Dagur - 27.07.1944, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Fimmtudagur 27. júlí 1944
Þróun er betri en
bylting
i.
Þannig hljóða niðuilagsorðin
í bók eins gjörhugulasta manns
í bændastétt á íslandi, Hákonar
Finnssonar á Borgum.
Bók hans, „Saga smábýlis",
sem Búnaðarfélag íslands gaf út
í fyrra, er af mörgum talin ein
merkasta og lærdómsríkasta bó'k
ársins fyrir alla þá, er landbún-
að stunda og þann atvinnuveg
vil ja styðja.
Þar talar maður, sem hefir
aflað sér mikillar reynslu í bú-
skaparháttum og fært sér þá
reynslu rækilega í nyt, og af
þeirri háldgóðu reynslu vill
ltann rniðla öðrum. Síðasta
ályktun hans er, eins og áður
er sagt, þessi: „Þróun er betri en
bylting".
Þessi áminning og aðvörun
Hákonar á Borgunr á að liljóma
yfir íslandi í nútíð og framtíð.
Þetta er rödd hins vitra og vel-
viljaða manns.
Hann hvetur íslendinga til að
vinna undir merki þróunarinn-
ar, en varar þá við að láta bylt-
ingarandann ná tökum á sér og
athöfnum sínum. Alveg sérstak-
lega á þessi kenning við um ann-
an aðalatvinnuveg þjóðarinnar,
landbúnaðinn, sem hefir fætt og
klætt þjóðina í þúsund ár.
Landbúnaðinum íslenzka er
þannig háttað, að honum hæfir
bezt jöfn og stöðug framþróun,
en ekki stökkbreytingar. Þær
geta frekar komið til greina við
sjávarútveginn, sem aðllega er
rekinn á rányrkjugrundvelli.
Landbúnaðurinn er aftur á móti
lífrænn atvinnuvegur.
Ein meginuppistaðan í grein
Ólafs Jónssonar framkvæmda-
stjóra í síðasta Ársriti Ræktunar-
félags Norðurlands, sem útdrátt-
ur hefir verið/birtur úr í þessu
blaði að undanförnu, hnígur
einmitt í þá átt að sýna fram á
þessi sannindi með Ijósum rök-
stuðningi. Kenningar og rök
hins reynda bónda og hins þaul-
lærða landbúnaðarfræðings falla
hér í ginn og sama farveg. S^m-
eiginleg skoðun þeirra er, að
þróun sé betri en bylting.
landbúnaðarafurðir, en leggja
alla áherzlu á útflutning fiskaf-
urða, af því að þær séu í svo háu
verði.
Það er auðséð, að þessi sam-
yrkjuhugmynd kommúnista
undir stórrekstursfyrirkomulagi,
sem á að kosta auðn mikils hluta
sveitanna, er hreint Ijyltingar-
áform, en á ekkert skylt við eðli-
lega, heilbrigða þróun.
Hér eiga því bændur um að
velja, annarsvegar að hníga til
fylgis víð leiðbeiningar Hákonar
og Ólafs, hinsvegar að hlaupa
eftir byltingarskvaldri Halldórs
Kiljans og annara forvígismanna
kommúnista. í fyrra tilfellinu
eru reyndir, vitrir og góðgjarnir
nrenn í garð bænda og málefna
þeirra, en í hinu síðarnefnda
falli reynslu- og þekkingarlausir
menn og sem þar að auk; eru
berir að fyrirlitningu á bænda-
stéttinni og fjandskap við at-
vinnuveg þeirra. Það sýnir og
sannar illgirnislegur áróður
þeirra í garð Sveitanna.
III.
