Dagur - 17.08.1944, Blaðsíða 2

2
D AG U R
Fimmtudaginn 17. ágúst 1944
Hlálegar spurningar JJ
í riti sínu, Ófeigi, leggur Jón-
as Jónsson alþm. fyrir stjórn-
málaritstjóra Dags 15 spurning-
ar, sem hann ætlast til að verði
svarað. Spurningar þessar liníga
að kommúnistiskum efnum og
eru hlálegar að því leyti, að
flestar þeirra eru þannig vaxnar,
að þær eru mér með öllu óvið-
komandi.. Hvar hefi eg t. d.
haldið því fram, að Karl Marx
hafi ekki grundvallað kommún-
istaflokkinn sem byltingaflokk,
eða að Alþýðuflokkurinn hafi
grætt á samfylkingarfram-
kvæmdum Héðins Valdimars-
I
sonar o. s. frv.? Þessar spurning-
ar og ýmsar fleiri, sem J. J. bein-
ir til mín, eru alveg út í hött og
koma mér ekkert við. Það nær
þvt auðvitað engri átt, að eg fari
að eltast við að svara þeim.
J. J. heldur því fram í formála
að spurningum sínum til mín,
að eg sem stjórnmálaritstjóri
leggi inegináherzlu á, „að lýð-
ræðisflokkar og bolsevikar eigi
að vinna saman í þiúgræðis-
landi“. Hann segir, að mér sé
þetta rniklu meira áhugamál
lieldur en framfaramál Akur-
eyrarbæjar. Þetta er fjarri öllurn
sanni. Á meðan J. J. sannar ekki
þessi ummæli sín með tilvitnun-
um í Dag, held eg því fram, að
þessi framsláttur hans sé stað-
leysur einar.
Væri það rétt, að Dagur stæði
jafnnærri kommúnistum og J. J.
vill vera láta, hvernig stendur þá
á því, að kommúnistum hér er
lang verst við Dag af Akureyrar-
blöðunum? Þann sannleika leið-
ir „Verkamaðurinn“ í Ijós viku-
lega. Hvernig útskýrir J. J. þetta
fyrirbrigði?
Hitt er svo annað mál, að Dag-
ur hefir tekið svari Framsóknar-
manna út af árásum, sem þeir
hafa orðið fyrir vegna tilraun-
anna um þriggja flokka vinstri
stjórn veturinn 1942—43. Um
afstöðu blaðsins til þess máls
hefir að vísu verið gerð full
grein áður, en vegna spurninga
J. J. um þetta atriði, er rétt að
dvelja dálítið við það.
Tvær fyrirspurnir J. J. lúta
einkum að þessu atriði, og fara
þær hér á eftir.
„6. Er til nokkur frambærileg
skýring á því, að haustið 1942
og allan veturinn beittu nokkrir
trúnaðarmenn Framsóknar-
flokksins sér fyrir því að gera
það, sem þeirri var tvívegis bann-
að á flokksþingum, að reyna að
ganga í pólitískt bandalag við
kommúnista?
7. Höfðu þessir trúnaðarmenn
flokksins gleymt, að í stjórnar-
skrá flokksins frá 1933 var bein-
línis tekið fram, að ályktanir
þingmanna og miðstjórnar gætu
ekki breytt ákvörðunum flokks-
þings?“
! þessum tilfærðu spurningum
J. J. felst það, að nokkrir trún-
aðarmenn Framsóknarflokksins
hafi brugðist skyldum sínum við
flokkinn og gerzt brotlegir við
grundvallarlög hans með því að
ganga til samninga við komm-
únista um stjórnarmyndun og
hafa þannig pólitísk mök við yf-
irlýstan byltingarflokk, sem hafi
verið bannað af tveim undanfar-
andi flokksþingum.
