Dagur - 06.07.1944, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 6. júlí 1944
D A G U R
5
Áttrœðisafmæli.
Næstkomandi mánudag verð-
ur áttræður einn af merkisprest-
um landsins, séra Einar
Thorlacius, síðast prestur í
Saurbæ á Hvalfjarðarströnd og
prófastur í Borgarfjarðarpró-
fastsdæmi. Það er fyrir allra
hluta sakir tilhlýðilegt að hans
sá minnst á slíkum hátíðisdegi
ævi hans, en einkum á vel við
að svo sé gert í norðlenzku
blaði, því séra Einar er Eyfirð-
ingur að uppruna og ber mikla
tryggð til átthaga sinna.
Hann er fæddur að Öxnafelli
10. júlí 1864, sonur Þorsteins
bónda þar og hreppstjóra
Thorlacius og konu hans, Rósu
Jónsdóttur bónda í Leyningi.
Vígðist hann árið 1889 til
Stóruvallaprestakalls og þjón-
aði því kalli til þess er honum,
árið 1900, varveittur Saurbærá
Hvalfjarðarströnd eftir að hafa
hlotið þar kosningu með yfir-
gnæfandi þorra atkvæða. Því
kalli, sem einnig tekur yfir
Mela- og Leirársókn, þjónaði
hann svo unz hann lét af prest-
skap árið 1932 og settist að í
Reykjavík, þar sem hann hefir
dvalið síðan.
Sama árið og séra Einar vígð-
ist, kvæntist hann Jóhönnu Að-
albjörgu Benjamínsdóttur
bónda Jónssonar á Stekkjarflöt-
um í Eyjafirði, en hún andaðist
21. marz 1937. Hún var kona
svo ágæt að af bar, skörungur
hinn mesti, stjórnsöm á heimili
og ráðdeildarsöm, glaðvær og
félagslynd og þótti víst öllum
hjúum hennar vænt um hana,
örlynd og skaprík, en kunni þó
góða stjóm á sér, hreinslþlin og
einörð, trygglynd og drengskap-
armanneskja hin mesta. Séra
Einar er jafnlyndur og fáckipt-
inn, en hefir þó ávallt kunnað
vel glaðværð, utan heimilis og
innan. Var hann konu sinni
hinn bezti eiginmaður, enda
kunni hún vel að meta hann.
Hjónaband þeirra var með
þeim ágætum að þar vissi eg
aldrei falla neinn skugga á. Þau
eignuðust átta börn og er elzt
þeirra Rósa kona Magnúsar
Guðmundssonar í Ólafsvík, en
yngst Magnús Thorlacius, lög-
maður við hæstarétt, fortaks-
laust einn af fremstu lögfræð-
ingum landsins. Tvö börn
misstu þau, dreng, sem dó korn-
ungur, og dóttur er lézt tólf eða
þrettán ára gömul. Virtist sú
stýlka mundu verð§ frábœr
jafnt um atgjörvi sem mann-
kosti og má nærri geta hvílíkur
harmur það hefir verið foreldr-
unum að sjá á bak slíku barni.
Son átti séra Emar áður en
hann giftist, Helga, sem um all-
langt skeið var bóndi á Tjörn á
Vatnsnesi, en er nú starfsmaður
hjá Sambandi íslenkra sam^
vinnufélaga í Reykjavík, dugn-
aðarmaður vel látinn.
Eg sem þessar línur rita hafði
engin kynni af séra Einari fyrr
en hann fluttist að Saurbæ, en
þangað kominn varð hann næsti
nágranni foreldra minna. Næst-
ur á undan honum hafði haldið
staðinn séra Jón Benediktsson
prests í Eydölum, Þórarinsson-
ar prests í Múla, Jónssonar. Var
séra Jón Benediktsson hinn
mesti öðlingur, en fáskiptinn
um almenn mál, og sennilega
nokkuð íhaldssamur, því að
hann var orðinn aldraður mað-
ur. Nábýlisfólk í Saurbæ hafði
ávallt verið svo sem bezt varð á
kosið, eins í tíð séra Þorvalds
Böðvarssonar, og mundu okkur
því hafa þótt viðbrigði ef nú
hefði breytzt í hina áttina. En
skipulegar og flutningur í bezta
lagi. Frjálslyndur var hann í
trúarsökum og umburðarlyndur j
og sló jafnan með hægð á allar
öfgar. Þegar spíritistahreyfingin
hófst, voru þeir ýmsir í sóknum
hans, eins og annars staðar, sem
tilhneigingu höfðu til að taka
hinni „nýju“ kenningu — jafn-
gamalli kristindómnum og
raunar eldri — með ofstækis-
fullri andúð, en séra Einar
brýndi menn til varfærni í
dómum og varaði við hvatvísi
og öfgum. Vafalaust ætla eg að
honum hafi fljótt skilist (líklega
þegar í upphafi), að formælend-
ur spíritismans, þeir Einar Hjör-
leifsson, Haraldur Níelsson og
Björn Jónsson, kenndu ekkert
það, er eigi samrýmdist kenning-
um Nýja testamentisihs. Af-
staða hans var mjög hin sama
og Þórhalls biskups í Nýju
kirkjublaði.
