Dagur - 30.11.1944, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Fimmtudaginn 30. nóvember 1944
DAGUR
Ritstíórn: Ingimctr Eydal.
Jóhann Frímann.
Hcrukur Snorrason.
Aígreiðslu og innfreimtu annast:
Marinó H. Pétursson.
Skriístofa við Kaupvangstorg. — Sími 96.
Blaðið kemur út ó hverjum fimmtudegi.
Argangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Bjömssonar.
Ójöfnuður „jafnaðarins64
jpRAMTlÐIN VIRÐIST standa í tákni hinnar
alþjóðlegu samvinnu nm það, að helzt
muni friðar og farsældar að leita á þeim vett-
vangi, þar sem stórveldin og smáríkin mætist á
grundvelli bróðurlegra viðskipta og samstarfs og
snúi þar bökum saman til þess að varðveita frið-
inn og tryggja rétt og afkomu allra — einnig
hinna „fáu, fátæku og smáu '. Hinar sameinuðu
þjóðir, sem fórna nú blóði sínu og fjárm.unum á
vígvöllum heimsins til viðnáms gegn ofríki yfir-
gangsmanna og griðníðinga, stofna nú þegar til
hverrar ráðstefnunnar á fætur annarri til þess að
ráða ráðum sínum um helztu vandamál nútíðar
og framtíðar. Og alls staðar eru vinsamlegar smá-
þjóðir kvaddar með til skrafs og ráðagerða og til
þess ætlazt, að einnig þær taki á sig sinn hluta af
vand'anum og ábyrgðinni, skyldum og réttindum.
yíST MUN FRÓÐLEGT og nauðsynlegt fyrir
menn að veita því fulla athygli, hvernig
„hugsjón lýðræðisins“ muni tryggð í framkvæmd
í þessu nýja samstarfi þjóðanna. Mundi t. d.
„höfðatölureglan" — sem ráðandi þjóðmálamenn
íslenzkir virðist nú telja, að bezt muiii fullnægja
öllu réttlæti og tryggja örugglegast fullan „jöfn-
uð“ og „þegnrétt" í lýðfrjálsu landi — vera látin
allsráðandi um fulltrúafjölda, vald og réttindi
þjóðanna á þessum þýðingarmiklu ráðstefnum?
Það mundi þýða, að á móti hverjum einum full-
trúa, er færi þar með umboð og atkvæði hins ís-
lenzka lýðveldis, kæmu nálægt því 1400 fulltrúar
fyrir Sovét-Rússland, nokkuð á 12. hundrað full-
trúar fyrir Bandadríkin, fast að því 4000 fulltrú-
ar færu þar með atkvæðisrétt fyrir Bretaveldi, og
þrír tugir Dana mættu þar á móti hverjum ein-
um íslendingi, svo að örfá dænri séu nefnd um
styrkleikahlutföll þau, sem ætla mætti, að ís-
lenzkir stjórnmálamenn teldu réttlátust og eðli-
legust á slíkri samkundu, ef þeir væru sjálfum
sér samkvæmir. En svo lítur út sem forvígis-
menn stórþjóðanna hafi enn ekki komið auga á
hið „algera réttlæti“, er þessir herrar telja að
fylgja muni „jöfnum kosningarétti" og „höfða-
tölureglunni" ágætu! Það mun nefnilega sönnu
nærri, að svipuð regla gildi á þingum þessum og
viðhöfð var í Þjóðabandalaginu sæla,þarsemhver
þjóð, smá og stór, fór með eitt atkvæði og meira
ekki, og er hvert dvergríki þannig gert, að því
leyti, jafn rétthátt stórveldunum á þessum þing-
um.
gTJÓRNARFLOKKARNIR NÝJU hafa lýst
yfir, að þeir hafi gert „jöfnun kosningarétt-
arins“ eitt aðalatriðið í stefnuskrá sinni og mál-
efnasamningi. Á þennan hátt hyggjast þeir sölsa
undir Reykjavíkurvaldið síðasta rétt og aðstöðu
dreifbýlisins í landinu til þess að hafa nokkur
áhrif á stjórnarmálefni ríkisins. Stjórnarskránni
hefir verið og verður breytt í þessu skyni, unz
„höfðatölureglan" hefir tryggt fjölmenninu í
Reykjavík óskorað vald yfir öðrum landsmönn-
um. Þegar svo er komið, er loks öllu réttlæti full-
nægt í þessu blessaðæ landi hins fullkomna lýð-
ræðis og jafnaðar! Stórveldin virðast óttalaus um,
að þau geti ekki á annan hátt tryggt sér hæfilegan
íhlutanarétt um málefni veraldarinnar, þótt þau
tefli ekki á hverri alþjóðaráðstefnu hundr-
uðum og þúsundum fulltrúa fram á móti hverj-
um einum fulltrúa smáþjóðanná,' En stjórn
Reykjavíkurvaldsins lætur sér sannarlega ekki <
Þanrtig íögnuöu Parísarbúar de Gaulle þegar hann kom til Parísar etfir 4 ára
útivist 25. apríl 1944.
