Dagur - 13.07.1944, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 13. júlí 1944
DAGUR
5
SAGA ÞYZKRAR BORGAR
í eftirfarandi grein segir Lansing Warren, amerísk-
ur sendisveitarstarfsmaður, frá því, hvernig stríðið
kom til þýzku borgarinnar Baden-Baden, en þar
dvaldi hann fangi, þangað til í febrúar 1944.
Þessi saga gerizt í þýzkri borg,
og borgin er Baden-Baden í
Svartaskógi í Rínarbyggðum.
Þar dvaldi eg, ásamt öðruiii
þessara hressingargangna aftur-
kallað. Þýzka lögreglan lætur
sem þetta sé gert vegna þess, að
borgarbúar séu óánægðir yfir
Bandaríkjamönnum, sem hand- því, að sjá Bandaríkjamenn á
teknir voru í Vichy, í þrettán |
mánuði, eða nánar til tekið frá
16. janúar 1943 til 10. febrúar
1944.
Mér fannst Baden lítið hafa
breytzt, þegar þangað kom.
Borgin var friðsæll staður, að
því er virtizt víðsfj,arri ógnum
ófriðarins. Þessi mynd breyttist,
en breytingin var hæg til að
byrja með. Sprengjuflugvélar
Bandamanna urðu æ tíðari gest-
ir; flóttamannástraumurinn frá
verstu loftárásaborgunum varð
æ fjolmennari. Menn og konur
úr borginni voru kallaðir til
herþjónustu og tala fallinna
borgarbúa hélt áfram að hækka,
þangað til hvert mannsbarn
gerði sér ljóst, að hinir fyrrum
sigursælu þýzku herir áttu nú
sjálfir í vök að verjast og riðuðu
á glötunarbarmi. Dagbókin mín
gefur nokkra hugmynd um það,
hvernig stríðið kom til Baden-
Baden, eins hins friðsælasta og
rólegasta staðar í þriðja ríkinu.
★
Jgmúar 1943.
,Svo er- að sjá, sem stríðið hafi
framhjá Baden-Baden. Þar er,
eins og fyrr, fjöldi ferðamanna
til þess að leita sér hvíldar eða
lækninga, í lindunum frægu.
á móti gestum. Við sjá-
gangi í skemmtigarðinum. Sér-
stakt leyfi, þarf nú í hvert sinn,
ef óskað er að fara í garðinn, og
rað aðeins veitt ef Gestápomað-
ur er á hælunum á okkur.
Febrúar.
Berlínarútvarpið segir frá
geysilegum þýzkum ósigri við
Stalingrad. Okkar eigin viðtæki
eru undir lás Þjóðverjanna,
þangað til lausnin kemur, en
við getum hlustað á útvarp
hótelsins í aðal setustofunni.
Þar er eingöngu að fá þýzka dag-
skrá og einnig þar er Jögreglan
á verði. — í dag er okkur sagt, að
sveitir von Paulus marskálks
liafi verjð yfirbugaðar eftir
tveggja mánaða hetjulega vörn
gegn ofurefli óvinaliðs. Næsta
dag tekur Baden þátt í skyldu-
sorg, sem fyrirskipuð er frá
Berlín, vegna þessa mikla áfalls.
Stríðið, hingað til fjarlægt og
óviðkomandi, verður allt í einu
nálæg staðreynd.
Marz.
Þegar þernan kemur til þess
að líma svartan pappír á glugg-
ana okkar, . spyrjum við hana
hvort loftárásir séu tíðar. „Það
að taka
um þá í gegnum trjálimið. Það
eru auðugir ferðatnenn frá Ber-
lín. Karlmennirnir reykja stóra
vindla og kvenfólkið er listilega
búið, í silkisokkum og loðkáp-
um. Þetta ferðafólk hefir þriggja
vikna leyfi sámkvæmt læknis-
vottorði, til dvalar við heilsu-
lindirnar í Baden. Við vöknum
snemma einn morguninn við
söng og hljóðfæraslátt á götunni.
