Dagur - 03.08.1944, Blaðsíða 2

2
' V
Fimmtudaginn 3. ágúst 1944
DAGUR
Blikan í austri
Ætla ráðamenn Sovétrfkjanna að stofna til nýrrar
styrjaldar?
Bretar hófu stríð við nazism-
ann í þeim tilgangi að trvggja
frið þjóða á milli og vernda smá-
þjóðir gegn yfirgangi frelsisræn-
ingja stærri þjóða.
Á þenna hátt hafa menn skil-
ið andann í Atlantshafssáttmála
þeirra Churchills og Roosevelts.
Grundvöllurinn undir honum
var í samræmi við tilgang Breta.
Það mun nú orðin almenn
skoðun, að Bandamenn séu
komnir vel á veg með að vinna
stríðið, sem nú hefir staðið yfir
nær 5 ár. Jafnvel Þjóðverjar
sjálfir eru orðnir vondaufir eða
vonlausir um sigur sinn. Til
þess vonleysis mun mega rekja
banatilræðið við Hitler. Klíka
Hitlers reynir að nota sér þann
atburð sem áróðursefni á þann
veg að hamra það inn í þýzku
þjóðina, að leiðtoginn sé undir
sérstakri vernd máttarvalda him-
insins, og þess vegna hafi hann
sloppið lifandi frá banatilræð-
inu.
F.n ekki er sopið kálið þótt í
ausuna sé komið. Þó að Banda-
menn vinni stríðið, þá er eftir
það, sem margir telja enn örð-
ugra, en það er að vinna friðinn
í framtíðinni. Þetta hlutverk hef-
ir brezka heimsveldið og Banda-
ríkin á stefnuskrá sinni, og ef
ekki tekst að leysa það af hendi,
þá hefir til lítils verið barizt og
fórnir færðar.
Það, sem mestu máli skiftir,
er, að sigurvegararnir hugsi ekki
til landvinninga, eða stofni til
nýrrar ríkjaskipunar að þjóðun-
um fornspurðum. Sjálfsákvöið-
unarrétt þjóðanna í þeirra eigin
málum múnu Bretar og Banda-
ríkjamenn virða samkvæmt
þeirra eigin yfirlýsingum.
En hvað um Rússland? Ætlar
það að tryggja friðinn?
íslenzkir kommúnistar stað-
hæfðu hér um árið, að Rússar
hefðu ekki í hyggju *að ásælast
einn þumlung af annara landi,
og þeir hafa ennfremur fullyrt,
að Rússar berðust við hersveitir
nazista til þess að vernda rétt
smáþjóðanna og frelsa hinar her-
teknu þjóði rundan oki nazista.
Því miður reyndist þetta blekk-
ing ein, eins og títt er um það,
sem kommúnistar láta út úr sér.
Á meðan vináttusamningur
Stalins við Hitler var í gildi,
notaði hinn fyrnefndi sér tæki-
færið og sölsaði undir sig helm7
ing Póllands og þrjú smáríki við
Eystrasalt með leyfi Hitlers,
meðan hann lagði undir sig Mið-
og Vestur-Evrópu, nema Bret-
land, sem hann réð ekki við.
Seinna kom svo röðin að Rúss-
landi sjálfu, eftir að Hitler rauf
griðasáttmálann. Enginn vafi er
á, að það hefði hlotið sömu ör-
lög og hin herteknu lönd naz-
ista, ef Bretar og Bandaríkja-
menn hefðu ekki stutt Rússa í
vörn þeirra með vopnum og
matvælum. Rússar-hafa að vísu
barizt af mikilli hreysti og þraut-
seigju og gert með því ómetan-
legt gagn með því að binda mik-
inn her Þjóðverja á austurvíg-
stöðvunum, sem annars hefði
verið hægt að nota annarsstaðar.
En þó að viðurkenna beri
dugnað Rauða hersins í vörn og
sókn á vígvöllunum, þá ber hins
og að gæta, að fram að þessu
liafa Rússar ekki annað afrekað
í stríðinu en að verja sjálfa sig
og land sitt fyrir voldugum og
liarðsæknum útlendum óvinum,
meðan bandamenn þeirra f stríð-
inu hafa barizt í þrem heimsálf-
um. Það er nú fyrst, sem Rússar
eru komnir inn í Pólland og eru
að fara inn í Eystrasaltsríkin.
Á meðan hagur Rússa í stríð-
inu stóð höllum fæti, lýstu þeir
yfir því, að þeir væru Atlants-
hafssáttmálanum með öllu sam-
þykkir og vildu að stríðslokum
virða frelsi og landamæri allra
þeirra þjóða, sem ofbeldi hefðu
verið beittar.
