Dagur - 14.12.1944, Blaðsíða 3

Fimmtudaginn 14. desember 1944
Ð A G U R
3
Dýrtíð - Stjórnskipan
(Niðurlag).
III.
Af því, sem áður er sagt, verð-
ur ekki komizt hjá að gera sér
grein fyrir með hvaða hætti er
unt að skipa stjórnmálum lands-
ins þann veg, að þjóðin geti
haldið áfram að hagnýta sem
bezt landkosti alla. Hvernig sem
skimað er eftir leiðum, verður
ein aðalleið fyrir valinu sem hag-
nýt, og það er frelsið. Ekki bara
frelsi til að kjósa einhverja
ákveðna flokksmenn á Alþing,
heldur frelsi til að ráða málefn-
um sínum innan þeirra félags-
banda, sem menningarþróun
þjóðarinnar skapar sér. Til þess
að ná þessu taknrarki, þurfa
borgarar ríkisins að komast í
nánari tengls við valdaaðstöðuna
en nú er. En. það er naumast
hægt á annan hátt en auka vald
liérðanna yfir málefnum sínum.
í því sambandi leyfi eg mér að
benda á stofnun Fjórðungsþings
Austfirðinga, sem Múlasýslur og
bæjarfélögin á Austurlandi
standa að, og svq umræður um
fyrirhugað Bandalag Norðlend-
ingafjórðungs. Báðar þessar
stofnanir eru af sama toga
spunnar. Verkefni þeirra getur
ekki orðið annað en skila frá
sér ályktunum um ýmsar þarfiir
þessara landshluta, senr meira og
minna er daufheyrst við af vald-
höfunum. Fengju þessar eða
hilðstæðar stofnanir vald yfir
málefnum sínum, mundi verða
framkvæmd ýms þau málefni
innan héraðs, sem þar eru tekin
fyrir, samanber reynslu íslenzku
þjóðarinnar eftir að Alþing fékk
aukin völd yfir sérmálum þjóð-
arinnar. Samanber og þau fáu
mál, sem heyra undir sýslunefnd-
ir, svo sem vegarmálin, að því
leyti sem þau ná til ákvörðunar
sýslunefnda. Niðurstaðan af því,
sem að framan getur, er sú, að
nauðsyn virðist vera á því að
laúdinu verði skipt niður í svæði,
sem hefðu vald í þeim málefn-
um, sem þau varða, eða að valdi
og verksviði sýslunefnda yrði
breytt þannig, að þær fengju
aukin völd og fjárráð. En þá
yrðu völd og fjárráð sjálfstæðra
bæjarfélaga að verða hliðstæð.
Að vísu yrði hver' heild sterkari,
sem hún næði yfir stærra svæði
og fjölþættara athafnalíf og því
vísari’ til þróttmikilla athafna.
Urnsvif Alþingis og ríkisins ættu
að minnka að sama skapi, sem
héruðin (fjórðungarnir) fengju
meira umráð yfir eigin málum.
hað virðist og sem slík skipan,
sem liér er um rætt", mundi geta
dregið úr flokkadráttum og reip-
togi á Alþingi og gjört það að
verulegu leyti starfhæfara en það
nú er. Enda ætti verksvið þess að
snúast meira um löggjafarmál-
efni ríkisins og öryggi þess út á
við og inn á við en allt annað.
Þennsla ríkisins um athafnamál
landsins er hættuleg öryggi þess
og sjálfstæði þjóðarinnar og get-
ur orðið að fótakefli, þegar illvíg
flokkabarátta er til staðar engu
síður en háttalag Sturlungaald-
arhöfðingjanna á sínum tíma.
Þess vegna hlýtur hverjum þjóð-
þollum íslendingi að vera það
mikið áhugamál, að skapa Jrað
jafnvægi í lífi og Jnóun þjóðar-
innar, sem er nauðsynlegt til Jress
að Jrjóðin geti varðveitt sjálf-
stæði sitt til farsældar og ham-
ingju fyrir landsins börn.
IV.
Hér á undan hefir verið vikið
að einum Jrætti þeirrar stjórn-
skipulagsbreytingar, sem nauð-
synleg er. En margt fleira mætti
minnast á, sem nauðsyn ber til
að breyta. T. d. dómskipunin.
Dómstig eru nú tvö, en við
breytingu þá, sem um er rætt,
yrði að líkindum þörf á þremur
dómstigum, en Jrar sem höfuðtil-
gangur Jressarar ritgerðar er að
vekja athygli á auknu valdi hér-
aða (fjórðunga) í eigin málum,
skal ekki farið út í fleiri við-
fangsefni að sinni. Nú er trúlegt
að einhver spyrji, hvaða mál það
eru, sem menn halda að séu bet-
ur komin í höndum héraðs-
stjórna en í höndum ríkisins.
Skal eg því nefna nokkur, sem
eg tel betur komin hjá þeim.
1. Uppeldismál öll til stú-
dentaprófs; ríkið annist alla sér-
menntun. En Jró fari um fram-
kvæmd alla eftir fræðslulögum,
sem Alþing setur.
2. Tryggingarmál öll, en um
j>au gildi lög, og Tryggingar-
stofnun ríkisins verði endur-
trygging. Undir þenna mála-
flokk má og færa fátækrafram-
færslu og þá sameina allt eftirlit
ríkisins með þessum málum í
einni stofnun eða stjórnardeild.
3. Bankamál og gjaldeyris, en
Landsbankinn hafi seðlaútgáfu
og gjaldeyrisviðskipti við önnur
lönd. Sparisjóðsviðskipti séu í
höndum héraðabanka svo og út-
lánsstarfsemi öll. Allt þetta eftir
nánari ákvörðun laga, sem
gengju í Jrá átt að halda fénu
sem mest í starfi við framleiðslu
og aðra þróun í þeim héruðum
og sveituin, sem skapa pening-
ana með framleiðslu sinni. Starf
Búnaðarbankans og Útvegsbank-
ans félli Jrá til peningastofnana
þeirra, sem héruðin viður-
kenndu til Jress.
4. Samgöngumál, að Jrví er
snertir samgöngur innan héraða.
Eg hefi hér bent á riokkur
mál, sem eg tel brýna nauðsyn á
að héruðin hafi meira vald yfir
en þau hafa nú. Að þessu sinni
skal þetta ekki frekar rökstutt en
gert hefir verið hér að framan.
Um tekjuöflun handa fjórð-
ungs- eða héraðsstjórnum skal
hér ekki rætt, en bent-á, að rík-
inu muni sparast mikið fé við
slíka breytingu sem Jressa, sem
varja má til fjórðunganna eftir
Jreim leiðum, sem heppilegastar
fyndust og réttlátastar.
V.
Eins og vikið er að hér að
framan, er það mín skoðun að
dýrtíðinni verði ekki settar
skorður við þær þjóðfélagsað-
stæður, sem hér hafa skapast á
undanförnum áratugum, og að
misræmið milli stétta og lands-
hluta sé aðalhindrunin. Því færri
menn hlutfallslega, miðað við
þjóðarheildina, sem stunda fram-
Nýkomið í Ryelsbúð
meðal annars:
Brjósthnappasett fl. teg., manchettuhnappar, skyrtu-
hnappar, bindisnælur, bindi, seðlaveski, barnasjálf-
blekungar, púðu-dósir, afar fallegar í jólagjafir, stór
kerti í mörgum litum, og ekki má gleyma nýmóðins
telpukápunum. og margt fleira.
BALDVIN RYEL H/F
leiðslustörf, þeirn mun meiri
kostnaður fellur á hverja fram-
leiðslu lífsnauðsynja og útflutn-
ingsvara, Jrví þær einar eru
grundvöllur þeirra peninga, sem
þjóðin hef’ir yfir að ráða. Með
aukinni véltækni má í bili örfa
framleiðslu þessa, en við sömu
þjóðfélagsaðstæður hnígur allt
að sarna marþi, samanber fiski-
flotann, að þrátt fyrir nútíma
tækni fækkar þeirn mönnum,
sem vilja stunda fiskiveiðar,
vegna Jress að annarsstaðar er
meiri þægindi að fá. Útflutn-
ings- og innflutningsskýrslurnar
benda líka heldur ómjúklega í
þá átt, að ekki sé allt með felldu,
og þó setuliðið kunni að kaupa
hér vinnu, er vafasamt að við
burtför þess breytist þetta til
bóta.
Áður en bent er á, að hinar
miklu innstæður utanlands liggi
að mestu leyti utan við „norm-
alt“ líf þjóðarinnar, enda engar
líkur til Jress, að Jrær verði not-
aðar til þess að lækna þær rnein-
sentdir, sem bent hefir verið á,
ef stefnt er áfram eftir þeim
leiðum, sem farnar hafa verið.
Hánefsstöðum, 15. október 1944.
Gjafakassar
fyrir dömur og herra