Hér við er nú fyrst og frernst
að athuga, að mér vitanlega hafa
trúnaðarmenn Framsóknar-
flokksins aldrei gengið til samn-
inga við yfirlýstan byltinga-
flokk. Forráðamehn kommún-
ista lýstu því þvert á móti yfir í
kosningunum 1942, að þeir
væru ekki lengur byltingaflokk-
ur heldur umbótaflokkur, er
væri fús til samstarfs með um-
bótamönnum annara flokka, og
svo mikla áherzlu lögðu þeir á
þessar yfirlýsingar sínar, að þeir
skáru Kommúnistaflokkinn nið-
ur við trog og mynduðu nýjan
flokk með heitinu Sameiningar-
flokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn. Þannig ummýnduðu þeir
ofbeldis- og byltingaflokkinn í
umbótaflokk, breyttu ofbeldis-
manninum Sál í postulann Pál,
að því er þeir sögðu. Það var við
þenna yfirlýsta Pál, en ekki fant-
inn Sál, sem gengið var til sarnn-
inga, ekki aðeins af Framsóknar-
mönnum að meðtöldum J. J„
heldur og af hendi hinna flokk-
anna beggja, Sjálfstæðisflokksins
og Alþýðuflokksins. Fyrst var
leitað eftir grundvelli fyrir
fjögra flokka stjórn, og tók J. J.
þátt í þeirri leit. Sá grundvöllur
fyrirfannst ekki. Þá voru rann-
sakaðir möguleikar fyrir þriggja
flokka stjórn. Sú rannsókn leiddi
það í ljós, að allt umbótahjal
Sósíalistaflokksins var blekking
ein. Forkólfar hans vöru sömu
ábyrgðarlausu byltingaseggirnir
og áður. Allar yfirlýsingar þeirra
um umbótastefnu og löngun til
samvinnu við umbótamenn ann-
ara flokka voru aðeins atkvæða-
veiðar. Eðli Sáls var óbreytt, og
enginn Páll postuli hafði skap-
azt.
Að dómi J. J. er það hin mikla
synd, að trúnaðarmenn Fram-
sóknarflokksins leiddu þenna
sannleika í ljós, sem mörgum
var hulinn, eins og alþingiskosn-
ingarnar sýndu með stórauknu
fylgi við kommúnista, af því að
svo og svo margir trúðu því, að
umbótaskraf þeirra væri af heil-
indum mælt. Nú var stoðunum
kippt undan þeirri trú.
Áður liefir verið að því spurt
í þessu blaði, hv.ers vegna Frarn-
sóknarmenn hafi hætt öllum
samningatilrai^uun við komm-
únista, þegar flett hafði verið of-
an af þeim og Jreirra sanna eðli
var komið í ljós, ef það er sánn-
leikanum samkvæmt, að þeir
hafi verið jafn óðfúsir til stjórn-
arsamvinnu við kommúnista,
eins og J. J. vill vera láta. Svar
við þeirri spurningu liefir enn
ekki fengizt.
Enginn vali er á því, að
kommúnistum hefði verið lang-
kærast að aldrei hefði verið
gengið til samninga við þá, því
að þá héfði verið svo einkar
þægilegt fyrir þá að brigzla um-
bótaflokkunum um, að þeir
hefðu ekki fengizt til að taka.í
útrétta hönd sína til samstarfs og
viðreisnar landi og þjóð. Þetta
hefði gengið í fólkið. En Fram-
sóknarmenn tóku þann kostinn,
sem kommúnistum kom ver.
Þeir krufðu þá til mergjar við
samningaborð, þar til alþjóð var
ljóst, hvers konar pólitíska
(Framhald á 7. síðu).
