Dagur - 11.01.1945, Page 4

4
D A G U R
Föstudaginn 5. janúar 1945.
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Aígreiðslu og innheimtu annast:
Marinó H. Pétursson.
Skriístofa við Kaupvangstorg. — Sími 96.
Blaðið kemur út á hverjum fimmtudegi.
Árgangurinn kostar kr. 15.00.
Prentverk Odds Bjömssonar.
Gelgjuskeið og þroskaár
þEGAR LITIÐ er um öxl af sjónarhóli ára-
mótanna yfir aldarfjórðung þann, sem liðinn
er, síðan við íslendingar endurheimtum yfir-
stjórn okkar eigin rnála inn í landið, verður ekki
annað sagt en að við höfurn tekið rösklega til
höndunum í ýmsum efnum þessi fyrstu sjálfs-
mennskuár og sótt hratt og örugglega fram til
aukinnar þjóðmenningar og bættra lífsskilyrða.
Um það verður naumast deilt, að þetta nýja
sjálfsstjórnarskeið hefir reynzt harla stórfellt og
glæsilegt framfaratímabil, sem í skjótri svipan
hefir kippt þjóðinni úr sporum kyrrstæðrar og
frumstæðrar miðaldamenningar og skapað hér
lífvænlegt og framsækið nútímaþjóðfélag. Sú
reynsla, sein fengizt hefir af sjálfsmennskunni,
virðist því benda óvtírætt í þá átt, að óhætt sé
að gera sér vonir um áframhaldandi þróun og
framfarir hér á landi undir merkjum frelsis og
sjálfsforræðis, ef ekki verður því óhönduglegar
haldið á spilunum á hinu pólitíska sviði, eða
óvænt óhöpp steðja að.
HINS ER SVO sízt að dyljast, að hin nýja og ný-
tízka menning okkar hefir að ýmsu leyti á
sér eirikenni gelgjuskeiðsins, sem vel getur brugð-
ið-til beggja skauta. Nokkur dæmi frá. vettvangi
atvinnulífsins geta skýrt að nokkru, hvað við er
átt með þessu. — íslenzkir bændur hafa t. d. á
síðustu áratugum hafið nýtt landnám í sínu eigin
landi. Tæplega getur veglegra hlutskipti. En það
er sumra manna mál, að þess séu dæmi, að með-
fæddur stórhugur og opinber fjárstyrkur hafi
sums staðar 'teygt menn lengra í þessum efnum
en svo, að full búhyggindi geti talizt. — Sumir
hafi hugsað um það eitt að leggja sem mesta víð-
áttu undir plóginn og herfið, en minna um það
skeytt að búa svo um hnútana, að jarðabótin geti
orðið til langframa og tök væru á að rækta lrið
brotna land. Árangurinn hefir þá orðið, þar sem-
svo var í pottinn búið: Víðlent landbrot, en illa
hirt og óræktað, sem óðar hleypur í kargann aft-
ur, sökum skorts á framræslu, undirbúningi,
áburði og umhirðu. — Þetta dæmi virðist all-
einkennandi fyrir margt annað í búskaparhátt-
um okkar á því gelgjuskeiði stjórnarfars og
menningar, sem hið íslenzka, fullvalda ríki hefir
nú að baki sér. Sjómennirnir okkar hafa stund-
um keypt vönduð og dýr veiðarfæri, sem þeir
hafa spiilt og eyðilagt fyrr en varði rneð óvægileg-
um veiðiaðferðum og ónógri umhirðu. Og í
andlegu lífi þjóðaririnar hefir sama sagan gerzt
og ekki betri: Það skortir sízt, að skólar, félög,
blöð, bókmenntir, útvarp og önnur menningar-
og áróðurstæki hafi tekið nóga víðáttu undir
plóginn, en vorvindarnir hafa stundum virzt véra
einu sáðmennirnir á þeim akri og fuglar himins-
ins kennt mönnum helztu uppskeru-aðferðirnar.