Fyrsta og síðasta áróðurs- og
árásarefni kommúnista er í því
fólgið, að bændur okri á fram-
leiðslu sinni og að þar sé að
finna uppsprettu verðbólgunn-
ar og dýrtíðarinnar. I fyrrnefndri
grein Ólafs Jónssonar er sýnt
fram á, að 4/5 hlutar fram-
leiðslukostnaðar landbúnaðarins
séu innifaldir í vinnu. Ætti þá
hverjum heilskyggnum manni
að vera það auðskilið mál,
hversu feikna mikla þýðingu
kaupgjaldið hefir á framleiðslu-
kostnaðinn, en kommúnistar
hafa ætíð hamrað á því, að kaup-
gjaldið hefði lítil sem engin
áhrif í þessu efni. Þá sýnir Ólaf-
ur Jónsson fram á og sannar
með tölum, að kaupgjald við
landbúnaðarvinnu hafi nífaldast
frá því í stríðsbyrjun, en fram-
leiðslukostnaðurinn í heild sjö-
faldast. Aftur á móti hafi mjólk-
ur- og kartöfluverð á sama tíma
fimmfaldast, en kjötverð sexfald-
ast. Af þessu er ljóst, að afurða-
verð landbúnaðarins hefir hækk-
að minna en kaupgjaldið, og er
þar með allt skraf um okurverð
landbúnaðarvara ekki annað en
haldlaust þvaður, senr fellur um
sjálft sig. Geta því allar stælur
um þetta atriði fallið niður.
Þó að hér hafi verið beinst að
kommúnistum fyrir brigzlyrði
þeirra' .um of hátt verð á land-
búnaðarfranrleiðslu, þá er ekki
svo að skilja, að þeir séu hinir
einu syndugu, og að engir aðrir
séu undir sönru eða svipaða sök
seldir. Það er kunnugt, að ýmsir
nrenn í Sjálfstæðisflokknunr hafa
oft gripið í sama streng og
komnrúnistar í þssu efni, og þarf
ekki lengra að lita en til ritstjóra
„Islendings", sem nokkrunr
sinnunr hefir höggvið í hinn
sanra knérunn í þessu nráli, að
vísu undir vináttublæju, en það
hafa kommúlristar líka gert, þó
að úlfshárin gægist þar jafnan
greinilega út undan sauðargær-
unni. »
Þar senr nú tilkostnaður við
framleiðslu landbúnaðarvara
hefir lrækkað nreira en verð var-
anna, er nauðsynlegt að lækka
tilkostnaðinn, og þar^sem lrinn
stóraukni tilkostnaður er mest-
megnis fólginn í silrækkaxrdi
kaupgjaldi, þá virðist Hggja
beinast við að lækka tilkostnað-
inn nreð lækkuðu kaupgjaldi.
Þetta hefir líka verið reynt, og
hafa fulltrúar bænda boðizt til
að Jækka verð framleiðslunnar í
samsvörum við þá kaupgjalds-
lækkun, er franr kymri að fást.
En þetta hefir engan árangur
borið, og hefir þar allt strandað
á forvígismönnum verkamanna,
sem jafnvel hafa sýnt það blygð-
unarleysi að lreimta lækkuir á
verði landbúnaðarvara, eir að
kaupgjaldið skyldi stairda í stað
eða jafnvel hækka.
Er þetta hámark ábyrgðai leysis-
iirs hjá fulltrúum verkamanna.
En þar sem þessi leið hefir
íeyirzt ófær til þessa fyrir þrá-
kelkni kommúnista, þá verður
að leita airnara ráða til þess að fá
tilkostxraðinn lækkaðan, og þau
ráð eru fuirdiir. Það verður að
stórauka ræktunina og öll lrey-
vimra verður að fara fram á vel
ræktuðu og véltæku landi. Að
sönnu er þetta konrið vel á veg,
þar sem ræktað laird hefir tvö-
faldast á tveim síðustu áratug-
unr, og heyvinnuvélar víða.veFá
vegi nreð að leysa handverkfærin
af hólmi. Exr betur má, ef duga
skal. Aðstoð ríkisvaldsins verður
að koma hér til hjálpar, svo að
nægilega fljótt miði áfram að
settu marki.
IV.
Það virðist veia eðli og ein-
kenni kommúnista að vilja
byggja skipulag atvinnuveganna
í framtíðinni á stundarfyrir-
brigði, sem sprottið er af annar-
legu ástandi líðandi augnablika.