Síðan séra Einar fluttist til
Reykjavíkur hefir hann átt ró-
lega daga, en ávallt starfað að
einhverju sér til dægradvalar.
Tvö síðustu árin hefir starf
hans verið þess eðlis, að lík-
legt er að margir hugsi til hans
þakklátlega fyrir það löngu eft-
ir að hann er sjálfur lagstur til
hvíldar. Hann hefir verið að
vinna að nýrri útgáfu af einni
hinni vinsælustu bók, er íslend-
Daníel á Björk
áttræður
j^TTRÆÐUR VARÐ 24. júní
síðastl. Daníel Þórðarson
fyrrverandi bóndi á Björk í
Öngulsstaðahreppi.
Barn að aldri flutti hann að
Björk ásamt foreldrum sínum
og systkinum, og hefir dvalið
þar síðan. Þar hefir hann háð
baráttu við óblíð náttúruöfl og
ýmsa erfiðleika, sem einyrkja
bóndi þarf við að stríða. En þar
hefir hann líka lifað hin fögru
æskuár og unnið marga sigra.
Þar hefir blessuð sólin veitt hon-
um nýjan styrk eftir hvern lang-
an og kaldan vetur. Margar
mun hann eiga minningar
tengdar við þennan litla blett
fósturjarðarinnar, sem hann
hefir dvalið svo langan tíma á.
Hann hefir verið sístarfandi,
síðan hann var barn, en er þó
enn við þá heilsu að geta gengið
til vinnu. Sjón er farin að bila,
en hann getur þó lesið, og er það
hans yndi að geta lesið blöð og
svO varð eigi, því að hin ný- ingar eignuðust á níjándu öld-
komnu prestshjón reyndust
ágætir nágrannar, greiðvikin og
óágeng. Hélzt það góða nábýli
allt þangað til móðir mín (að
föður mínum látnum) brá búi
og fluttist burtu réttum aldar-
fjórðungi síðar.
Ekki reyndist hinn nýi prest
ur neinn byltingamaður, en
ýmsa nýbreytni kom hann með,
og þó án alls hávaða. Hann
réyndi t. d. að auka og bæta
sálmasöng 1 kirkjum sínum —
enda var kona hans ágæt söng-
kona — og fast lagðist hann í
gegn þeim óvanda, að fólk
kæmi þangað sálmabókarlaust,
í þessu fékk hann ekki svo
miklu áorkað sem skyldi,
Nokkuð herti hann á um bama-
fræðslu, enda var þá tekið að
gera auknar kröfur um hana, og
í búnaðarmálum var hann
hvetjandi til framkvæmda, en
að öllu fór hann með hægð. Um
ávöxtun sjóða kirkjunnar hafði
hann nokkra nýbreytni og leit
meir til framtíðarinnar en áður
hafði tíðkast. Var þetta vel far-
ið, því að ella mundu nú sjóðir
þessir ekki mikils virði, slíkt
verðfall sem orðið hefir á pen-
ingum. Lestrarfélag stofnaði
hann, en ekki var hann einráður
um val á bókum þess, enda hef-
ir það orðið nokkuð á annan veg
en skyldi og mun svo um lestr-
arfélögin án undantekningar.
Sjáífur átti hann meira og betra
bókasafn en þekkst hafði þar
um slóðir frá því er leið Þorvarð
Ólafsson á Kalastöðum (d.
1872). Lánaði hann bækur sín-
ar hverjum er hafa vildi, eins og
löngum hefir verið títt um
sveitapresta.
Prestsverk öll fóru séra Ein-
ari vel úr hendi. Mælskur
kennimaður mun hann vart
hafa getað talist, enda hafa þeir
ávallt verið fágætir, en ræður
hans voru skynsamlegar og
inni — kvæðasafninu Snót. Er
sú bók væntanleg á markaðinn
í haust. Eldri útgáfurnar þrjár
eru, eins og fróðir menn vita,
verk þeirra Jóns Thoroddsens
og Gísla Magnússonar, en svo
eru þær orðnar torgætar, að ör-
fáir hinna mestu bókamanna
eiga þær allar, og líklega enginn
gott eintak af þeim öllum. Hver
útgáfa hefir, eins og kunnugt er,
að talsverðu leyti nýtt efni. Hér
er nú tekið allt efni þeirra allra
(þar á meðal hinir skemmtilegu
formálar og skýringar Gísla
Magnússonar), en þó með því
fyrirkomulagi, að þegar er auð-
ið að sjá hvað hver útgáfa hafði
inni að halda, án þess að nokk-
uð sé tvíprentað. Auk þess
verða nákvæm registur yfir
bæði efni og höfunda. Hefir
séra Einar sniðið allt fyrirkomu-
lag eftir því, sem er á úrvals-
söfnum þeim (anþológíu),erOx-
ford University Press gefur út
og fræg eru um allan heim.
Verður bókin hin mesta ger-
semi.