Ungir drengir og telpur ganga
fylktu liði undir fánum til
íþróttasvæðisins. Blómsveigur er
lagður um myndina af Hitler í
hótelinu. Afmælis ltans er
minnzt. Hakakrossfáninn blakt-
ir í fyrsta sinn yfir gistihúsinu.
★
Maí.
Nú líður engin vika svo, að
ekki sé loftárásarmerki. En við
gleymum öllum áhyggjum því
að nú er fyrsti pósturinn að
heintan kominn. í fimm mánuði
höfuð við beðið. Bréfin hafa ver-
ið á þriðja mánuð á leiðinni.
Frímerkin vantar á sum, „af því
að á þeim voru fjandsamleg
merki eða áletranir“, að því er
sagt er. Bréfin eru þrí-ritskoðuð,
í Washington, í Bermuda og
Berlín. Hafa komið við í Bern
á leiðinni.
★
Júní.
Eftir tveggja mánaða æfingar
og fyrirhöfn fáum við boð um að
okkur sé bannað að leika kafla
úr „Jónsmessunæturdraum"
Mendelsohns. Skýringin er sú, að
það mundi líta illa út, að gefa
margra mílna fjarlægð. Eftir
eina slíka nótt sjáum við eld;
bjarma á himnum langt í burtu.
og aðrar nauðsynjar, en heita
mátti að hver gæti fengið sinn
skammt. Það var sjaldgæft að sjá
nokkurn, sem virtist líða veru-
legan skort. En nú eru breyttir
tímar. Flóttafólkið er bér. Það
hefir forréttindi, — það fær fyrst
sinn skammt. Hinum gengur
erfiðlega að ná í sinn skammt.
Stríðið hefir færst enn nær.
September.
Stórhópar sprengjuflugvéla
réðust á Schweinfurt í dag (6/9).
Á heimleiðinni flugu þær
yfir Baden-Baden, rétt eftir
hádegið. Það var ógleynr-
anleg sjón. Hver hópur’inn,
af öðrum þeysti yfir borgina í
skipulegum röðum. Við heyrum
gelt í vélbyssum. Flugvélarnar
sveima um stund yfir Rín og
varpa sprengjum á járnbrautar-
línu. Þetta veldur stöðvun á
flutningum og talsverðu mann-
tjóni í þorpinu Buhl, sem er í
okkar nágrenni. Eftir þetta er
okkur bannað að ganga í áttina
til Buhl þegar við erum á hress-
ingargöngum. Skýringin er sú,
að almenningur þar sé okkur
fjandsamlegur.
Loftárásirnar ná nú yfir allan
sólarhringinn. Fjöldinn er slík-
ur, að oft heyrum við samfelldar
drunur í árásarflugvélunum tvo
til þrjá klukkutíma í einu. Árás-
irnar trufla mjög daglegt líf,
jafnvel í Baden, sem er þó opin
borg og hefir engar loftvarnir.
Þegar flauturnar byrja að væla,
en það er nú oft á dag, stöðvast
allt líf í borginni. Umferðin
stöðvast og fólkið þyrpist í byrg-
in.
Spilavítin eru opin og þar er
telft um háar fjárhæðir á hverju eru gef>n merki, segii hún,
kvöldi. Auðugir ferðamenn úr
öllum héruðum Þýzkalands
njóta hér lífsins, með læknisvott-
orð upp á vasann, um að böðin
í lindunum mundu hafa sérlega
góð áhrif á heilsu þeirra.
Við búum á Garðshóteli. Þar
höfum við hjónin búið fyrr, þá
friður ríkti. Hótelstjórinn og
flest af þjónustufólkinu er það
sama og fyrir stríðið. Þeir þekkja
okkur. Það er skrítið að búa hér
nú, sem fangi. Áður fyrr hlupu
þeir við fót, er maður benti
þeim. Fyrstu daga vistarinnar
þarna, er okkur leyft að ganga
1 garðinum; við fáum tækifæri
til þess að sjá borgarlífið og
skapa okkur bugmyndir um það.
