Dagur - 21.01.1948, Side 3

Miðvikudaginn 21. janúar 1948
DAGUR
3
Um málefni bændanna
annars staðar á Norðurlandi
Eftir GÍSLA KRISTJÁNSSON, ritstjóra
- ÖNNUR GREIN -
Byggingar sveitanna og teikni-
stofa landbúnaðarins.
Fyrir sem næst tveim áratug-
um síðan var stofnað byggingar-
samvinnufélag í Eyjafirði. Hefir
byggingaframkvæmdum miðað
nokkuð misjafnt á vegum þess á
þessu tímabili. Það er eins og
gengur, að samtök þessi hafa ekki
verið jafnvirk, enda ýmsar ástæð-
ur valdið því, að nokkrar sveiflur
hafa verið í byggingafram-
kvæmdum. í héraðinu hefur þó
mikið verið byggt á þessu tíma-
bili án eiginlegrar aðstoðar eða
beinna afskipta byggingasam-
vinnufélagsins.
Ennþá eru fjöldamörg verkefni
óleyst á sviði byggingarmála, og
gildir þetta atriði þó ef til vill í
ennþá ríkari mæli í öðrum héruð-
um norðanlands.
Á síðastliðnum vetri lá fyrir
búnaðarþingi erindi um nauðsyn
þess að Teiknistofa landbúnaðar-
ins starfrækti útibú á Akureyri,
til hagræðis fyrir Norðlendinga
Og jafnvel bændur af nokkrum
hluta Austurlands, er til Teikni-
stofunnar jsurfa að leita. Erindi
þétta mun hafa komið frá Eyfirð-
ingum. Bendir það í þá átt, að
ekki sé fullnægt þörfum bænda á
þessum slóðum með aðstoð sam-
vinnubyggingárfélagsins eins. —
Síðan hafa þeir atburðir gerzt,
sem virðast gefa ennþá frekari á-
stæðu til þess, að til útibús væri
stofnað. Á ég þar við fyrirmæli
þau sem Fjárhagsráð hefur sett
um skilyrði fyrir fjárfestingu til
framkvæmda. Eigi verður því
neitað, að vegna staðhátta má
telja ósk þessa mjög eðlilega og
sanngjarnt má telja, að verði ósk-
in ekki tekin til greina þá skuli
gerð krafa, og það sem fyrst.
. Meðal annarra þjóða, sem
starfrækja stofnanir á svipuðum
grundvelli og Teiknistofa land-
búnaðarins er starfrækt hér, eru
útibú talin eðlileg, og réttilega er
þeim niðui-skipað þannig, að
bændur hafi sem greiðust sam-
bönd við þau.
Þannig hefur byggingastofnun
sænska landbúnaðarins 10 útibú
víðsvegar um landið. Hreinskiln-
islega sagt er það fásinna ein að
hugsa sér að hafa það fyrirkomu-
lag til frambúðar hér, að pöntuð
sé sunnan úr Reykjavík teikning
að byggingum á ákveðinni jörð,
án þess að þeir, sem teikna, hafi
nokkru sinni séð staðhætti á jörð-
inni né þekki skilyrði hennar.
Segja má að vísu, að sá sem
teiknar beri enga ábyrgð á fyrir-
komulagi, það geri sá sjálfur, sem
hyggst að byggja. En með því er
þá sagt að engin ástæða sé til
þess að leita nýrra leiða og hent-
ugri en þeirra, sem þekktar eru.
Eða hvernig á að búast við því
að bændur hafi skilyrði til þess,
hVer fyrir sig, að afla sér fræðslu
um, á hvern veg skal haga fram-
kvæmdum svo að þær séu í sam-
ræmi við það, er bezt þekkist um
fyrirkomulag og með tilliti til
þeirrar tækni, sem við má búast
á næstunni?
Menn, sem hafa hin beztu skil-
yrði til þess að afla sér upplýs-
inga í þessu efni, hafa ekki alltaf
ráðrúm til þess að móta nýjung-
arnar við íslenzk skilyrði áður en
aðrar nýjungar ennþá fullkomn-
ari koma á sjónarsviðið og ný
þægindi eru tekin í notkun, sem
útrýma öðrum svipaðs eðlis.