Séra Einar heldur nú sameig-
inlegt heimili með þrem börn-
um sínum, og þar ríkir enn i dag
sama einingin og friðsemdin
sem ávallt ríkti á heimili hans.
Með áttatíu ár á baki er hann
enn ungur í anda og áhugasam-
ur um almenn mál, og enn geng
ur hann teinréttur um göturnar
þessi hái og gjörvulegi maður,
sem enn lítur með sömu rónni
fram og aftur.
Sn. J.
Ottómann
tvíbreiður, nýr, fjaðralaus,
til sölu, Afgr, vísar á.
bækur, því að hann er greindur
vel.
Hann er kvæntur Krist-
björgu Helgadóttur og eiga þau
þrjú börn: Helga bónda á Björk,
sem hin öldnu hjóij dvelja nú
hjá, Þórð bónda á Sílastöðum
og Sigríði, sem nú dvelur á Ak-
ureyri.
Við sveitungar hans óskum
honum allra heilla á þessum
tímamótum, og biðjuin guð að
gera æfiárin, sem eftir eru, björt
og hlý.
Nágranni.
Söngskemmtun
Karlakór Iðnaðarmanna frá
Reykjavík gaf bæjarbúum hér
kost á að hlýða á samsöng sinn
í Nýja-Bíó aðfaranótt sl. mánu-
dags. Söngstjóri kórsins, herra
Robert Abraham, er Akureyr-
ingum áður að góðu kunnur. -
Viðfangsefni kórsins voru hin
glæsilegustu og nær því öll há-
þýzk eða ramíslenzk. Fyrst má
telja forníslenzkt þjóðlag: „Þat
mælti mín móðir“, samfellt og
kraftmikið, með undirleik eftir
Karl O. Runólfsson; þá
„Rhapsodie“ eftir Brahms og
Nótt í skógi eftir Schubert; hið
gullfagra lag Nielsens við sálm
Grundtvigs, „Paaskeliljen“, sem
mun hafa hlotið bezta meðferð
af öllu því, sem kórinn söng. Þá
skal nefna „Söng fanganna“ úr
„Fidelia" ,eftir Beethoven, og að
lokum „Hásetasönginn“ úr
„Hollendingnu mfljúgandi“, eft-
ir Wagner.
Söngstjórn herra Abrahams
er á þann veg, að ekkert er und-
ir tilviljun lagt; fágun og vand-
virkni eru hans meginstyrkur.
Betri helft kórsins voru bass-
arnir, og bættu þeir að mýkt og
fyllingu efri raddirnar, sem virt-
ust síðri og stundum nokkuð
bældar.
Einsöngvarar voru þau Annie
Þórðarson og Maríus Sölvason.
Frúin skilaði sínu hlutverki með
mýkt og kunnáttu, en við betra
bjóst eg að Maríusi, því að hann
á yfir meiru að ráða en þarna
kom fram. — Jóhann Tryggva-
son annaðist undirleikinn með
röggsemi.
Að öllu samanlögðu má skipa
þessum kór á bekk með þeim
betri, og víst er að ekki mun
honum hraka, ef hann fær í
framtíðinni að njóta aga hinnar
ströngu föðurhandar Abrahams.
Svo þakka eg Karlakór Iðn-
aðarmanna ágæta skemmtun og
óska, að hann gisti Akureyri aft-
ur með aukna krafta og ný við-
fangsefni.
Auditor,
Hver
maöurinn?
Bók með því nafni er nýkom-
in út í tveimur bindum. Bókaút-
gáfan Fagurskinna gefur hana
út, en Brynleifur Tobiasson
menntaskólakennari hefir skráð
hana.
í bókinni eru alls 3735 ævi-
ágrip íslenzkra manna víðs veg-
ar um landið, þar af 1380 dán-
ir. Enginn er tekinn í bókina,
sem andaðist fyrir 1. febr. 1904.
Auðvitað geta ekki svo mörg
æviágrip, sem hér um ræðir,
verið tæmandi um lífsstörfin, en
eigi að síður fyllir bókin eyðu í
bókmenntum okkar, hefir all-
mikið sögulegt gildi og er þýð-
ingarmikið heimildarrit.
Það hlýtur að vera nær
ókleift að leysa rit sem þetta
svo af hendi, að engar villur
finnist í því, enda rekur maður
sig á smáskekkjur með því að
blaða í bókinni. Lakastar eru
ættfærsluvillur, en þær koma
að minnsta kosti fyrir, en von-
andi ekki margar.
SAMFERÐAMENN o. fl.
sögur eftir Jón H. Guðmunds-
son, ritstjóra „Vikunnar“, hafa
blaðinu veríð sendar. Er þetta
3. bókin, sem út kemur eftir
þenna höfund. Sögurnar eru 14
talsins og taka yfir tæpar 100
bls., og þetta því allt smásögur.
I þeim er brugðið upp meira og
minna einkennilegum augna-
bliksmyndum úr lífi einstakra
manna, þær eru létt og lipurt
stílfærðar, en ekki tilþrifa-
miklar.