Dagur - 21.12.1944, Blaðsíða 1

ANNALL
DAGS
Auglýst hefir verið í blöðurn
landsins fyrirhuguð útgáfa ís-
lenzkrar alfræðabókar. Fjöls-
vinnsútgáfan í Reykjavík hyggst
gefa verkið út og hefir ráðið til
aðstoðar nær 50 þjóðkunna rit-
höfunda, vísindamenn og lista-
menn, er rita eiga um sérgreinar
sínar. Gert er ráð fyrir, að bókin
verði alls tólf bindi, og hvert
bindi um 500 blaðsíður. Sé hver
blaðsíða að leturmergð eins og
tvær Skírnissíður. Um 2000
myndir verða í ritinu. Verðið er
áætlað 80 krónur hvert bindi,
óbundíð, en i2° krónur í skxnn- Oratorio Biörffv. Guðmundssonar. „Frið
bandi. Aðalritstjori verksins er J O 7 77
Árni Friðriksson, fiskifræðingur,
en aðstoðarritstjóri Eiríkur
Kristinsson cand. mag. Aðalút-
sölumenn á Norðurlandi eru
Finnbogi Jónsson og Jóhann
Guðmundsson, Akureyri.
★
Á fjárlagafrumvarpi því, er
samþykkt var á Alþingi sl.
þriðjudag, er ákveðin heiðurs-
launagreiðsla, að upphæð 6 þús-
und krónur, að viðbættri dýrtíð-
aruppbót, til Gunnars Gunriars-
sonar skálds á Skriðuklaustri.
Pétur A. Jónsson
óperusöngvari
0
AGIJR
XXVII. árg.
Akureyri, fimmtudaginn 21. desember 1944.
48. tbl.
Byggingarstyrkur að .‘V5 hlutum til Akureyrar-
spítala samlivæmt nýju frumvarpi á Alþingi
Þessi stuðningur, ásamt rekstrarstyrk, er
ur á jörðu6, flutt í vetur á vegum Tón-
listarfélagsins í Reykjavík.
Verkið nýlega prentað í vandaðri útgáfu.
Fyrsta ísl. óratóríóverkið, sem mér, hvað óratóríó merkir?
er
sextugur í dag. Blaðið vill
færa þessum ágæta og glæsilega
listamanni beztu þakkir og árn-
aðaróskir. —
samið og prentað hefir verið,
„Friður á jörðu“ Björgvins Guð-
mundssonar, tónskálds, — verður
flutt í Reykjavík í vetur af Tón-
listarfélagi höfuðborgarinnar. —
Tónskáldið staðfesti þessa frétt,
er Dagur kom að máli við hann
nú fyrir skemmstu. .Verkið
verður sennilega flutt opinber-
lega seinnipartinn í marz,“ sagði
Björgvin. „Kór Tónlistarfélags-
ins og hljómsveit flytja. Dr.
Urbantschitch æfir verkið og
uppfærir, en eg mun, að ósk fé-
lagsins, stjórna einhverjum kon-
sertum.
— Þetta verður í fyrsta skipti,
sem slíkt verk er flutt hér?
,,Já. Óratóríó mín, „Streng-
leikar,, og „Friður á jörðu", sam-
in við ljóð Guðmundar Guð-
mundssonar, skálds, er að því
eg bezt veit, einu íslenzku óratór-
íóverkin, sem samin hafa verið.
Kantötukór Akureyrar hefir
flutt brot úr báðum' verkunum,
þetta verður í fyrsta sinni,
Jiað verður flutt í heild
sinni.“
— Þú fyrirgefur fáfræðina, —
en viltu ekki skýra nánar fyrir
en
sem
Fjárlög afgreidd - þingi frestað
Ekki gert ráð fyrir neinum greiðslum til
dýrtíðarráðstafana
Stjónarflokkarnir ganga af áburðarverk-
smiðjumálinu dauðu
gRÁÐABIRGFDAFJÁRLÖG
ríkisstjórnarinnar voru sam-
Jrykkt á þingfundi sl. þriðjudag
og síðan var þingi frestað til 4.
janúar næstk. Stjórnarflokkun-
um tókst að afgreiða tekjuhalla-
laus fjárlög á pappírnum með
því að ætla ekki einn eyri til
dýrtíðarráðstafana og hækka
áætlanir tekjuliða svo mjög, að
tvísýnt er um, að þeir fái staðizt.