HÉR ER HVORKI staður né stund til þess að
finna þessum orðum frekari stað eða skýra
þau nánar að sinni, en ýmsir munu þó skilja,
hvað við er átt. Við höfum trúað á skipulagið og
krafizt alls af því, en skipulagið er þó aðeins
form, sem að vísu er gott og nauðsynlegt, til þess
að steypan megi vel takast, en fánýtt og einskis
Airði, ef málmurinn, sem steypt skal úr, er seyrð-
ur Qg meingallaður. En sé þessu svo farið, þarf að
hreinsa hann og skíra í deiglu alvöru og sjálfs-
fórna,«áður en hellt er í mótin.
f ANDBROT, landnám hefir verið hið mikla
kjörorð okkar þessi fyrstu sjálfsmennskuár.
Ræktun, sáning og uppskera þurfa að verða kjör-
orð þeirra tíma, er nú fara í hönd, ef vel á að fara
Setuliðið í Strasbourg gefst upp.
Gestapomenn og hermenn í setuliði Þjóðverja í Stras-
bourg á leið til fangabúða, eftir að hersveitir Leclercs
herhöfðingja liöfðu tekið borgina.
„Þjóðverjinn Eisenhower".
gTUÐNINGSBLAÐ ísl. ríkisstjórn-
arinnar, „Ve’rkamaðurinn" hér í
bæ, flytur í síðasta tbl. svohljóðandi
fregn um ástandið á vesturvígstöðv-
unum: — „Þjóðverjar eru enn í sókn
á vesturvígstöðvunum. Það vekur
athygli, að Bretar hafa tekið við
herstjórninni á norðurhluta vigstöðv-
anna, en yfirhershöfðingi Banda-
manna á vesturvígstöðvunum er eftir
sem áður Þjóðverjirm Eisenhower
(Leturbr .hér). Með þessum ummæl-
um gefur blaðið í skyn, svo berlega
sem verða má, að Bandaríkjamaður-
inn Eisenhower sé drottinsvikari,
sem ekki sé treystandi til að stjórna
herjum Bandamanna gegn Þjóðverj-
um, sökum þess að hann sé af þýzk-
um ættum og handbendi Þjóðverja á
laun. Það er ekki í fyrsta skipti sem
forvígismenn hinna stríðandi Vestur-
velda hljóta slíkar kveðjur úr her-
búðum þessa stuðningsblaðs utanrík-
isráðherrans íslenzka, og er það helzti
skerfur blaðsins til þess að treysta
samheldni Bandamanna í viðskiptun-
um við nazistaherina nú á úrslita-
stundinni. En ekki er gott að vita,
hvort heldur blaðið er að draga dár
að sjálfu sér eða lesendum sínum
með slíku skrafi, nema hvortveggia
sé, og er það líklegast.
„Skipulagðar mannaveiðar".
JJANNIBAL VALDIMARSSON
skólastjóri á ísafirði hefir í blað-
inu „Skutli“ dregið upp nokkier
skyndimyndir af ástandinu á hinu
umtalaða þingi Alþýðusambandsins
í lok nóvembermán. sl. Eru þær í
senn harla hryggilegar, en þó brosleg-
ar í aðra röndina. Ségir þar svo m. a.:
jjj^BERANDI hefir það verið á
" seinustu tveimur árum, að hin-
um mestu fagurmælum hefir verið
beitt af erindreka Alþýðusamban ts-
ins. Hefir hann bæði í erindisrekstri
sinum og bréfaskriftum til einstakra
manna í verkalýðsfélögunum reynt að
telja fólki trú um, að alger eining ríki
nú í verkalýðshreyfingunni og að þar
örlaði ekki á -flokkspólitiskri tog-
streitu, sízt af öllu af hendi kommún-
ista. Sama hjalið hljómaði fyrstu dag-
ana í eyrum fulltrúanna á Alþýðu-
sambandsþinginu í öllum ræðum
kommúnista og persónulegum viðtöl-
um. Heilindi þessa skrafs komu þó á
daginn síðar. Einkum hjúfruðu
kommúnistar sig með ástríku eining-
arskrafi upp að öllum þeim fulltrú-
um, sem þeir töldu ekki ákveðna í
andstöðu við sig. — Gat það engum
dulizt, að þarna voru á ferðinni
skipulagðar mannaveiðar".'
t*R ÞAÐ KUNNUGT öllum þeim,
#,Ajsem Alþýðusambandsþingið sátu,
að nokkrir fulltrúar voru tmdir
og þjóðinni á ekki að verða fóta-
skortur á framfarabrautinni.
strangri flokksgæzlu kommúnista.