Það þarf heldur enga Teikni-
stofu landbúnaðarins suður í
Reykjavík, til þess að teikna upp
á blað eftir fyrirsögn bændanna,
ef þeir sjálfir eiga að segja fyrir
verkinu að öllu leyti. Þetta, að
teikna byggingarnar á pappírinn,
er aðeins lítill hluti þess undir-
búnings, sem gera ber áður en
ráðist er í framkvæmdir á ákveð-
inni bújörð. Staðbundin skilyrði
ráða svo miklu, að athuganir á
staðnum eru óhjákvæmilegar og
gildir það ekki aðeins um stað-
setningu bygginga heldur og
stærð þeirra og möguleika til
stækkunar. En þetta síðásta at-
riði hlýtur að sníðast með tilliti
til landsstærðar, og svo þess,
hverjum bústofni jörðin fram-
fleytir. Það mundi bændum á
Norðurlandi, og jafnvel á sumum
svæðum Austurlands, ósegjan-
lega mikið hagræði, ef á væri að
skipa manni eða mönnum á Ak-
ureyri, sem leiðbeiningar gætu
veitt ’í þessurn efnum. Komið
gæti til mála' að sameina starf
þetta öðrum ráðunautsstörfum.
Meðal frændþjóða okkar á
Norðurlöndum er þessum málum
þannig skipað nú, eftir því sem
við verður komið, að búfjárrækt-
grráðunautar hafa þessi störf með
höndum, að svo miklu leyti sem
byggingamálin snerta búskapinn
en ekki sjálfa byggingafræðina.
Auðvitað er ekkert því til fyrir-
stöðu að jarðyrkjuráðunautur
geti verið eins vel til starfsins
fær, hafi hann undirbúið sig til
þessa hlutverks. Þótt þessum
málum yrði á líkan veg skipað
hjá okkur, má engan veginn
ætla, að hlutverk byggingafræð-
inganna sé og verði þá utangátta.
Oðru nær. Samvinna bygginga-
fræðingsins og búfræðingsins er
nauðsynleg ef leysa skal hlut-
verkin á þann hátt, er eigendum
og notendum jarðanna verður að
sem beztu gagni.
Samstarf byggingafræðinga og
búfræðinga hefur borið ávöxtu,
sem allir una vel við annars stað-
ar. Svo myndi einnig geta orðið
hér, enda er þess þörf, því að
mikið er ógert, og í byggingum
hérlendis eins og annars staðar,
hlýtur að þurfa að festa svo mikla
fjármuni, sem búskaparinn verð-
ur að standa straunr af, að mjög
í Eyjalirði og
miklu máli skiptir hvernig þeim
er varið.
Það er svo margt sem mælir
með því, að óskir Eyfirðinga og
annarra Norðlendinga, um útibú
Teiknistofu landbúnaðarins á Ak-
ureyri, verði uppfyllt sem fyrst,
að um það þarf ekki frekar að
fjölyrða. í rauninni sé ég fáa eða
enga annmarka en kosti marga,
sem því myndi fylgja. Ef allir,
sem byggja norðanlands og aust-
an, fengju teikningar frá teikni-
stofunni í Reykjavík, þá hlyti hún
að auka starfslið sitt, að minnsta
kosti á þeim tímum, er mikið er
byggt. Sá liðsauki myndi vissu-
lega geta gert -langtum meira
gagn norður á Akureyri af því
að þá væri auðvelt að heimsækja
bændur um nærsveitir og komast
að raun um staðhætti og skilyrði
öll, áður en ráðizt er í fram-
kvæmdir.
Á Teiknistofu landbúnaðarins
á Akureyri á að vera bygginga-
fræðingur og svo maður með
haldgóða búfræðimenntun, sem
gæti lagt ráðin á fyrir bænduma
og með þeim, áður en af stað er
farið, og þessi síðarnefndi getur
verið leiðbeinandi í öðrum efn-
um búskaparins samtímis, eins
og fyrr er á minnzt og viðgengst
erlendis.
Samstarf búfræðinga og bygg-
ingafræðinga á Norðurlöndum
hin síðari ár hefur borið svo veg-
lega ávöxtu, að aðrir taka ráða-
breytni þeirra nú til fyrirmynd-
ar. Forstjóri byggingarstofnunar
landbúnaðarins í Svíþjóð var
kennari í búfjárrækt við bænda-
skóla, og forgöngumaður á sviði
sveitabygginga í Danmörku var
ráðunautur í búfjárrækt fyrr.
