst.
Innsti kjarninn í ádeilunum
á landbúnaðinn er, að verðlag
landbúnaðarframleiðslunnar sé
of hátt í hlutfalli við annað
verðlag í landinu. „Það er því
nauðsynlegt að gera sér grein
fyrir, hvaða það er, sem myndar
framleiðslukostnað landbúnað-
arvaranna. Ef við athugum nið-
urstöður búreikninga og þann
grundvöll, sem „Vísitölunefnd
landbúnaðarins“ byggði á, þá
sjáum við, að um 4/5 hlutar
framleiðslukostnaðarins er
vinna. Af þessu ætti að vera
augljóst, að verðlagsbreyting-
ar á vinnu hafa alveg yfirgnæf-
andi áhrif á framleiðslukostn-
aðinn“. Spurningin verður þá:
Er hægt að skýra þá hækkun,
sem orðið hefir á framleiðslu
landbúnaðarins síðan í stríðs-
byrjun með hækkun á kaup-
gjaldi? „Fyrir stríð var kaup -
gjald karlmanna við landbúnað-
arstörf um 100—150 kr. að
meðaltali á mánuði á sumrin og
/30—50 kr. á mánuði á vetrum,
auk fæðis. Nú er kaupið auk
fæðis 800—1000 kr. á sumrin
400—450 kr. á vetrum um
mánuðinn, og 4% orlofsfé að
auki. Kaup kvenna hefir líklega
hækkað hlutfallslega meira.
Kaupið er því sem næst 9 falt,
þótt hin almenna vísitala sé að-
eins 260 stig.
Annar kostnaður við að und-
irhalda verkafólk hefir ekki
hækkað að sama skapi, en sé
miðað við hækkun á matsölu-
stöðum, þá er ekki langt frá, að
fæðið hafi fjórfaldast í verði og
þjónustukostnaður þó líklega
meira. Á það má einnig benda,
að í sveitum yfirleitt mun meg-
inhluti fæðisins vera frá búun-
um sjálfum, og landbændur fá
því ekki fæðiskostnað sinn
greiddan niður með framlagi úr
ríkissjóði á sama hátt ag kaup-
staðarbúarnir. Það mun því
ekki ofmælt, að vinnukostnað-
ur við landbúnaðinn sé 8 faldur
nú móts við það, sem var fyrir
stríð. Annar kostnaður mun
varla meiri en 2.5—3 faldaður,
en vegur svo lítið, að láta mun
nærri að framleiðslukostnaður-
inn hafi 7 faldast.
Hvernig er svo samræmið við
vöruverðið? Eg legg hér til
grundyallar álit vísitölunefnd-
arinnar og er þá hækkunin
þannig:
Verð til bænda
Vörutegund 1939 1943 Haekkun
Mjólk 21—25 au. 123 au. 5-föld
Kjötl.fl.ca. llöau. 682 au. 6-föld
Kartöflur ca. 20 kr. 106 kr. 5-föld
Þetta sýnir, að hækkunin er
alls ekki nema í samræmi við
(Framhald á 7. síðu).
SOGN OG SAGA
---Þjóðfræðaþættir ,J)ags“-
(Framhald).
laðir að barni hennar. Gerði hún þá hreppstjóra aðvart og krafð-
izt þess, að hann léti mál þetta til sín taka. Þá fór með hrepp-
stjórn í Svarfaðardal Árni bóndi Pálsson í Syðra-Holti, og var
hann talinn vera allröggsamur í embætti og góður bóndi. Hann
mun ekki hafa þótzt geta látið þetta Sveinsstaða-mál afskipta-
laust, sérstaklega vegna þess, að Anna í Gljúfurárkoti hafði tjáð
honum þann grun sinn, aðElínámundihafaíhyggjuaðfyrirkoma
barni því, er hún gengi með. Reið Árni upp ltérað og kom að
Hnjúki í Skíðadal til hjónanna Jóns Þórðarsonar1) og Ingibjarg-
ar Jónsdóttur. Ingibjörg hafði alloft fengizt við ljósmóðurstörf,
var ólærð að vísu, en þótti heppnast vel. Fékk hreppstjóri hana í
för með sér að Sveinsstöðum, og átti hún að skoða Elíná og ganga
úr skugga um, hvort hún væri barnshafandi. Saj’t er, að Elíná
fiafi verið treg til að láta skoða sig og þrætt hafi hún fyrir barns-
þykkt sína, en Ingibjörg þóttist þess ekki dulin, hvernig á stæði
fýrir henni. í heimleiðinni bað Árni hreppstjóri þau Hnjúks-hjón
]) Hann var langafarbróðir Hermanns Jónassonar, fyrrum forsætisráð-
herra, búmaður góðuu og skörungur í lund, en eigi vitmaður meira en í
meðallagi.
að taka Elíná á heimili þeirra til gæzlu, þar til er hún yrði léttari
og urðu þau við þeirri beiðni. Er ekki annars getið en vel færi
um Elíná á meðan hún dvaldi á heimili þeirra hjóna^r- Þetta var
haustið 1845, og liðu svo nokkrar vikur, að ekkert bar til tíðinda.
Vortt hafðar nokkrar gætur á Elíná, en hún lét sem ekkert væri.
Um það leyti dags, er rökkva tók þann 19. nóvember, kenndi
Elíná léttasóttar. Lét hún ekkí á neinu bera, heldur sætti færi og
skauzt fram göngin án þess eftir væri tekið um stund. Úti var
hvassviðri og hríðarbylur, en þó ekki frosthart. Slangraði hún út
fyrir bæinn og fæddi þar barnið standandi, en það féll frá henni
ofan í fönnina, þegar naflastrengurinn slitnaði. Tók hún það þá
upp og bar það að yzta útihúsinu, lagði það þar nakið í skaflinn
og byrgði yfir með snjó. Sneri hún síðan aftur til baðstofu, en
mætti í göngunum þeim hjónum, Jóni og Ingibjörgu, sem sakn-
að höfðu Elínáar og þegar flogið í hug, hvað um væri að vera.
Gengu þau þegar á hána að segja til barnsins, og gerði hún það
vafningalítið. ánaraðist þá Jón bóndi út þangað, er til var vísað,
fann barnið og bar það til baðstofu. Hafði Elíná fætt sveinbafn,
og þótti það ganga kraftaverki næst, að þeim mæðginum heilsað-
ist báðum vel við góða hjúkrun og'virtust þau ekkert rnein hafa
hlotið af þessu fargani. — Drengurinn var skírður Salóinon.
Þegar fregnin um atburði þessa barst út um sveitir, þóttu það
mikil tíðindi og einstök í sinni röð. Var málið rannsakað og dóm-
ur upp kveðinn i héraði 2. febr. 1846, þess efnis, að Elíná skyldi
erfiða í betrunarhúsi í Danmörku æfilangt og greiða auk þess all-
(Framhald^.