Þeir voru bókstaflega passaðir á þann
hátt, að ákveðnir kommúnistar voru
settir þeim til hægri og vinstri hand-
ar í fundarsalnum, og á götum borg-
arinnar gekk kommúnisti fyrir og
kommúnisti á eftir, en „vafafulltrú-
inn“ í miðið, eins og hver annar
gæzlufangi. Og þótt fyrirbrigði þetta
væri hið viðbjóðslegasta, gátu menn
ekki annað en hent gaman að gæzlu-
liðinu og aumkað „fórnardýrin"...
„Átakanlegast varð þessi andlega
kúgun kommúnistanna á sambands-
þinginu þó opinber við allsherjarat-
kvæðagreiðslu um fulltrúaréttindi
verkamannsins frá Þórshöfn, sem
mættur var fyrir hönd félags
síns“....
„Gæzlufangi úr hópi
Vestfiirðinga“,
n LLSHERJARATKVÆÐÁ-
##íl GREIÐSLUR á-'sambandsþingi
fara fram með nafnakalli í heyranda
hljóði. Höfðu Alþýðuflokksmenn
krafizt nafnakallsins. Nú var röðin
komin að einum gæzlufanganna úr
hópi okkar Vestfirðinga. Augu okkar
margra hvíldu á honum. Hann hafði
daginn áður hiklaust látið í ljós, að
hann viildi samþykkja fulltrúanna frá
Þórshöfn, en nú var Vestfirðingurinn
undir sterkri gæzlu. Forseti efri deild-
ar Alþingis, Steingr. Aðalsteinsson, til
annarrar handar og valinn maður af
sömu „sort“ til hinnar.
Skyldi nú Vestfirðingurinn standa
sig? spurðum við hvern annan, fullir
eftirvæntingar. — Jú, hann stóð sig.
— Hann sagði hátt og skýrt og hik-
laust já við spurningu þingforseta. En
jafnframt sáum við, að honum var
gefið allfast olnbogaskot eins og tií
frekari athugunar á því, sem hann nú
hefði sagt. En á Vestfirðingnum okkar
virtist enginn bilbugur. Jáið hans stóð
óhaggað — og atkvæðagreiðslan hélt
áfram.
RNNAR „GÆZLUFANGI“ sagði
einnig já við þessa atkvæða-
greiðslu og fékk hina ströngustu of-
anígjöf af Eggerti Þorbjarnarsyni. —
Vakti þetta athygti, og spurði Sigurð-
ur Ólafsson, ráðsmaður Sjómannafé-
lags Reykjavíkur, hverju þessi læti
sættu, hvort menn hefðu hér ekki
skoðanafrelsi, eða eitthvað í þá átt
sagði hann. — Féll svo þetta niður að
sinni, en nú tók eg eftir því, að Eggert
Þorbjarnarson kom aftur inn í salinn
og gaf hinum fyrrnefnda Vestfirðingi,
er svo vel hafði staðið sig, merki um
að finna sig, og gengu þeir því næst
út úr salnum. Þetta þótti mér, og
mörgum félaga minna, sem með þessu
fylgdust, næsta grunsamlegt. En þó
var okkur ekki ljóst, hvað hér gæti
verið á seiði. . . .“
„Gæzlufangarnir“ gugna.
£N ÞETTA KOM 'allt í ljós á
" þeirri stundu, aem atkvæða-
(Framhald á €. ilðuV
MÓÐIRIN - UNGBARNIÐ
Góð vísa er sjaldan of oft kveðin, er liaft að
máltæki.