Gistihúsin eru yfirfull, hundr-
uðum saman og íbúatalan hlýt-
ur að hafa vaxið stórlega. Baden
er skiptimiðstöð fyrir erlent
verkafólk, og flestallar tungur
Evrópu heyrast á götum og
strætum. Baden er líka hressing-
arhæli fyrir særða hermenn frá
austurvígstöðvunum.
Allt virðist rólegt og öruggt.
Særðir rnenn sjást sjaldan á ferli.
Það vekur sérstaka athygli, ef
lemstraðir hermenn sjást á göt
um úti. Fólkið virðist önnum
kafið við hversdagsleg störf. Það
býr í góðum húsakynnum og
borðar góðan mat. Fatnaður er
góður, en íburðarlaus.
Allt 1 einu er leyfi oRkar til
stundum í hverri viku, en
hér skeður aldrei neitt“. En
brátt breytist þetta líka. Loft-
varnaflauturnar heyrast nú oftar
en áður og á nóttunni heyrum
við gangsuðið í flugvélum.
Drunurnar í vélunum verða
meiri og jryngri því lengur sem
líður. "Hinn 11. marz kernur
fyrsti stóri sprengjuflugvélaflot-
inn yfir okkar nágrenni. Vélarn-
ar þjóta drynjandi yfir höfðum
okkar og af veggsvölum gisti-
hússins sjáum við svifblysum
varpað. Við sjáum ekki meira
þá nótt. Allir eru reknir niður í
kjallara. En litlu síðar fréttum
við að sprengjur hafi fallið í ná-
grenninu. Brunalið þeysir um
götur Baden og mikið virðist um
að vera. Litlu síðar er merki gef-
in um að hættan sé liðin hjá.
Lögreglumennirnir okkar
segja að sprengjur hafi fallið á
Baden, og að kirkjan í þorpinu
Lichtenthal hafi orðið fyrir
sprengju.
★
Apríl.
Nú fljúga sprengjuflugvélarn-
ar yfir á hverri nóttu og frjáls-
ræði okkar hefir verið skert. Hó-
telgarðinum við hliðina á okkur
hefir verið lokað fyrir okkur, en
þangað máttum við áður fara.
Ástæðan til þess er sú, að hótel
Október.
Loftárásirnar á iðnaðarborg-
irnar hafa aukið flóttamanna-
strauminn til Baden. Borgin er
utlendingum leyfi til þess að nú orðin miðstöð fyrir heimilis-
hafa um hönd óviðeigandi, gyð- ]eysingjana frá Hamborg og Ber-
inglega músik. Okkur er til-
kynnt að samningar um skipti á
diplomatiskum sendimönnum
milli Þýzkaland sog Bandaríkj-
anna hafi strandað. Þar með eru
frelsisvonir okkar flognar í bráð.
★
Júlí.
Férðir sprengjuflugvélanna
yfir Baden gerazt tíðari. Þær eru
á leið til iðnaðarborga þriðja
ríkisins. ‘Það eru Núrnberg,
Stuttgart, Múnchen og Karls-
ruhe, sem fá að kenna á því.
Okkur er bannað að kaupa
landabréf þegar okkur er fylgt í
búðir í bænum. Áður hafði okk-
ur verið leyft að kaupa allt
prentað mál, sem á boðstólum
var. Um svipað leyti er okkur til-
kynnt að kjötskammtur okkar
verði minnkaður til jafns við
minnkun þá, er þýzkur almenn-
ingur verður nú að þola. Við
mótmælum og bendum á með-
ferðina sem þýzkir diplomatisk-
ir sendimenn fái í Bandaríkjun-
um. Árangurinn verður sá, að
skammturinn helzt óbreytttir.
★
Ágúst.
Enn ágerazt loftárásirnar.
Sprengjuf lugvélastraumurinn yf-
ir borginni varir alla nóttina.