Er því ennþá raunverulegur
tekjuhalli á fjárlagafgreiðslunni,
er-nema mun a. m. k. 30 iriilljón-
um króna. Tveir nýjir tekjuliðir
stjórnarinnar eru líklegir til
þess að \ ekja athygli. Er þar fyrst
hækkun tekjuskattsins með
tekjuskáttsviðauka á landsmenn,
er nema mun 6 milljónum króna
samkvæmt áætlun frumvarpsins.
Hin tekjuaukningin er hækkun
á tekjurn Landsímans um 3
milljónir króna. Virðist því sem
stórfelld hækkun á landsíma-
gjöldum sé í uppsiglingu. Mun
Jxí flestum, er símann þurfa að
nota, þykja nógu vel róið þar
áður.
(Framhald á 8. síðu).
„Óratóríó er sérstakt form
tónlistar, — dálítið hliðstætt
óperunni, — Jiað samanstendur
af fjölda laga, — sjálfstæðra laga,
— en er J)ó samhengisverk, —
tengt í heild. Þetta verk er t. d.
47 sjálfstæð lög, einsöngvar, tví-
söngvar og kórlög, — en þó er
verkið ein heild.“ ^
— Hvenær samdirðu verkið?
„Eyrir um Jiað bil tuttugu og
fimm árum, — Jx e. a. s„ Jrá gerði
eg frumdrög að því. En fyrir 10
árum hreinritaði eg verkið og
breytti Jrá mörgu, — feldi niður
og bætti við.“
— Og nú er verkið komið út í
vandaðri útgáfu?
„Já, mjög vandaðri útgáfu, —
prentað í Englandi. Eg er útgef-
andanum, Norðra, þakklátur
fyrir að hafa ráðist í Jrað fyrir-
tæki. Eg tel að það sé mjög
merkur bókmenntaviðburður, er
hið fyrsta íslenzka óratóríó er út-
gefið, — og þó mun slíkt ekki
vænlegt til fjár nú, frekar en
önnur tónbókaútgáfa á íslandi.
Er Jiað gott er útgáfufyrirtæki
virina slík menningarverk, og
láta ekki óvissu um fjárafla slíkr-
ar útgáfu hindra sig í því. Verð-
ur það Vonandi metið að verð-
leikum síðar.“
100 ára afmæli
1
í dag eru liðin 100 ár síðan
vefararnir 28 í Rochdale á
Engjandi opnuðu búð sína \ ið
Toad Lane í Rochdale, —
fyrsta vísi samvinnuhreyfing-
arinnar. — Þessa stórmerka
atburðar er minnst í dag víða
um lönd, m. a. í Englandi,
þrátt fyrir stríð og ógnir. ís-
lenzkir samvinnumenn kusu
að minnast afmælisins í sum-
nreðan dagur var lengstur
veður björtust. Voru
ar
og
ra
haldnar minningarhátíðir
víða um land, fjölmennust að
Hrafnagili, þar sem S. í. S. og
K. E. A. efndu til samvinnu-
hátíðar.
Á 2. síðu blaðsins í dag er
Jressa söguríka dags nánar
getið.
