Dagur - 24.08.1944, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Fimmtudaginn 24. ágúst 1944
DAGUR
Ritst)órn: Ingimar Eydal.
Jóhann Frímann.
Haukur Snorrason.
Aígreiðslu og innheimtu annast:
Sigíús Sigvarðsson.
Skrifstofa við Kaupvangstorg. — Sími 96.
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi.
Árgangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Björnssonar.
Enn hnoðast Islendingur
við sama heyðarðshornið
jþAÐ ER í SJÁLFU SÉR lærdómsríkt að gefa
því gætur, hvers konar málgögn það eru, sem
tekið hafa að sér að andmæla gagnrýni þeirti,
sem komið hefir fram á hinum stórfellda gróða
Eimskipafélags íslands sl. ár Það eru nefnilega
blöð „einkaframtaksins" og samkeppnismanna,
er einkum hafa gerzt til þess að gegna þessu hlut-
verki og halda uppi vörnum fyrir allt ráðslag
þessarar félagsstofnun,ar. Þessi staðreynd ætti
raunar — ein út af fyrir sig — að nægja til þess að
færa mönnum heim sanninn unr það, að ekki
muni ofmælt, þótt því sé haldið fram, að félagi
þessu sé stjórnað í kaupmannsanda og krafti
Eggerts Claesens og annarra stórgróðahölda.
„Morgunblaðið" og „íslendingur“ þekkja sína
og rennur blóðið til skyldunnar, þegar að því er
fundið, að opinbert fyrirtæki sölsar undir sig 25
milj. kr. gróða á einu ári í viðskiptunum við
skjólstæðinga sína í landinu.
JJIl'T ER ÞÓ ekki síður lærdómsríkt að veita
því athygli, hvernig þessi tvö blöð hyggjast
rækja þetta hlutverk sitt. Málsvörn „Aíorgun-
blaðsins“ verður ekki gerð bér að umræðuefni að
sinni. En þeim, sem þekkja nokkuð innræti og
bardagaaðferðir „litla bróður Moggans“ hér á
Akureyri, kemur það engan veginn á óvart, að
blaðið hyggst að grípa þetta tækifæri til þess að
hefja nýja árás á samvinnufélagsskapinn og þó
einkum Kaupfélag Eyfirðinga í tilefni af ummæl-
um „Dags“ um stórgróða Eimskips og ráðstöfun
írans. Telur „ísl.“, að líkt sé ástatt með KEA og
Eimskip að því leyti, að bæði félögin njóti „ým-
issa skattfríðinda og annarra opinberra hlunn-
inda“ og bæði fari þau jafnlangt út af hinu eðli-
lega starfssviði sínu. — KEA með því að reisa
gistihús og hafa afskipti af útgerð — og Eimskip,
ef fyrirætlanir forráðamanna þess um flugvéla-
kaup og gistihússrekstur í Rvík kæmu til fram-
kvæmda.
■QM HIÐ FYRRA ATRIÐIÐ verður að nægja
að þessu sinni að segja það, að engum fær
það furðu, þótt „ísl.“ og önnur málgögn kaup-
mannastéttarinnar telji sjálfsagt og eðlilegt, að
hagnaður viðskiptamanna samvinnufélaganna sé
tví-skattlagður til hins ítrasta — fyrst í félögunum
sjálfum og síðan heima í héraði hjá hverjum ein-
stökum félagsmanni. Það atriði er áður þraut-
rætt deiluefni t. d. milli „ísl.“ og „Dags“, og hefir
hlutur „ísl.“ í þeim rökræðum ávallt orðið þeim
mun verri, sem blaðið hefir lengur og oftar á
þessu klifað. Um hið síðara kæruefni „ísl.“ á
hendur KEA: útgerðina og gistihússreksturinn
og samanburðinn við Eimskip að því leyti, skal
þetta eitt sagt hér að sinni: •
Það er öldungis vonlaust fyrir „ísl." og aðra
andstæðinga samvinnustefnunnar að halda því
fram, að kaupfélag fari „út af sporinu", eins og
blaðið orðar það, í hvert sinn, er það tekur að
sinna öðrum verkefnum en því aðalmarkmiði
að lækka verð lífsnauðsynja félagsmanna sinna.
Það er fullkomlega rétt, sem hinn frægi franski
hagfræðingur Charles Gide segir um það atriði í
hinni miklu og viðurkenndu hagfræði sinni (ísl.
þýð. II. b. bls. 460), að „samvinnumenn telja
slík félög (þ. e. þau félög, er sinna því verkefni
einu) lægri tegund samvinnufélagsskapar“. Það
er því óhætt að hugga „ísl.“ með því, að sannir
pamvinnumenn telja ekki aðeins, að aðferðir sam-
f
FLUTNINGASVIFFLUGUR AMERÍSKA HERSINS.

Svifflugur, dregrtar af fluQvélum, voru notaðar í éeysi stórum stíl í innrás
Bandamanna í Frakkland. Myndin sýnir svifflugu, sem er svo stór, að hún
getur flutt 2 Jeppebíla í einu.
f
VINNUKONUR FRAMTÍÐARINNAR.