Er þetta merki um skanrnrsýni
þeirra og dáðlausa lrugsun. Nú
geisar styrjöld, sem fært hefir
liest úr venjulegum skorðum, eir
margt bendir til að bráðum líði
að stríðslokum, og þá færist
margt í sitt fyrra horf og við-
lioríin breytast frá því, sem nú
er. Eitt af stríðsfyrirbrigðuirum
er geipihátt verð á fiski á erlend-
unr markaði, en tiltölulega lágt
verð á kjöti. Þetta telja komm-
únistar tilvalið byltingarefni.
Þess vegna leggja þeir til, að við
hættum útflutningi á kjöti,
leggjum að mestu niður sauð-
fjárrækt, etr nrokum fiskinum í
útlendar þjóðir.
Eins og væirta mátti ,eru þess-
ar tillögur komnrúnista af ras-
airdi íáði gerðar. Víst má telja,
að fiskverð hríðfalli í verði að
stríðixru lokiru, því að þá nrunu
stríðsþjóðirnar af alefli sirúa sér
að fiskveiðum, sem þær af stríðs-
ástæðum hafa orðið að leggja
íriður nú um stundarsakir, eir
þetta skilja komnrúiristar ekki,
eir ætla, að lráa fiskverðið, senr
nú gildir, lraldist unr alla eilífð.
Aftur á móti eru líkur fyrir, að
verð sauðfjárafurða lækki lítið,
þar eð það hefir ekki stigið íreitt
nándar næiri því, sem átt hefir
sér stað með fiskverðið. Það er
því ekki airnað en Lokaráð, er
komirninistar leggja til, að sauð-
fjárræktun sé dregin sanran af
fyrrgreindum ástæðum. Er lrér á
ferðinni eiir af axarskaftasmíð-
um kommúnista.
V.
Kommúnistar o. fl. hafa reyirt
að koma þeirri skoðun inn með-
al alnrennirigs, að baráttan við
dýrtíðina sé í því einu innifalin
að greiða uppbætur á verð land-
búnaðarvara. Er þetta annað
hvort gert af vanþekkingu, eða
það er vísvitandi blekkingartil-
rauri. Ólafur Jónsson sannar í
greiir simri, að lrið sama hafi átt
sér stað með flestar innfluttar
vísitöluvörur og tilfærir t. d. þá
ráðstöfun ríkisstjórnarinnar að
greiða 325 kr. með lrverri smá-
lest af kornvörum, kaffi, sykri og
salti o. fl. í sambandi við farm-
gjöld þessara vaia. Var þetta
sama sem 32.5 aura verðlækkuir
á hvert kg. Það skilur vitanlega
hver maður, að ekki var þessi
uppbót sérstaklega til styrktar ís-
lenzkum bændurn.
Þá upplýsir Ólafur Jónsson, að
kaup lairdbúnaðarverkafólks í
Bandaríkjununr sé 30—40% af
kaupi ‘því, sem hér er greitt.
Sanrt undrast kommúnistar það
(Framlrald á 6. síðu).
SÖGN OG SAGA
---Þjóðfræðaþættir ,4)ags“_
Strandamannasaga
Gísla Konráðssonar
I. KAP.
á Ósi í Steingrímsfirði. En þau voru börn síra Bjarna prests og
Guðrúnar. 1. Arni Bjarnason í Kálfanesi, átti Arnfríði Jóirsdótt-
*
ur; eru 6 talin börn þeirra: a. Helga, fyrri kona Jóns Árnasonar;
þeirra soir hét Jón. b. Sigrfður, átti Jón Þorlákssón á Blámýrum
í Ögursveit í ísafirði. c. Arngrímur, átti Guðrúnu Guðnadóttur.
d. Helga yngri, átti Sveiir Alexíusson frá Kambi í Trékyllisvík1).
e. Guðrún, átti Sigurð Kolbeiirsson og f. Elísabet Árnadóttir, átti
Ólaf Kolbeinsson, bróður Sigurðar. — 2. Ásgeir prestur Bjarna-
son í Dýrafjarðarþingum, faðir Jóns prófastsH Holti i Önundar-
II.