bundinn því skilyrði, að vild ráðherra, að
nærliggjandi sveitir taki þátt í byggingu
og rekstri sjúkrahússins
Ófullnægjandi afgreiðsla málsins
þAU TÍÐINDI hafa nú gerzt á
AlJjingi í sambandi við sjúkra-
hússmál Akureyrar, að heilbrigð-
is- og félagsmálanefnd Nd. hefir
flutt frumvarp um breytingu á
sjúkrahússlögunum frá 1933. —
Er gert ráð fyrir, að ríkið styrki
byggingu þriggja „fjórðungs-
sjúkrahúsa" á landinu að 3/5
byggingakostnaðar og greiði auk
Jress nokkurn rekstursstyrk. Þessi
stuðningur er Jjó, skv. frumvárp-
inu, bundinn því skilyrði, að
vild ráðherra, að nærliggjandi
sveitarfélög öll, 'er gera má ráð
fyrir að hafi not sjúkrahússins,
gerist aðilar að byggingu og
rekstri sjúkrahússins. •
Orðrétt segir svo í frumvarpi
nefndarinnar:
Á eftir 9. gr. laga nr. 30/1933
komi ný grein, svohljóðandi:
Ríkissjóður greiðir sveitar-
(bæjar-, sýslu-)félögum allt að
tveim fimmtu kostnaðar af að
reisa almenn sjúkrahús ,sjúkra-
skýli eða læknisbústaði,
reistir verða samkvæmt ákvæð-
um laga þessara, enda fallist ráð-
herra á þörf þeirra framkvæmda
og meti þær við hæfi. —
Ef í hlut eiga sjrikiahús, er
ráðherra viðurkennir sem fjórð-
ungssjúkrahús, eitt á Vestfjörð-
um, annað á Norðurlandi og hið
þriðja á Austurlandi, greiðir rík-
issjóður allt að þrem fimmtu
byggingarkostnaðar. Ráðherra er
heimilt*) (Leturbr. Dags) að
gera það að skilyrði viðurkenn-
ingar fjórðungssjúkrahúss, að
ÖLL þau sveitarfélög í grennd
sjúkrahússins, er ætla má, að hafi
Jjess samsvarandi not, takist á
hendur eign og ábyrgð fyrirtæk-
isns og gerist aðilar að rekstii
þess samkvæmt ákvæðum laga
Jjessara.
Ríkissjóður greiðir fjórðungs-
sjúkrahúsum árlega eftir á
rekstrarstyrk, er nemi 100 krón-
um á sjúkrarúm, *auk viður-
kenndrar verðstuðulsuppbótar
á hverjum tímaj og að auki allt
að þeirri fjárhæð, er neipi þeim
halla, sem sjúkrahús bíður riaf
viðskiptum við innlenda ýjúkl-
inga, sem heimilisfastir erú utSi
þeirra sveitarfélaga, er að sjúkíjá-
húsinu standa, miðað við það, áð
daggjöld sjúkrahússins fyrir Jjá
sjúklinga séu ekki lægri en dag-
gjöld landsspítalans á sama tíma.
— Þessi hluti rekstrarstyrksins
má Jjó aldrei ná þeirri fjárhæð,
að sjúkrahús beri meira úr být-
um fyrir vist utansveitarsjúkl-
inga en nema kostnaði í sam-
bærilegu ríkissjúkrahúsi eða
sjúkradeild.
Ráðherra er heimilt að greiða
öðrum sjúkrahúsum sveitar-
(bæjar-, sýslu-)félaga en fjórð-
ungssjúkrahúsum samsvarandi
rekstrarstyrk vegna halla af við-
skiptum við utansveitarsjúkl-
inga, enda nemi þau viðskipti
verulegum hluta#af heildarvið-
skiptum sjúkrahússins.
Eins og sjá má af þessu, er hin
upphaflega fjórðungssjúkrahúsa-
hugmynd, þ. e. bygging og rekst-
ur ríkisspítala í fjórðungunum,
lögð á hilluna. Skoðanir hafa
verið skiptar um hagkvæmi
þeirra hugmynda. Hins vegar
sem mun hafa verið gert ráð fyrir því,
að úr því að Alþingi ekki vildi
ganga inn á þá braut, mundi það
sjá til Jjess, að sjúkrahúsamál
fjórðunganna, og þá sérstaklega
sjúkrahússmál Akureyrar og ná-
grennis, þar sem Jjað mál er mest
(Framhald i 8. síöu.)
Glæsilegur árangur
af Noregssöfniminni
s.l. sunnudag
Sl. sunnudag fóru skátar og
skólafólk um bæinn að tilhlutun
Akureyrarde ildar Rau ðakross ins
og Norræna félagsins til þess að
safna fatnaði til hjálpar bág-
stöddu fólki í Noregi. Árangur-
inn varð glæsilegur. Bæjarbúar
gáfu af „góðum hug og örlátum"
eins og spáð var hér í blaðinu.
Á skömmum tíma barst hvert
bííhlassið af öðr.u og er leið á
dáginii iiiátti heitg að afgreiðslu-
hqHjergi-. óg skr|fetofa gamla
pesthússins væru sHþll af fata-
bógglúiu. Er ára»guHbn af söfn-
uáinnid báeilu|fls|^}j ^íöis ■ mesta
soma.

im
►-* *
cj?