ÞEGAR DE GAULLE KOM TIL PARÍSAR.
Nýr „fánadagur" á morgun.
OTJÓRNARVÖLD RÍKISINS hafa
látið það boð út ganga, að 17. júní
skuli eftirleiðis vera þjóðhótíðardag-
ur íslendinga, en 1. desember skuli
bætt í tölu hinna svokölluðu ..fána-
daga“, og þá væntanlega verða al-
mennur frídagur eftirleiðis sem hing-
að til. Þetta er eðlileg og sjálfsögð
róðstöfun. 17. júní er tvímælalaust
miklu betur fallinh til þess — fyrir
margra hluta sakir og þó fyrst og
fremst vegna sögu og árstíðar — að
vera þjóðhátíðardagur okkar en 1
desember. Hins vegar er þó sá dagur
helgaður minningu svo þýðingarmik-
ils áfanga í sjálfstæðisbaráttu þjóðár-
innar, að eðlilegt má teljast, að hon-
um verði 6g eftirleiðis nokkur sómi
sýndur.
Nýjar tillögur um orkuvinnslu.
pRÓÐUM MÖNNUM og framsýn-
um mun koma saman um það, að
Laxárvirkjunin — þótt góð sé og
ágæt — muni ekki lengi einhlít til
þess að sjá fyrir allri orkuþörf Akur-
eyrar og næstu sveita og sjávarþorpa,
og muni því óhjákvæmilegt að fitja
innan skamms að nýju upp á stór-
kostlegum framkvæmdum til þess að
afla nægilegrar orku til þessara þana.
Eru forráðamenn bæjarfélagsins vafa-
laust nú þegar teknir að svipast um
eftir heppilegustu úrlausnum þessa
vandamáls. Menn hafa óvallt fram að
þessu einblínt á fallvötnin á landi hér,
þegar um slíkt hefir verið að ræða, en
vissulega geta aðrir möguleikar einn-
ig komið til greina í þessu sambandi.
— Á fundi Verkfræðingafélags Is-
lands, er haldinn var í Rvík 12. apríl
sl. flutti Gísli verkfræðingur Hall-
dórsson athyglisvert og stórfróðlegt
erindi um virkjun jarðgufu til raf-
magns og hitanotkunar, og hefir er-
indi þetta nú verið birt í heild 1 síð-
asta hefti Tímarits Verkfræðingafé-
lagsins. Sé þess gætt, að ýmis jarð-
hitasvæði eru hér í næsta nágrenni
bæjarins og eitt helzta jarðhitasvæði
landsins í álíka fjarlægð frá bænum
og Laxárfossar, virðist sjálfsagt, að
forráðamenn þessara mála kynni sér
álit og tillögur þessa hugkvæma verk-
fræðfngs, áður en endanlega verður
gengið frá áætlunum um nýjar fram-
kvæmdir á þessu sviði. Athuganir
hans virðast benda í þá átt, að jarð-
gufa geti undir ýmsum kringumstæð-
um verið stórum ódýrari og hag-
kvæmari en vatnsaflið til þess að
knýja aflvélar raforkuvera, auk þess
sem gufuna má nota til fjölmargra
annarra nytsamlegra hluta.
Jón Hjaltalín um gufuhveri.
pjIÐ FYRSTA, sem ritað mun hafa
verið um virkjunarmöguleika ís-
lenzkra gufuhvera, er að finna í bréfi,
sem Jón Hjaltalín ritaði Jóni Sigurðs-
syni, liklega árið 1851, og birt er í
Nýjum félagsritum árið 1853. Athug-
anir hans virðast enn í fullu gildi í
flestum greinum. Þar segir svo:
„Hverarnir gætu verið einhver hin
mestu hlunnindi á landi voru, ef vér
kynnum með að fara, því þá mætti
hafa til ærið margs, sem kostar ærna
peninga í útlöndum. Þann veg er eg
sannfærður um, að við þá mætti hafa
ýmislegar stórar verksmiðjur með
þeim mesta ábata, ef menn hefðu
hugmynd um hvílíkur kraftur í þeim
er, og hvern veg hann ætti að nota í
gufuvélar, sem nú tíðkast erlendis í
öllum verksmiðjum, en sem þó jafnan
eru býsna kostnaðarsamar, af því þær
þurfa mikið eldsneyti, og er þó elds-
neytið ekki haft til annars en til að
afla vatnsgufunnar.
Nú með því að vér höfum næga
gufu nærfellt við alla hvera, þá er
auðvitað að við þyrftum langtum
minna til að kosta en aðrar þjóðir til
að koma upp gufuvélum og láta þær
erfiða af sjálfsdáðum bæði nótt og
dag, yrðu verksmiðjur vorar þá þar í
frábrugðnar öðrum verksmiðjum, að
ekki þyrfti að eyða einum kolahnefa
upp í þær, þó þær gengi ár eptir ár og
afköstuðu allteins miklu og verk-
smiðjur erlendis, þær eyða mörgum
þúsundum steinkolatunnum á ári
hverju.“
Ekki þótti Jóni Hjaltalín skilning-
ur landsmanna vera mikill á þessum
möguleikum, enda eru nú liðin rúm-
lega 90 ár síðan þetta var, og fyrst nú
virðist áhuginn fyrir alvöru vaknaður
hjá þjóðinni fyrir þessum merkilegu
virkjunarmálum.
