Dagur - 31.08.1944, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Fimmtudaginn 31. ágúst 1944
DAGUR
Ritstjórn: Ingimar Eydal.
lóhann Frúnann.
Haukur Snorrason.
Afgreiðslu og innheimtu annast:
Sigfús Sigvarðsson.
Skrifstofa við Kaupvangstorg. — Sími 96.
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi.
Árgangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Björnssonar.
Tvœr stefnur.
þAÐ ER ALTÍTT, að sjá í málgögnum Sjálf-
stæðisflokksins rætt um mál út frá þeim for-
sendum, að samvinnuféiög annars vegar og liluta-
félög og fjölskyldufyrirtæki hins vegar, séu sama
eðlis. Þessi málaflutningur er engin tilviljun.
Hann er þáttur í tilraunum til þess, að sljóvga til-
finningu almennings fyrir þeim regin eðlismun,
sem er á samvinnufélagsskap og einkarekstri.
Þessi áróður er ekki það máttlausasta, sem komið
hefir úr þeim herbúðum til þess að valda sam-
vinnufélögunum tjóni. Sljóvgun dómgreindar al-
mennings í þessu efni, er vissulega vatn á myllu
þess flokks, sem í hjarta sínu vill öll samvinnu-
félög út í yztu myrkur og óskorað vald 19. aldar
samkeppnisfiyggju í öllum atvinnu- og verzlunar-
málum íslands. Hið íslenzka íhald er að þessu
leyti frumlegt og eftirtektarvert. Straumar nýrra
tíma, nýrrar félagshyggju, sem gengið hafa yfir
nágrannalöndin og snortið hafa hin römustu
afturhaldsöfl þar og blásið lífi, hafa ekki hrært
hinn minnsta lim á búknum, sem hefir Morgun-
blaðið fyrir heilabú. Um það sannfæra rnenn sig
bezt með því að bera saman andann í London
Times og Morgunblaðinu. Á meðan gáfuðustu
og beztu leiðtogar sameinuðu þjóðanna sjá í að-
ferðum og anda samvinnunnar lausn á ótal mörg-
um vandamálum, sem þjökuðu hinn vestræna
heim í „fríinu langa“, 1918-1939, talar Morgun-
blaðið um „Laissez faire“, 19. aldar samkeppnis-
hyggju, sem það sem koma skal í hinu unga lýð-
veldi. Þessir menn vita betur, en þeir kæra sig
ekki um að lesendur þeirra viti betur. Ástandið
innan stærsta stjórnmálaflokksins, að þessu leyti,
er hryggileg og áhyggjuverð staðreynd.
★
glTT NÝJASTA DÆMIÐ um tilraun þessa
fólks til þess að draga sama feldinn yfir höf-
uð sér og samvinnumanna í landinu, er hinn
ógáfulegi samanburður Morgunblaðsins á tveirn
fyrirtækjum, — Kveldúlfi, félagi 7 reykvískra
auðmanna, og KEA, félagi nær 4000 eyfirzkra
bænda, verkamanna og sjómanna. Morgunbl.
gerir samanburð á sölu Kveldúlfstogaranna og
by§§in§u gistihúss KEA. Það er ekki auðvelt að
sjá skyldleikann, en Mbl. fullyrðir að þetta sé
sama eðlis: Kveldúlfur hafi dregið fé úr útgerð-
inni, með því að selja skip sín og gera „drottinn-
má-vita-hvað“ með peningana, og KEA hafi dreg-
ið fé út úr sínum rekstri með því að reisa gisti-
hús! „Slíkri einfeldni brosa menn að, en svara
ekki“, sagði Vísir á dögunum um Mbl. En það er
þó rétt að vekja athygli á því, að hér ber að sama
brunni og fyrr, — reynt er að sljóvga dómgreind
almennings á eðlismun samvinnufélags og einka-
fyrirtækis. Tilraunin er að þessu sinni ámátlega
heimskuleg, því að hér er svo gjörsamlega óskyld-
um hlutum blandað saman, burt séð frá eðlismun
fyrirtækjanna. Það er heimskuleg fullyrðing, að
KEA hafi dregið fé út úr rekstri sínum til þess
að reisa gistihús. Hefir það selt mjólkurvinnslu-
stöðina? Eða skipasmíðastöðina? Eða frystihúsin?
Eða búðirnar? Ef slíku hefði verið til að dreifa,
var fullyrðing Mbl. a. m. k. ofurlítið skynsam-
legri. Mbl. veit vel, þótt það láti heimskulega, að
samvinnufyrirtæki færa út kvíarnar og stofnar til
nýrra fyrirtækja me^ því fjármagni, sem félags-
mennirnir fela þeim að ávaxta fyrir sig, — það er:
séreignarsjóðum félagsmanna og sparifé. Var það
þetta sem Kveldúlfur gerði?
t
Bandaríkjahergveitum fagnað í franskri borg
Hvar sem Bandamenn sækja iram í Frakklandi, er þeim vel fagnað og
þeir ákaft hylltir af ibúunum. Bandarikjamenn eru nú komnir á fornar
slóðir fyrir norðan Paris, þar sem þeir brutust í gegnum línu Þjóðverja
1918. — Myndin sýnir Frakka heiðra amerískar hersveitir i frelsaðri,
franskri borg.