Foringjar kommúnista flytja
aðrar kenningar um landbúnað-
inn en þeir Hákon á Borgum og
Ólafur Jónsson. Kommúnistar
halda því fram, að landbúnaður-
inn, eins og hann nú er rekinn,
’ sé auvirðilegt gamansport fyrir
bændur að dunda við, að hann
sé í hinu mesta öngþveiti og
miðaldaástandi, að bændur
framleiði óæta vöru og okri þó
á framleiðslu sinni. Að því ér
kommúnistar halda fram, er
eina lækningin við þessu
ófremdarástandi landbúskapar-
ins að gera stórfellda byltingu,
leggja strjálbýlið í auðn, færa
byggðina saman í nánd við kaup-
staðina, reka þar stórbúskap með
vélknúnum tækjum, framleiða
þar aðeins til innanlandsneyzlu
og þá aðallega handa kaupstað-
arbúum, en hætta að flytja út
b. í u
Taldir prestar í Strandasýslu og getið ætta.
Það var um aldamót 1700, að prestar þessir voru í Stianda-,
sýslu:.
Guðmundur að Árnesi. Hann var sonur Bjarna Guðmunds-
sonar, Jónssonar fyi-ra, Egilssonar á Geitaskarði1). Bjarni, faðir
Guðmundar bjó á Kletti í Kollafirði í Barðastrandarsýslu og átti
Helgu Ólafsdóttur frá Svarfhóli, Jónssonar, auðugs manns. Guð-
mundur átti Guðrúnu Arngrímsdóttur frá Álftárósi á Mýrum
Andréssonar. Þeirra son var Bjarni, er fékk Áines eftir föður
sinn. Guðmundur dó garnall og hafði þá haldið Árnes um 40
vetur. Árinu fyrir stórubólu fékk Bjarni sonur hans Árnes, en dó
ári síðar í bólunni (1707), hálffimmtugur. Hann átti Guðrúnu,
dóttur Árna, er prestsskap missti í Skarðsþingum; hann var son
Einars prests á Stað í Steingrímsfirði2); bjó Árni eftir það bóndi
D Þessi ættfœrsla er ekki rétt. Bjarni var sonur Guðmundar prófasts \
(Sýslum.æfir II, 69) á Stað á Reykjanesi, Jónssonar, próf. í Gufudal Þor-
leifssonar.
2) Síra Einar var sonur Sigurðar prófasts-á Breiðabólsstað í Fljótshlíð,
Einargsonar, próf. og Skálds í Heydölum, Sigurðssonar,
firði, föður Ásgeirs prófasts, mikilhæfasta manns, en drukknaði
frá Holti2).
Magnús prófastur hélt nú Stað í Steingrímsfirði, Einarson pró-
fasts á Stað, Sigurðssonar. Var hann bróðir Árna, er áður var
getið að prestskap missti og bjó að Ósi. Magnús prófastur átti
Guðrúnu Halldói'sdóttur frá Melgraseyri. — Magnús prófastur
hafði getið barn 14 vetra* var það: 1. Andrés á Grænanesi8), átti
fyrri konu Guðrúnu Alexíusdóttur; hann var sonur Sveins á
Kambi;4) voru þau barnlaus. — Síðan fékk hann Ragnheiðar Vig-
fúsdóttur5) frá Stóra Ási;. voru þeirra börn: a. Ingibjörg, átti
Magnús Jónsson, Sigmundssonar. b. Guðrún, átti Jóxr Jónsson á
Grænanesi. c. Jón prestur Andrésson í Arnarbæli syðra, varð
J) Sveinn bjó á Finnbogastöðum.
2) Annað barn Jóns prófasts var Þórdís, móðir Jóns forseta Sigurðssonar.
3) Andrés er talinn hjónabandsbarn (Sýslum.æfir III, 447), enda var síra
Magnús 29 ára og orðinn prestur, er Andrés fæddist.
4) Sveinn þessi er vitanlega allt ánnar maður, en sá, sem nefndur er hér
að framan.
5) Ragnheiður var Jónsdóttir, Vigfússonar,