Ýrnsir halda því frarn, að eftir nokkur ár eða
áratugi muni vinnukonur, eins og þær, sem við
nú þekkjum, ekki lengur vera til. Þá verði þær
nokkuð, sem tilheyrir fortíðinni — nokkuð, sem
einu sinni var.
Ómögulegt er að vita, hvort þeir, sem svo spá,
rnuni reynast sannspáir, þó að ýmislegt virðist
benda til, að Jressi fyrr umtalaða stétt muni smám
saman þurrkast út og hverfa.
En hvernig á Jrá húsmóðir framtíðarinnar að
komast af? — Er hægt að ætlast til Jress, að hún
verði fyrirrennara sínum svo miklu fremri, að
hún þarfnist engrar aðstoðar við hússtörfin? Það
er naumast sanngjarnt að að ætlast til Jress, og þó
rná áreiðanlega gera ráð fyrir, að í framtíðinni
eignist hver húsmóðir fjölda véla og vinnutækja,
sem geri allt hússtarfið miklum mun léttara en
fyrirrennari hennar þekkti. — En þó að vélarnar
séu góðar og geri geysimikið gagn, þá eru þær nú
aldrei annað en vélar og ná því vitanlega ekki til
allra starfa.
Fyrirhugaðar breytingar vegna
leikhússins.
T EIKFÉLAG AKUREYRAR hefir
snúið sér til bæjarstjórnar og iar-
ið þess á leit, að bærinn láti gera
nokkrar breytingar á leiksviði Sam-
komuhússins til þess að greiða fyrir
starfsemi leikfélagsins á þeim stað.
Hefir formaður leikfélagsins, Guð-
mundur Gunnarsson, mætti á fundi
húseignanefndar bæjarins og' skýrt
fyrir nefndinni þessa málaléitun fé-
lagsins. Breytingar þær, sem fram á
er farið, eru einkum í því fólgnar, að
hliðarherbergin sitt hvoru megin við
leiksviðið verði tekin burtu í því
skyni, að rýmra verði en áður um
leiksviðið og alla starfsemi leikar-
anna að tjaldabaki. Herbergi þessi
eru nú geymslur og búningsherbergi
leikaranna, og ætlast félagið til, að
byggð verði ný viðbygging vestan við
húsið, þar sem leikararnir geti fengið
búningsherbergi í stað hinna eldri,
sem nú eru til þrengsla á leiksviðinu
og auk þess óhentug og ófullnægj-
andi. Húseignanefnd hefir falið bygg-
ingafulltrúa _að athuga, hvort breyt-
ingar þessar muni framkvæmanlegar
og heppilegar frá sjónarmiði bæjarins
og ennfremur að gera kostnaðaráætl-
un um verkið. Mun málið verða tek-
ið upp aftur til nánari athugunar,
þegar saminn verður fjárhagíáætlun
fyrir næsta ár.
gTÓRI SALURINN í Samkomuhúsi
bæjarins var á sínum tíma
stærsta og veglegasta leikhús lands-
ins og er ennþá í fremstu röð. En
að sjálfsögðu fer því fjarri, að hann
svari enn vaxandi og eðlilegum kröf-
um hins nýja tíma á þessum sviðum
sem öðrum. Hin nýja viðbygging
norðan við húsið, sem reist var fyrir
féum árum, bætti úr brýnni þörf að
sínu leyti, og vafalaust er bæði æski-
legt og nauðsynlegt, að tilsvarandi
endurbót og þá fékkst á inngangi,
snyrtiherbergjum og fatageymslum
hússins, verði nú gerð á leiksviðinu
og bækistöðvum leikaranna þar.
Leikfélag Akureyrar á markvert og
ágætt hlutverk að rækja í menningar-
lífi bæjarins og á félagið því skilið
hjálp og fyrirgreiðslu bæjarfélagsins
í hvívetna. Og væntanlega man bæj-
arstjóm eftir hinum hörðu og síbrak-
andi bekkjum í salnum og kemur
þeim fyrir kattarnef á einhvern hæfi-
legan hátt um leið og hún tekur
ástand hússins að öðru leyti til at-
hugunar og endurbóta.
pN í ÞESSU SAMBANDI rifjast
það upp fyrir mönnum, hversu
óviðunandi það er í raun og veru, að
ýmsar helztu stofnanir hins norð-
lenzka höfuðstaðar, svo sem sam-
komusalurinn, skrifstofur bæjarins og
Amtsbókasafnið verða enn að hafast
við í gömlum og úreltum timburbygg-
ingúm, sem fuðrað geta upp þá og
þegar og eru auk þess settar niður á
harla óhentugum stöðum eins og um-
ferð og byggingum er háttað í bænum
nú orðið. Hér hefir verið mælt með
breytingum þeim á Samkomuhúsinu,
sem leikfélagið fer fram é, aðeins í
því trausti, að þær reynist ekki sér-
lega dýrar. Að öðrum kosti eru þær
ekki meðmælaverðar af þeirri ein-
földu ástæðu,- að þær geta alls ekki
orðið til frambúðar. Brýn nauðsyn
ber til, að nú þegar verði hafin nauð-
synlegur undirbúningur að því aðkall-
andi verkefni að reisa nýtt og veglegt
ráðhús á hentugum stað í bænum og
úr varanlegu efni — strax og fram úr
sér hinni ægilegu dýrtíð, sem nú er í
(Framh. á 8. síðu).