„Hvar eiga börnin að vera?“
JþANNIG SPYR heimilisfaðir í bréfi
til blaðsins. „Byggingarnar þjóta
upp á Brekkunum báðum og Oddeyri,
auðu lóðunum fækkar óðum, og börn-
in, sem hafa haft afdrep á hinum
auðu svæðum, eru smám saman hrak-
in á götuna. Mér er því spurn: Hvar
eiga börnin að vera í þessum bæ í
framtíðinni? Er ekki gert ráð fyrir
neinum smáleikvöllum í skipulagi
bæjarins? Er ekki nægilegt landrými
hér til þess, að skapa börnunum sið-
mennileg leikskilyrði?“
yNDIRDEILDIN hér á Akur-
eyri, íslendingur, tekur upp
þennan sama þráð, ofurlítið
skynsamlegri þó, skal játað, er
ritstj. telur það hlálegt, að Dag-
ur skuli linna að Jrví, að Eimskip
ætli sér að nota hluta af óhæfi-
legum gróða til þess að reisa
gistihús í Reykjavík. Vitaskuld
gengur hann fram hjá aðalatrið-
inu í málinu, úr því hann fór
að gera þennan samanburð:
KEA er að ávaxta fé félags-
manna sinna hér, samkvæmt að-
alfundarákvörðun, þ. e. þeirra
eigin ákvörðíun, en Eimskipafé-
lagið ætlar að nota fé, sem það
hefir tekið af allíi þjóðinni til
þess að byggja hótel í Reykjavík,
án þess að almenningur, sem féð
hefir greitt, geti nokkru um ráð-
ið. Og þessu málgagni liér finnst
það furða, að Norðlendingar,
sem búið hafa við hlálega aðbúð
af Eimskips hálfu allt þess stór-
gróðatímabil, skuli ekki taka
með þakklæti við því, er forráða-
menn þess ætla að nota fé það, er
þeir hafa tekið af okkur, ekki
síður, e. t. v. fremur, en öðrum,
til framkvæmda í.höfuðstaðnum,
án þess nokkur trygging sé fyrir
bættum samgöngum og bættri
aðbúð um flutninga fyrir okkur.
Það má vera súrt eplið, sem
höfðingjarnir í Reykjavík rétta
ísl.ritstj. til þess að hann hafni
því.
Eiga þeir yngstu engan rétt?
JþAÐ ER VON að þessi heimilisfað-
ir spyrji og þeir eru vafalaust
margir hér í bænum, sem finna sár-
lega til andvaraleysisins og framtaks-
leysisins að þessu leyti. Hér rísa upp
dýrar skólabyggingar fyrir eldri börn
og unglinga, en yngstu borgurunum,
börnunum á 2—7 ára aldrinum, er
byggt út. Það er því von, að menn
spyrji: Hafa þeir yngstu engan rétt,
eða höfum við hin eldri ekki líka
skyldu að gegna gagnvart þessum
borgurum bæjarfélagsins, að þessu
leyti?
Málið er einfalt.
JJ^LLIR virðast vera sammála um
það, að gatan sé óhollur leikvang-
ur fyrir þessi börn. Það er talað um
götubörn, kvartað undan ærslum
þeirra og ljótu orðbragði á stundum.
En hvaða tækifæri hafa mörg þessara
barna til fallegri leikja og mennilegri
siða? Það er ekki eðlilegt neinu heil-
brigðu bami, að sgekja allan leik sinn
á götuna. En þetta mál er ofur ein-
falt viðfangs í bæjarfélagi eins og Ak-
ureyri, ef menri aðeins vilja skilja
það og nenna að hafa dug til fram-
kvæmda.
Ennþá nóg land.
J^NNÞÁ ER NÓG af auðum lóðum
víðs vegar um bæinn, til þess að
koma upp snotrum leikvöllum fyrir
börnin, en þessum svæðum fækkar
óðum. Vitaskuld er það bæjarfélagið
sjálft sem hér á að hafa forgöngu. Það
þarf að ákveða þessi svæði, girða,
byggja lagleg, hentug leiktæki, svo
sem rólur, sandkassa, klifurgrindur o.
s. frv. Til slíkra staða mundu börnin
sækja. Vitaskuld þarf að halda þess-
um hlutum við og líta eftir því, sem
þar gerist, en láta ekki allt grotna
niður og eyðileggjast, eins og var inni
í Gilinu hór á árunum. Þetta kostar
vitaskuld eitthvert fé, en þó mundu
það smámunir einir saman, borið
saman við ýmsar aðrar og vafasamari
framkvæmdir bæjarins.