Byggingar hér nötra af völdum
þetta hefir verið opnað til þess' sprengna, sem falla á borgir í
lín og borgunum í Ruhr. Flótta-
mannahóparnir eru fluttir í bíl-
um til miðbæjarins og þaðan er
fólki dreift út um öll borgar-
hverfin. Það er til lnisa í sérstök-
um flóttamannaheimilum eða
hjá fjðlskyldum. Hótelin eru
tekin leigunámi og hver borgari,
sem ráð hefir á herbergi. er
skyldur til þess að taka við
flóttamanni. Þúsundir búa hér
nú og enn fleiri þúsundir fara
gegnum bæinn á leið til þorpa
og borga suð-vestur Þýzkalands.
★
Nóvember.
Flóttamannafjöldinn hefir
rnikil áhrif á Badenbúa. Ógnar
sögur ganga manna í milli, og
við fréttum sumar. Flóttafólkið
segir ægilegar sögur af stór-
sprengjum Bandamanna, sem
jafni heilar götur við jörðu. Aðr-
ir segja frá fosfórus-sprengjum,
sem kveiki eld í öllu, sem brunn
ið getur. Stórar sementsvatns
þrær eru reistar á götum Baden,
til þess að verjast eldhættunni.
★
Desember.
Síðan allt fylltist af flóttafólki
er lífið orðið erfiðara fyrir fólkið
í Badén. Allt til þessa tíma hefir
mátt lieita, að allir hefðu nóg að
bíta og brenni. Allt var strang-
lega skammtað, matur, fatnaður
★
Janúar 1944.
Særðir menn virðast á hverju
strái. Hressingarhælin og spítal-
arnir í Baden hýsa þá þúsundum
saman. Tvö stærstu hótelin hafá
verið gerð að spítölum. I gegn-
um trjálimið sjáum við röð af
hjólstólum og mönnum með
hækjur. Þett i eru ungir menn
sem hafa verið leystir frá her-
þjónustu.
Þýzkaland birtir ekki lista um
fallna menn né særða, en löngu
eftir að sonur er fallinn, er fjöl-
skyldunni tilkynnt. Ættingjarn-
ir láta prenta dánartilkynning-
ar um fallna syni Badenborgar.
1 stóru blöðunum fylla slíkar til-
kynningar fleiri blaðsíður. Sorg-
arbönd eru bönnuð. en á götum
Badenborgar sjást margir svart-
klæddir.
Febrúar.
Utlendingunum hér fiölgar
alltaf. Þeir koma í stað Þjóðvérj-
anna, sem eru kallaðir burtu.
Þjónarnir sem tóku á móti okk-
ur hér á hótelinu eru farnir, —
í herinn eða aðra stríðsþjónustu.
Nær því allt starfsfólkið er nú
erlent, — franskt, tékkneskt,
ítalskt eða rúmenskt. Flest korn-
ungt fólk^Aðeins örfáir af elztu
starfsmönnunum eru kyrrir.
Sextán ára drengir í Baden hafa
verið kvaddir ti! herþjónustu og
12 ára drengir eru að heræfing-
um í nálægð við borgina. Bacen
er borg gamalmenna og ungl-
inga. Útlendingarnir fylla í eyð-
una og á hælum þeirra eru
njósnarar og levnilögregla, hvar
sem þeir fara.
Andlitin eru breytt. Hið glað-
lega bros er liorfið. Þeir okkar,
sem fara ti! kirkju, taka eftir því,
að safnaðarmenn safnast ekki
saman úti fyrir kirkjudyrunum
til að spjalla, eins og áður. Þ^ir
fára beint heim. Tímarnir eru
breyttir.
Þegar við fórum, var Baden
gjörbreyttur bær. Fyrir ári hafði
þar ríkt friður og ró. Nú var
Baden í stríði.
JÖRÐ
2. h. V. árg., komið í bóka-
verzlanir. Áskriftum veitt
móttaka í
HANNYRÐAVERZLUN
Hagnh. O. Bjömsson.
)S°ap.
s