En þegar sýnt þótti að Rússai
myndu með tilstyrk Bretlands og
Bandaríkjanna fá staðizt árás
nazistaherjanna, og sigurinn
mundi falla Bandamönnum í
skaut; kom yfirlýsing frá Moskva
um, að Rússland ætlaði að halda
Öllum þeim löndum, sem það
hefði í upphafi ófriðarins náð
undir sig í friðar- og vináttu-
skjóli Hitlers, en sem hann sið-
ar hafði lagt undir sig, þegar vin-
áttan var úr sögunni. Og nú,
þegar Rússar eru komnir inn í
Pólland, hafa þeir inpsiglað fyrr-
greinda yfirlýsingu ineð því, að
setja á stofn kommúnista lepp-
stjórn bak við víglínu sína í Pól-
landi. Rússar ætla með öðrum
orðum að innlima austurhlut-
ann af Póllandi í Rússland, en
bæta hinum hlutanum það upp
með því að færa landamærin
(vestur á við, í Þýzkaland. Og
þetta á að gerast,.án þess að
spyrja viðkomandi þjóðir ráða.
Hvernig lízt mönnum á grund-
völlinn undir framtíðarfrið með
þessum aðförum?
Sú saga gekk eitt sinn um auð-
ugan kaupmann á íslandi, að
hann lagðist veikur og hélt að
hann mundi deyja. Lagði hann
þá svo fyrir að strika skyldi út
verzlunarskuldir fátækra við-
skiptamanna sinna. Þegar kaup-
maðurinn var orðinn lieill
heilsu, sá hann sig um hönd og
skóf út eftirgjafirnar á skuldun-
um.
Rússar hafa farið líkt að og
jressi kaupmaður. Á meðan þeir
óttuðust, að líf sitt væri í voða
fyrir vopnunt Þjóðverja, voru
þeir samþykkir Atlantshafssátt-
mála Cliruchills og Roosevelts.
En þegar þeir sáu, að sigurinn
rnundi þeim tryggður, sneru
þeir strax við blaðinu og gerð-
ust ágjarnir til fjár og landa.
Þessi blika í austri er hin
ískyggilegasta. Ef ekki tekst að
uppræta hana, boðar hún engan
framtíðarfrið, heldur nýja styrj-
öld.
Hér í blaðinu var þess getið,
að landbúnaðurinn íslenzki
hefði fætt og klætt þjóðina í
1000 ár. Þetta þoldi blað komm-
únista, Verkamaðurinn, ekki og
fer að leita að sönnunum fyrir
því gagnstæða. Og sannanirnar
Jrykist kommúnistablaðið grafa
upp úr annálum frá 17. öld og
lýsingu á bágindum á íslandi í
sambandi við Móðuharðindin
seint á 18. öld. Þessar heimildir
fjalla um mannfelli úr sulti og
hor, sóttir, fiskleysi, hafís, heng-
ingar og fleira af slíku tagi. Eftir
SÖGN OG SAGA
------Þjóðfræðaþættir ,JDagstt--------
Strandamannasaga
Gísla Konráðssonar
(Framhald).
maður gamall og dó 1780; eru ættir frá honum margmennar
syðra. En þau voru börn Magnúsar prófasts og konu hans, Guð-
rúnar: 2. Halldór prestur Magnússon í Árnesi. — 4. Snjólfur
Magnússon, átti Sesselju Sigurðardóttur, þeirra son Jón, faðir
Snjólfs á Hallsteinsnesi, og Styrkár, er átti Helgu Gunnarsdótt-
ur; þeirra dóttir Sigríður Styrkárdóttir, átti Olaf, son Olafs Odds-
sonar; var Sigríður móðir Einars sáttasýslunarmanns í Skáleyjum,
föður Guðmundar prests, sálmaskálds ,og þeirra systkina.1) — 5.
Jón Magnússon, átti Orsúlu Bessadóttur; hann var faðir Sveins og
Magnúsar. — 6. Arnfinnur, prestur í Ögurþingum, ókvæntur og
barnlaus. — 7. Guðrún Magnúsdóttir, átti Jón Jonsson fra Stóra
Ási. — 8. Birgitta2) Magnúsdóttir, átti Ólaf Atlason á Gautshamri.
3) Ætt þessi er ekki komin frá Snjólfi Magnússyni, heldur frá Snjólfi
Oddssyni, sem býr á Borg í Reykhólasveit.»1703. — Snjólfur Magnússon
var hreppstjóri og bjó á Gautshamri á Selströnd. Þau hjón eru bæði 46 éra
1703 og eiga eina dóttur barna, Ingibjörgu, 4 ára, en Snjólfur ®r látinn fyrir
21, marz 1709 (Jarðabók Á. M. XII, 391),
þenna upptalning þykist blaðið
hafa fært sannanir fyrir því, að
það sé „mjög fjarri því að land-
búnaðurinn hafi fætt og klætt
þjóðina í þúsund ár“.
Satt er það, að landbúnaður á
Islandi var á mjög lágu stigi á
17. og 18. öld. En þrátt fyrir Jrað
hélt hann þó lífinu í meiri hluta
þjóðarinnar á jressum niðurlæg-
ingartímum í sögu þjóðarinnar.