Mundu heimilin vilja leggja
eitthvað á sig?
J7G ER VISS UM, að margir heim-
ilisfeður mundu glaðir vilja
greiða eitthvert ákveðið gjald til þess
að halda við slíkum leikvöngum og
til þess að hafa eftirlit með leik bam-
anna. Þeir mundu margir, sem vildu
(Framh. á «. »iQu>.
NOKKUR ORÐ UM PEYSUR OG
PEYSUÞVOTT.
Peysur, hvers konar, eru skemmtilegar flíkirr,
ef svo má'að orði kveða, og afar hentugar.
Það má segja, að stúlka í fallegri peysu, sé vel
búin og geti farið, iivar sem er, án Jress að biygð-
ast sín fyrir klæðnað sinn. Peysur eru líka dýrar
flíkur, hvort heldur þær eru keyptar beint úr
verzlun, eða heimaprjónaðar, og Jrví er Jrað mjög
mikils vert, að kunna að fara þannig með þær, að
þær endist okkur sem lengst.
Það er þá fyrst og fremst hreinsunin á Jreim —
Jivottvu inn, sem oft vill verða örðugur viðfangs.
Þegar mistök verða á honum, aflagast peysan
öll og verður oft ekki annað en sviþur hjá sjón.
Eg hafði oft verið í vandræðum með pevsurn-
ar nrinar — og hin ýmsu ráð, sem eg hafði fengið,
svo sem að þvo þær úr köldu saltvatni, volgu
sápuvatni o. s. frv., reyndust misjafnlega. En í
sumar uppgötvaði eg sannieikann, og ætla eg að
lofa ykkur að heyra hvernig eg þvæ ljósa peysu
(50% ttll) með þeim árangri, að hún er alltaf
sem ný.
Áður en peysan er þvegin, skal þræða með
hvítum*tvinna, eða öðru ámóta í alla snúningana,
bæði að neðan, framan á ermum og í hálsmálið,
þannig, að þrætt er í hverjar tvær lykkjur út og
inn, og síðan dregið saman, Jrar til víddinni er
hæfileg.
Þetta kenrur í veg fyrir að snújiingarnir verði
víðir, og hjáiþar til að halda lögun peýsunnar í
réttu horfi. .
Síðan er peysan jDvegin upp úr vel volgu vatni
blönduðu með salminakspiritus (til þvotta, fæst
í apótekum). í eitt þvottafat af vatni eru 4—5
matsk. hæfilegar, má vera ineira, ef peysan er
mjög óhrein.
Gutlað er í peysunni fram og aftur, en núið
sem minnst og engin sápa notuð. Þá er peysan
skoluð úr volgu, hreinu vatni og kreist mesta
vatnið úr henni, en síðan vafin þétt innan í
hreint handklæði (frotté) og látin liggja þar um
stund. Peysan er svo þurrkuð á borði eða sléttri
plötu og látin liggja þannig, að rétt stærð hennar
— vídd og sídd — komi í ljós, og reynt að láta
hana liggja sem sléttast. Þegar peysan er vel þurr
eru þræðingarnar teknar úr — og sjá! Þá á flíkin
að vera eins falleg og þegar þú fyrst fórst í hana.
„Puella“.
★
KONUR, SEM ALDREI ÆTTU AÐ GIFTAST
Konur, sem aldrei ættu að gifta sig, eru:
Sú kona, sem stærir sig af Jnví, að hún kunni
ekki að falda klút, hafi aidrei á æfi sinni búið um
rúm, og að hún hafi enga hugmynd um, hvernig
sjóða skuli súpu í potti, eða kartöflur.
Sú kona, sem heldur vill láta að hundi eða
ketti og gera gælur við þá, heldur en við barn.
Sú kona, sem helzt vill breyta húsbúnaði sín-
um árlega.
Sú kona, sem aldrei fær nóg af skemmtunum
og ekki kærir sig um, hvað þær kosta, eða þekkir
gildi peninganna á neinn hátt.
Sú, kona, sem heldur vill deyja, en fylgja ekki
tízkunni.
Sú kona, sem heldur að menn skiptist í tvo
flokka: Engla og ára.
Sú kona, sem álítur að heimilið og stjórn þess
eigi að öllu leyti að vera falin í hendur vinnu-
fólkinu.
Sú kona, sem kaupir smáhluti og myndir til
þess að láta standa á borðum og hyllum í dag-
legu stofunni, en fær lánuð eldhúsgögn hjá ná-
grannakonunum.
★
F.f þú hefir verið í samkvæmi, þar sem þú,hefir
lært að skammast þín fyrir grófar hendur og
sprungnar af vinnu, — þá hefir þú verið í illu
samkvæmi. (B. Björnson).
★
Járn brýnir járn, og maður
brýnir mann.
(OrSskv. Salómom),