En það er annað, sem húsmóðir farmtíðarinn-
ar ætti að nota betur og af meiri hyggindum en
margar konur gera nú — og það eru börnin og
þá einkum dæturnar. Það er fátt ánægjulegra en
hjálpsöm börn á heimili. Eg er sannfærð um það,
að yfirleitt megi hafa miklu meira gagn af börn-
um við ýmis heimilisstörf en almennt gerist. —
En til Jtess að þetta megi verða, þarf móðirin
að vera afar liyggin og lagin. Hún þarf að ala
börn sin Jtannig upp, að heimilisstörf, t. d. matar-
tilbúningur, hreingerning, uppþvottur o. s. frv„
verði barninu jafn kært og leikur þess. — Þið
segið sjálfsagt flestar að þetta sé ekki hægt, en eg
þekki dæmi slíks, og eg er viss um, að þið gerið
það líka. — Bezta aðferðin til þess að fá barnTÍl
að gera þetta eða hitt er að hrósa því, um leið og
það er beðið einhvers. „Engin tekur jafn vel utan
af kartöflum og þú stúlka mín, skrælaðu nú
nokkrar fyrir mönunu". Fáar 8 ára telpur myndu
standast slíkt, eða: „Það er aldrei jafn loftgott í
stofunni, eins og þegar þú hefir þurrkað af,
Sveinn. — Þú gerir þetta svo ljómandi myndar-
lega“, eða: „Ósköp held eg að mjólkin smakkað
ist vel úr glösum, sem þú hefir Jjurrkað og fægt“.
Slík örfun er hverju barni kærkomin, og það er
ekki margt heppilegra'til þess að hvetja það til
þess að gera gagn.
Allir kannast við, að börn eiga til að Jwerskall-
ast við og þráast, þegar þeim er sagt að gera J:>etta
eða liitt — og það þarf ekki börn tiL Hvort þykir
ykkur þægilegra: „Sæktu fötuna", eða: „Viltu
gjöra svo vel og sækja fyrir mig fötuna?"
Ungar konur, sem eiga lítil börn, ættu að at-
huga þetta, og ef þær fara hyggilega að, þá spái
eg að þær verði ekki í vinnukonuvandræðum
alla æfi!
vinnunnar eigi bezt við á verzl-
unarsviðinu heldur einnig á öll-
um sviðum félagslegra viðskipta
einstaklinga og þjóða á milli. —
Hótel Kea — þótt vaxi það mjög
í augum allra samkeppnismanna
— og afskipti félagsins af útgerð-
armálum ætti því að rúmast inn-
an ekki þrengri takmarka en
Jretta eru.
þF.GAR TIL KASTA Eim-
skipafélagsins kemur, myndi
víst enginn maður hafa neitt við
það að athuga, þótt félagið
kæmi sér upp flugflota, reisti
gistihús í höfuðstaðnum eða
beitti sér fyrir öðrum álíka fram-
kvæmdum, þegar félagið hefði
með fullum sóma leyst aðalhlut-
verk sitt: að sjá landsmönnum
fyrir nægilegum skipakosti til
allra nauðsynlegra flutninga að
og frá landinu og með skapleg-
um kostnaði, svo að félagið hefði
ekki lengur nægileg verkefni á
því sviði. En meðan svo standa
sakir, að félagið á aðeins nokk-
urn hluta þess skipastóls, sem
nauðsynlegur er til þess að full-
nægja flutningaþörf þjóðarinnar
og verður því sífellt að grípa til
erlendra leiguskipa og rekur á
hinn bóginn þessa útgerð sína
sem stórgróðafyrirtæki á kostn-
að viðskiptamanna sinna, mun
engum nema „ ísl." og hans nót-
um þykja ofmælt, þótt það sé
kölluð „fjarstæða og alveg utan
við hið upphaflega og eðlilega
starfssvið félagsins" að verja
stórgróða þess til flugvélakaupa
og gistihússreksturs í ReykjaVÍk.
„Puella".
★
ÁVAXTA-SALAT.
Þeyttur rjómi. Þar út í er látið: safi úr cítrónu
og sykur eftir smekk. — Tómatar, nýjar agúrkur
og salat er brytjað smátt og hrært saman við.
Þetta er afar gott með smurðu franskbrauði
eða ósætu kexi.
★
RÁÐ:
Hvíta sumarhanzka úr þvottaskinni er gott að
þvo úr vægu sápvatni og skola úr sápuvatni, en
ekki hreinu, að lokum. Þeir verða mýkri og
fallegri.
★
Vitur sonur gleður sinn föð-
ur, en fávís sonur er raun móður
* ^ sinnar.
(Orðskv. Salómons),
1