Eins er, eða a. m. k. ætti að vera um leiðbein-
ingar fyrir ungar mæður um meðferð á ungbarn-
inu og móðurinni sjálfri, bæði á rneðan hún
gengur með barnið og einnig eftir að það er fætt.
SPURNINGAR
1. Má móðir, sem hefir barn n brjósti, smakka
áfengi? ....
2. Hefir það nokkur sálarleg áhrif á barnið, að
hafa það á brjósti? ....
3. Ef barnið vill standa (eða ganga) 10 mánaða
gamalt, er rétt að leyfa því það? ....
4. Er það ávallt sjúkleikamerki, ef barnið svitn-
ar, þegar það sefur? ....
5. Má kona, sem á von á barni, borða allt sem
henni dettur í hug? ....
6. Hafa hugsanir hennar, vonir og þrár nokk-
ur áhrif á skaphöfn hins óborna barns henn-
ar?. . . .
7. Eru minni líkur til þess, að barn, sem fæðist
eftir 8 mánuði lifi, heldur en barn, sem faéðist
eftir 7 mánuði? ....
8. Er það rétt, að börn svelgi ofan í sig loft, þeg-
ar þau drekka? ....
9. Geta börn fengið vind af því, að þau fá ekki
nóg að drekka? ....
10. Gráta börn fremur af ónógri fæðu heldur
en af of mikilli? ....
11. Er erfiðara að ala upp sveiribörn, heldur
en stúlkubörn? ....
12. Lifa fleiri stúlkur heldur en drengur um
12 ára aldur? ....
13. Fæðast fleiri stúlkur en drengir? ....
14. Getur ótti, við að ala.barn, haft nokkur
áhrif á það, hvernig barnsburðurinn muni
ganga? ....
SVÖR
1. Nei. Allir áfengir drykkir geta náð til barns-
ins með móðurmjólkinni.
2. Já, það getur haft mjög heillavænleg áhrif.
3. Já, svo framarlega, sem það er eigin tilraun
barnsins.
4. Nei, það getur stafað af því, að barnið hefir
drukkið of mikið, eða það hefir verið dúðað um
of í rúminu.
5. Nei. Þungan mat, mikið kjöt og, að sjálf-
sögðu, allt áfengi, ætti konan að forðast á meðan
hún gengur með barnið.
6. Nei, en það gerir hana sjálfa hamingjusama
eða óhamingjusama, eftir því, hvernig þær eru.
7. Nei. Barnið, sem fæðist 8 mán. hefir meiri
möguleika til þess að lifa, a$ öðru óbreyttu.
8. Já. Öll börn svelgja ofan í sig loft, þegar
þau drekka, bæði pelabörn og brjóstmylkingar.
— Þess vegna er nauðsynlegt, að þau losi sig við
þetta loft, áður en þau eru lögð á koddann.
9. Já.
10. Já. Það er ekki oft að börn, sem hafa feng-
ið of mikið, gráti þess vegna, því að annað hvort
hagnýta þau alla fæðuna og vaxa þá full hratt
(ekki heppilegt), eða þeim verður illt af henni
strax.
11. Já. Einkum fyrsta árið.
12. Nei. Það er, um það bil jafnmargt af
kynjunum.
13. Nei. Það fæðast fleiri drengir, eða um það
bil 106 drengir á móti hverjum 100 stúlkum.
14. Já, áreiðanlega. Ótti getur leitt til þess, að
vöðvar, sem nauðsynlegt er, að séu eftirgefanleg-
ir, þegar stundin kernur, herpast saman og
þrengjast, þess vegna er það, að þær konur, sem
bera engan kvíðboga í brjósti, heldur eftirvænt-
ing og tilhlökkun, munu bezt hjálpa til þess, að
allt gangi að óskum.
*
Jæja. Ef þú hefir fengið 12 rétt svör ertu vel
stödd. 10 rétt svör er sæmilega gott, en 8 og þar
fyrir neðan, bendir til þess, að þú þurfir að afla
þér betri og meiri vitneskju um þessi efni.