Hinn fyrrnefndi forstjóri héfur
nú stóran hóp samverkamanna,
þar á meðal marga arkitekta.
Hinn síðarnefndi er prófessor í
búfjárrækt, en menntar árlega
hóp manna, er gerast ráðunautar
bændanna í byggingamálum,
enda eru þau mál í góðu horfi þar
í landi.
Eigi veit eg hvar auðveldast
muni hér að koma byggingamál-
um sveitanna í viðunandi horf, en
vænta má þess, að þar, sem starf-
að verður samkvæmt bygginga-
samþykktum, muni málum þess-
um skipað vel á veg. Þó verður
það því aðeins gert, að undirbún-
ingur sé góður og dyggilega sé að
unnið. En Teiknistofa landbúnað-
arins á Norðurlandi mun fyrir
allra hluta sakir létta hlutverkin,
og athafnir eða athafnaleysi mun
ráða því hvort langa eða skammt
verður eftir henni að bíða.
Búna'ðarbankinn á Akureyri.
Um alllangt skeið hefir útibú
Búnaðarbankans verið starfrækt
á Akureyri.
Af fé því, sem Búnaðarbanka
íslands er ætlað til ákveðinna
framkvæmda, samkvæmt lögum,
fær útibúið á Akureyri ekkert,
Enda er ekki þar að fá annað en
venjuleg bankalán. Framkvæmd-
ir, sem Búnaðarbankinn í
Reykjavík veitir lán til, sam-
kvæmt lögum, og opinberu fé er
varið til, verður undantekningar-
laust að prímsigna suður í
Reykjavík. Bóndi í Eýjafirði, eða
annars staðar - norðanlands, sem
oft á leið til Akureyrar, verður að
v-
fara til höfuðstaðarins til þess að
fá samþykkta teikningu og við-
urkennda framkvæmd sína, láns-
skjöl öll verður hann að undir-
skrifa þar, eða fá annan til þess í
sinn stað, ef hann á að öðlast lán
til framkvæmda samkvæmt ein-
hverjum þeim lögum, sem Bún-
aðarbanka íslands er fyrirlagt að
starfa eftir og veita lán eftir til
langs tíma.
Það er engin vantraustsyfirlýs-
ing á forráðamenn Búnaðarbank-
ans í Reykjavík, þótt fullyrt sé, að
fyrir þá sem búa á íslandi norð-
an- og norðaustanverðu væri það
mikilsvert og langtum auðveldara
en nú, ef hægt væri að fá lán í
útibúi bankans á Akureyri og
ganga þar frá lánsskjölum öllum.
Það er óneitanlega talsverðum
erfiðleikum bundið og hefir
nokkurn aukakostnað í för með
sér, að þurfa að fara eða síma til
Reykjavíkur fyrir hvert smáatriði
sem uppfylla verður samkvæmt
fyrirmælum, til þess að afgreiða
megi lán. Fjarri er það mér, að
drótta því að forráðamönnum
bankans í Reykjavík, að einmitt
Hinn 8. janúar sl. var hann til
grafar borinn að Tjörn. Hann var
fæddur að Grund í Svarfaðardal
6. marz 1892. Foreldrar hans voru
hjónin Baldvin Jóhannsson frá
Þverá og Guðlaug Sigfúsdóttir frá
Grund, og er hún nýlega látin, en
.^aldvjn er enn á.lífi. Var Guðjón
afkomandi góðra og dugandi ætt-
stofna, enda sjálfur enginn ætt-
lei'i, Hann ólst upp með foreldr-
um sínum, er lengst bjuggu í
Blakksgerði og á Steindyrum, ög
þar eð hann var elztur systkina
sinna, og bráðþroska, ötull og
áhugasamur, varð hann snemma
mikill starfskraftur á.‘heimilinu,
og sýndi þegar á fermingaraldri
hvílíkum afburðadugnaði og ráð-
deild hann var gæddur. Rúmlega
tvítugur nam hann járnsmíði á
Akureyri, og hafði jafnan mikið
yndi af því starfi, enda var hann
listfengur í eðli og ágætlega hag-
virkur. En moldin og gróðurstörf-
in seyddu hann aftur til sín.