SÖGN OG SAGA
-------Þjóðfræðaþættir ,4)agsM-----------
Strandamannasaga
Gísla Konráðssonar
(Framhald).
ráði Lárusar lögmanns, að lita skinn, klæði og úllu, og með hon-
um þerna dönsk, er út hafði komið hið fyrra vorið í Höfða; og
skyldu þau, litunarmaðurinn og þernan, fara á skipinu út. En er
skipið var út lagt, rak á æsingsveður hið mesta norðan, er eigi
sleit frá laugardegi, er það lagði út, til þriðjudags, er það hraktist
inn á Reykjarfjörð á Strandir og lagðist þar á höfnina við líf-
akkeri.'því að hin tvö voru ónýt orðin. Slitnaði þá þegar strengur-
inn, en skipið rak þegar upp í sandinn og brotnaði, svo að það
fylltist af sjó, en bjargað varð mönnum og fé. Voru þar í fálkar
tólf, er Lárus lögmaður hafði látið taka um sumarið; sögðu sumir,
að hann ætlaði að senda þá konungi. Sendi lögmaður eftir mönn-
unum; varð þá litarinn og þernan eftir á Þingeyrum um vetur-
inn, en skipverjarnir, hinir dönsku, riðu til Austfjarða, og kom-
uust utan á Reyðarfirði.
Hin næstu misseri, 1704, verður hér ei annað til tíðinda talið
en vetur var góður víðast um land, og haldnir hinir fýrstu góu-
páskar eftir nýja stíl; vetur var og góður til jóla og snjólaus.
Næsta ár mátti og kalla í meðallagi, en misserin fyrir bóluárið,
1706, harðari, og illur heyskapur. F.r þó ekki getið um hafísa.
4. kap.
UM STÓRUBÓLU OG FRÁ ÓLAFI PRESTI.
Nú gekk Stórabóla utn land J707 og fór hún yfir Strandir, sem
hvarvetna annars staðar. Þá voru liðin 35 ár frá því bóla gekk, er
kölluð var Litlabóla, og fengu hana ei allir, er á þeirri vænd
Hver talar svo fagurlega?
„En svo eru líka til flokksleið-
togar, sem líta eingöngu á
stundarhagsmuni síns eigin
flokks. Þeir telja flokknum hag
í því að áfram ríki óeining og
sundrung. Þeir loka augunum
fyrir öllu því, er snýr að velferð
alþjóðar. Sjá ekki út fyrir
þrengstu flokkasamtökin. —
Enginn veit í dag hvað ofan á
verður. Ef til vill tekst sundrung-
aröflunum enn á ný að eyði-
leggja allar tilraunir til sam-
starfs. En augljóst er, hvar sá
leikur myndi enda. Hann gæti
ekki endað nema á e,inn veg: Al-
þingi rofið og þjóðinni stefnt í
illvígar kosningar. — En á með-
an Jressu færi fram, væru fjar-
lægðir hinir miklu möguleikar,
sem fyrir hendi eru nú, að
byggja upp landið og skapa öllu
landsfólki örugga framtíð“.
Hver talar svo. fallega um
þörfina á einingu og samstarfi
stjórnmálaflokkanna til þess að
vinna að hagsmunum og velferð
þjóðarinnar, og hyer fellir svo
harðan og réttlátan dóm yfir
þeim flokksleiðtogum, „sem líta
eingöngu á stundarhagsmuni
síns eigin flokks?" .
Það er Morgunblaðið, aðal-
málgagn Sjálfstæðisflokksins. —
Hin tilfærðu ummæli standa í
ritstjórnargrein 2. þ. m.
Það er engu líkara en Mbl. sé
að fella dóm yfir leiðtogum síns
eigin flokks í sambandi við at-
burði, er gerðust fyrir tveimur
árum.
Þá var Sjálfstaéðisflokkurinn
ófáanlegur að víkja til hliðar
viðkvæmu deilumáli um stund-
arsakir, þó að fyrirsjáanlegt væri
að þar með yrði samstarfi hans
við Framsóknarflokkinn slitið og
friðurinn rofinn. í stað samstarfs
tveggja stærstu þingflokkanna
til bjargar þjóðarhagsmunum
var mynduð veik flokksstjórn
undir verndai væng kommúnista
á hinum mesta háskatíma.