FRÚ ANNA KVARAN
Hallar í dag hlúð að öllu
að hauðursbrjósti hlýrri niundu
hærukrýndu og mótað gull
höfði sínu úr gleði og sorgum.
hún, er vann sér með verki og orði Þeim mun ljúft,
aðalsheitið sem Jjannig lifir,
öðlingskona. leið að hefja ljóss til ríkis. —
Er leit eg hana Sannleiksvottar
Ijúfa og bjarta, sigri krýnast
varð eg snortin upp við altari
virðing dýpstu. — Hafði eg aldrei eilífs friðar.
áður litið Sendir í dag
svipprúðari að Svalbarðskirkju
sæmdarkonu. skilnaðarkveðju Skagafjörður
Vissi eg og, Mælifellshnjúkur
að vel hún hafði mænir hljóður,
yfir sínum sveipar Tindastól
arni vakað, társtirnd blæja.
20. nóvember 1944.
Jórunn Ólafsdóttiir,
r Sörlastöðum.
íbúð, Til
3—4 herbergja, óskast. — Upplýsingar á afgr. blaðsins. jólagjafa
Dömuundirföt,
ágætar tegundir
Dömublússur
úr prjónasilki og ull
Silkisokkar,
sérlega góðir og fínir
ísgarnssokkar,
svartir og allir venjul. litir
Hvítir vasaklútar
úr írskum hör
Silkivasaklútar
mislitir
Hannyrðaverzl.
Ragnh. O. Björnsson.
Barnasleðar
amerísk gerð.
Hentug jólagjöf.
Kaupfélag
EyfirÖinga
járn- og glervörudeild.
Sig. Vilhjálmsson. ^*^*^*^*^*^*^*^*^*^*^*^*:
VARALITIR í settum,
hentugt til jólagjafa
Fegurðarvörur
Andlitskrem
Andlitspúður
Kinnalitur
Varalitur
Naglalakk
Andlitsvötn
Hárolíur
Brilliantine
Skintonic
Talcum
Kaupfélag
EyfirÖinga
Nýlenduvörud. og útibú
Sveskjur
Gráfíkjur ‘
' EyfirÖinga
Nýlenduvörud. og útibú
Jólðkerti
stór og smá

Vitakerti
3 1 i t i r
Kaupfélag
EyfirÖinga
Nýlenduvörud. og útibú