Bóndi vildi hann verða. Og að
Skáldalæk réðist hann 1917,
keypti þá jörð og bjó þar alla tíð
síðan, eða nál. 30 ár. Skáldalækur
mun lengi vitna um dugnað og
útsjónarsemi Guðjóns. Er
skemmst af að segja, að hann
stórbætti jörðina á allan hátt,
byggði hvert húsið að nýju og tí-
faldaði afraksturinn. Er þar
miklu dagsverki lokið, enda var
Guðjón hinn mesti vinnugarpur
og miskunnarlaus við sjálfan sig
og sást ekki fyrir, hopaði ekki frá
neinu verkefni, heldur réðist að
því með þrotlausri atorku og
áræði og hætti hvergi við hálfnað
verk. Hann var mikill dreng-
skaparmaður og traustur sam-
vinnumaður, og auk þess sem
hann sleit kröftum sínum á
Skáldalæk við þrotlaust starf, var
hann um fjölda ára sláturhús-
fjarlægðirnar og erfiðar póstsam-
göngur valda því, að þeir sem búa
lengst frá höfuðstaðnum eiga við
mörg vandkvæði að etja og létt-
ara mundi fyrir ýmsa þeirra, er
búa á norðaustanverðu landinu,
ef að endurbyggingarlánið, rækt-
unarsjóðslánið, nýbýlalánið og
hvað þau nú heita lánin, sem
Búnaðarbanki íslands á að veita,
fengizt afgreitt á Akureyri, í stað
þess að þurfa alla leið á gagn-
stætt horn landsins til þess að
undirskrifa lánsskjölin
Það getur varla talist óeðlilegt,
þótt þær raddir hafi látið til sín
heyra nyrðra, að sanngjarnt væri
og eðlilegt, úr því að Búnaðar-
banki íslands á annað borð hefir
útibú á Akureyri, að útbúa megi
lánsskjöl nyrðra og fá afgreidd
lán, sem veitt eru samkvæmt
lögum til þessara eða hinna
framkvæmda í sveitunum. Með
lögum er oft svo fyrir mælt, að
lánsfjárhæðin megi nema
ákveðnu magni af kostnaði fram-
kvæmda eða af verðgildi þeirra,
samkvæmt mati.
Er þvi útibússtjóra á Akureyri
bundnar hendur, eins og banka-
stjóra í Reykjavík, um lánveit-
ingu til einstaklinga. Og þegar
(Framhald á 6. síðu).
stjóri við kaupfélagið á Dalvík,
og rækti það, að dómi þeirra, er
til þekkja, af frábærum dugnaði
og trúlnennskú. En svo tók þrek-
ið að bila fyrir aldur fram. Hanrt
varð fyrir þungum áföllum. Lífið
hafði að vísu veitt honum margs
konar gæði. En íaðraröndinavarð
það honum vægðarlaust. Elzti
sonur hans, hinn efnilegi piltur,
barðist við þungan sjúkdóm um
fjölda ára, og lézt sl. sumar. Næst
elzta syninum, fullorðnum og ný-
kvæntum prýðismanni, var einn-
ig í burtu kippt. Hvort tveggja
missirinn, en þó einkum hinn
þunga sjúkdóm elzta sonarins, tók
hinn viðkvæmi og skapfasti mað-
ur sér afar nærri, þótt hann flík-
aði því ekki, enda munu allir
skilja það ,er til þekkja. Og svo
bilaði heilsan og vinnuþrekið. Sl.
haust leitaði hann sér heilsubótar
í Rvík, og kom þaðan skömmu
fyrir jól án árangurs. Mun hann
þá hafa vitað að skammt var eftir,
og fór það svo, enda var lífsþrek
og lífslöngun þrotin.
Árið 1916 kvæntist Guðjón
Snjólaugu Jóhannesdóttur frá
Hæringsstöðum, er nú lifir mann
sinn ásamt þremur uppkomnum
börnum þeirra. Er Snjólaug hin
þrekmesta sæmdarkona, sem
staðið hefir traust og föst með
manni sínum alla tíð, og á vissu-
lega sinn veigamikla hlut í lífs-
verki hans. Er nú þungur harmur
að henni kveðinn, enn einu sinni,
þar sem bóndi hennar og tveir
elztu synir hafa verið til moldar
bornir á rúmlega tveimur árum.
En það er von allra vina hennar
og barna hennar, að henni og
þeim megi veitast kraftur til að
standast hið þunga áfall, og hugga
sig við, að „orðstír deyr aldregi,
hveim sér góðan getr.“
Su. S.
GUÐJÓN BALDVINSSON
" bóndi að Skáldalæk