Einstaklingar, og meira að segja
fjölda margir, féllu úr hungri og
harðrétti, en samt lifði þjóðin,
og óneitanlega var það landbún-
aðinum að þakka, þó að lág-
sigldur væri. Ef að hans hefði
ekki notið við, hefði öll þjóðin
farizt.
Ef ritstjóri ,,Verkamannsins“
treystir sér til að neita þessu, þá
ætti hann a. m. k. að útskýra fyr-
ir lesendum sínum, hvað annað
en aðalatvinnuvegur íslendinga,
landbúnaðurinn, hafi fætt og
klætt þjóðina í 1000 ár, jró að
oft væri af skornum skammti.
En fyrst kastar þó tólfunum,
þegar kommúnistablaðið vill
kenna landbúnaðinum um hafís,
eldgos, drepsóttir, fiskleysi,
hengingar manna o. fl. Mikið
að ritstjóri blaðsins skyldi ekki
taka einokunarverzluninameðog
skrifa hana í syndaregistur land-
búnaðarins. Það hefði verið í
samræmi við aðra framleiðslu,
sem kémur úr þeirri v^rksmiðju.
Mönnum er nú ekki farið að
koma það á óvart, þó að komm-
únistar geti ekki látið landbun-
aðinn njóta sannmælis. Menn
vita líka ástæðuna fyrir því.
Kommúnistar eru orðnir úrkula
vonar um að geta brotið bændur
undir vilja sinn og til fylgis við
byltingastefnu sína. Þess vegna
vilja Jreir leggja landbúnað sveit-
anna í rústir í hefndarskyni og
gera bændur að þrælum sam-
yrkjubúskapar í úthverfum
kaupstaðanna. í samræmi við
þessa þrá þeirra er „Verkamður-
inn“ byrjaðúr á að flytja þá
kenningu, að byltingaáform
kommúnista sé ekki annað en
hástig þeirrar þróunar í atvinnu-
málum, sem bændur aðhyllast.
En allt er þetta unnið fyrir gýg.
Bændur láta ekki blekkjast. Þeir
vita, að Jaar eiga þeir úlfs von, er
eyrun sér.
Tilvitnun kommúnistablaðs-
ins í annála sannar ekkert um
það, að landbúnaður okkar sé
ófær til þess að fæða og klæða
þjóðina og sé dauðadæmdur, af
því að fyrr á öldum hafi hung-
ursneyð geisað yfir landið, og
það Jrví síður þar sem hann hefir
tekið stórfelldri þróun, síðan
þeir atburðir gerðust^ þó að mik-
ið sé þar enn að vinna. Vilji
konnnúnistablaðið eigi að síður
halda fast við sinn keip, verður
það samræmis vegna að játa, að
landbúnaður Rússa sé einnig
dauðadæmdur, því að Jrar geis-
aði hungursneyð í landi fyrir
nokkrum árum.

Notið aðeins
þvottad uft
$»$»$>*$»$»$»{?»$»$»$»$»$*$>'
— 9. Kristín Magnúsdóttir, átti Jón Ásbjörnsson. — 10. Þorvarð-
ur prestur Magnússon í Sauðlauksdal, faðir Magnúsar, föður
Hnjóts-bræðra, er allir drukknðu á sama skipi 1781, sem segir í
^Barðstrendingaþætti. Magnús prófastur, dó úr bólunni 1707, er
bann hafði þrjá vetur hins níunda tugar, og þótti verið hafa
merkismaður. Sama ár fékk Jón prestur ’Árnason Stað, er verið
hafði tólf vetur skólameistari á Hólum og búið í Geldingaholti í
Skagafirði, og þar ritaði. hann fingrarím sitt. Síðar varð hann
prófastur, hélt Stað 17 vetur. — F.n Tröllatungu hélt Snorri prest-
ur, sonur Ásgeirs prests, Einarssonar prófasts á Stað; liann var
bróðurson Magnúsar prófasts. — Þorbergur prestur sonur Illuga
Halldórssonar1) lögreéttumanns og fálkafangara á Sólheimum í
Svínadal ,hélt Bitruþing; varð Þorbergur prófastur aldamótaárið
og bjó á'Prestsbakka.2) Hann dó árinu fyrir Stóru bólu og hafði
þá haldið þingin 10 vetur. Hann átti fyrr dóttur Egils prests
Helgasonar í Skarðsþingum, en síðar Halldóru Hákonardóttur
frá Vatnshorni, en ekki er getið barna hans með konum sínum.3)
(Framhald).
2) í manntali 1703 er Briget (ekki Birgitta) talin meðal barna tíra Magn-
úsar. Enn eru þar taldir Jón annar) og Einar.
’) Hlugi fálkafangari var Þórðarson Halldórssonar (Sýslum.œfir I, 488).
2) Þorbergur prófastur bjó í Skálholtsvík (stólsjörð) 1703.
3) Halldóra var dóttir Hákonar Ámasonar frá Staðarfelli. Sonur síra
Þorbergs og hennar var Illugi smiður á Laugum í Hvammssveit.