Nýkomið:
GRAMMOFÓNAR.
Mikið úrval af plötum, sungn-
um af:
Deanne Durbin,
Anne Shelton,
Bing Grosby,
Alan Kane.
Brynjólfur Sveinsson h.f.
Hafnarstræti 85.
nægja svo ófullkominn. jöfnuð
og. lýðræði! „Jafn“ kosningarétt-
ur eftir ýtrustu „höfðatölureglu"
er æðsta boðorð stjórnarliðsins
— annars er hætt við, að réttindi
og áhrifavald höfuðborgaranna
verði fyrir borð borið af ofríki
hinna dreifðu, íslenzku byggða!
VINDLAKVEIKJAR
með tilheyrandi vökva:
„Kvik Lite“, nýkomnir.
VERZLUNIN L0ND0N
JÓLIN NÁLGAST
Enn líður að jólum. Flestir, a. m. k. þeir, sem
eiga stóra fjölskyldu og fjölda vina, eru farnir að
hugsa lyrir jólagjöfunum. Það er heldur ekki
ráð nema í tíma sé tekið, og miklu betra að
vera snemma á ferð með slíkt, og geyma ekki til
síðustu daganna, sem venjulega eru þeir annrík-
ustu.
Eg hefi einhvern tíma áður skrifað í dálkinn
um gjafir, í sambandi við sumardaginn fyrsta.
Eg gæti skrifað langt mál til viðbótar við það, en
ætla þó að láta mér nægja fáar línur, í þeirn von
að sumar ykkar, a. m. k„ muni éitthvað úr fyrra
skrafi um þetta.
Við íslendingar lifum í friði Og öryggi, utan
liinnar hrottalegu styrjaldar, sem nú þjakar rnest-
an hluta heims.
Að vísu höfum við einnig orðið fyirr stóru
tjóni af völdum ófriðarins, — þurft að sjá á bak
fjölda ágætra manna, og er hið síðasta þessara
átakanlegu slysa öllum í fersku ntinni.
En ef við beruTn kjör okkar saman við kjör
frændþjóða okkar, þá munum við komast að
raun um, að við lifurn í allsnægtum og öryggi.
íslenzkar konur hafa menn sína, unnusta, bræð-
ur og syni heima um jólin.
Þetta ætti, í raun réttri, að vera nægileg jóla-
gjöf okkur öllum. En það er önnur jólagjöf, sem
eg hefi verið að hugsa um þessa síðustu daga.
Það er sagt að það sé meiri ánægja fólgin í því
að gefa en þiggja. ,, — --^Það er, í raun réttri,
ekkert til, sem heitir: „að gefa“, því að „að gefa“
er að þiggja, aðeins í víðari skilningi,“ segir
Dickens.
Þess vegna væri það bezta jólagjöfin, sem við
gætum fengið, að okkur hlotnaðist að veita ein-
hverjum bágstöddum jólagleði.
Eg hefi verið að hugsa um norska flóttafólkið í
Svíþjóð.
Hvers vegna eru ekki gerðar ráðstafanir til
þess að við, sem erum eina Norðurlandið (auk
Svíþjóðar), sem ekki á í stríði, tækjum eitthvað
af þessu bágstadda fólki heim til okkar og hjálp-
uðum því, þar til Iand þess verður aftur frjálst?
Eg get ekki hugsað mér sannari jólagleði fyrir
okkur íslendinga, en ef þetta væri gert. Er þetta
ekki hægt? Eg spyr, og ef það er hægt, hvers
vegna gerum við það ekki? Og þó að þetta væri
ekki hægt, þá hljótum við að geta gert meira en
við gerum til þess að lina þjáningar þessara bág-
stöddu frænda.okkar.
Getur það verið að okkur vanti viljann?
★
Kannske eg snúi mér að-irinum smærri og
jólagjöfum.
Ef þú vilt gleðja vini þína á jólunum með
gjöfum, þá gefðu þeim eitthvað, sem þú hefir
sjálf gert. Nú reynir á hugvitið. — Kannske þessi
hanzkápoki sé hentugur handa einhverjum?
Þú notar 2 herðatré og mislitán silkistúf, eða
annað efni. — Búturinn á að vera 60 cm. á lengd
og töluvert breiðari en lengd herðatrésins (ca.
U/4 lengd trésins).
Trén eru klædd ræmu af efninu og saumað
fyrir endana. Síðan er efnið smáfellt þannig, að
breidd efnisins verði jöfn lengd trésins. Þá er efn-
ið fest við tréð með örsmáum nöglum, einn nagli
í hvert fall. Hliðarnar eru dregnar saman með
teygju. Puella.