Aðdragandi þessa máls var sá,
að Alþýðuflokkurinn flutti
stjórnarskrárbreytingu, sem mið-
aði að því að taka 6 þingsæti af
Framsóknarflokknum og gefa
Sjálfstæðisflokknum þau. Átti
þ.etta að gerast með því að veita
einum Sjálfstæðismanni jafnan
rétt og tveimur Framsóknar-
flpkksmönnum á kjördegi í 6
kjördæmum landsins, og yar
þetta kallað „réttlætismál“ af
leiðtogum Mbl.flokksins. Mælt
er, að Alþýðuflokkurinn hafi
ekki búizt við, að Sjálfstæðis-
menn mundu þiggja hin illa
fengnu þingsæti, heldur hafi
þetta verið lirekkjabragð af
liendi Alþýðuflokksins. Niður-
staðan varð samt sú, að leiðtogar
Sjálfstæðisflokksins ákváðu að
meta rneira atkvæðahagnað sinn
heldur en þörf þjóðarinnar, eða
eins og Mbl. kemst að orði: „litu
eingöngu á stundarhagsmuni
síns eigin flokks“, en „lokuðu
augunum fyrir öllu því, er sneri
að velferð þjóðarinnar“ og „sáu
ekki út fyrir þrengstu flokkstak-
mörkin".
Þannig létu Sjálfstæðismenn
sundrungaröflin hafa sig til að
eyðileggja allt samstarf árið
1942 og stefndi Jrjóðinni út í
(Franrhald á 7. síðu).
voru; sú var 15 árum eftir þá almennilegu. Kom Stórabóla um
allt land. Hún köm inn í júlí og gekk skiótt yfir, einkum með
alþingismönnum. Hafði aldrei í manna minntim þvílíkur mann-
dauði skeð hér á landi. í Skálholtsstifti dóu 23 prestar, að frá-
teknu Múlajringi, og 5 sýslumenn, en í Hólastifti 15 prestar. Og
svo rita þeir, er saman hafa talið hina dánu, að alls létust í henni
18 þúsund á öllu landinu.
Árferði var gott um sumarið til lands og sjávar, nema í Tré-
kyllisvík og Grunnavík voru stór harðindi, svo að nrenn flosnuðu
upp. Veturinn eftir bóluna hafði prestur sá, er Ólafur hét, haldið
Bitruþing um 2 ár, og fengið þau næst eftir Þorberg Ulugasoft.
Hann var son Ólafs prests á Óslandi Egilssonar, er bjó á Brúar-
landi í Deildardal, er það lénsjörð presta, — og var prestur til
Hofs á Höfðaströnd og Miklabæjar í Óslandshlíð; hann átti
Hólmfríði J.ónsdóttur frá Stafshóli og var þeirra son Ólafur
prestur.
Ólafur prestur Egilsson dó þessi misseri, undir jól, og skorti 4
vetur á áttræðan. Eftir hann tók þingin Björn prestur Björnsson.
Ólafur prestur Ólafsson er að sjá að eigi héldi Bitruþing nema
tvo vetnr, því að þessi hin sömu misseri er hann norður í Hvammi
í Laxárdal í Hegranesþingi. Hann hafði fyrst haldið Eyvindarhóla
og misst Jrar prestsskap; hann missti og prest í Hvammi, að lík-
indum fyrir barneignir.1) En að nýju fékk hann uppreisn, því að
þá var rnikil prestaekla eftir bóluna, og var þá prestur í Skálholti
1726, en dó 1728. Herdís hét kona hans, Bjarnadóttir; áttu börn,
en eigi finnast þau nefnd.
Þessi misseri hafði Páll lögmaður Vídalín sýsluna, næst eftir
bóluna, og hafði þar síðan lögsagnata um hríð, Þórð Björnsson,
prests í Hvammi í Laxárdal norður.
’) Samkv. prestatali sr. Sveins Níelssonar hefir síra Ólafur vigzt .að
Prestsbakka 1706 og farið þaðan að Eyvindarhólum 1708. Það var ekki
þeesi Ólafur, sem var í Hvammi, en þar var þessi ár og lengur alnafni hans.
(Fr^)nhald|.