Dagur - 28.01.1948, Blaðsíða 5

MiSvikudaginn 28. janúar 1948
D AGUR
5
Um málefni
annars staðar
Eftir GÍSLA KRIST
- ÞRIÐJA
Verkefnin bíða.
Á hverju einasta sveitaheimili
bíða daglegu störfin. Þar bíða líka
ótal óleyst hlutverk, sem miða að
eflingu heimilisins og bújarðar-
innar, sem menningarstöðvar í
sveitinni. Öll þessi hlutverk
krefjast starfsorku og tíma til
framkvæmda, ef til vill meira af
hvort tveggja en bændur hafa ráð
á, því að flestir hafa nú litla hjálp,
aðrir enga nema þá stundarhjálp.
Til þess að leysa félagsleg mál-
efni og verkefni er tími sára tak-
markaður hjá flestum.
Hlutverk bóndans er að yrkja
jörðina og hýsa bæinn sinn. Þetta
eru vegleg hlutverk af því að þau
miða að því að skapaeitthvaðnýtt
og fegurra en það, sem fyrir var.
Þegar hann innir þessi hlutverk
af hendi þá leggur hann af mörk-
um sinn skerf til þess að gera
vistina í sveitinni betri og veg-
legri.fyrir þá kynslóð, sem kem-
ur næst.
Til eru þeir, sem átelja og
flónska þá menn fyrir óforsjálni,
er leggja í framkvæmdir nú í
dýrtíðinni og nota til þess síðasta
eyri sinn og stofna þar að auki til
skulda svo þúsundum nemur,
stundum tug-þúsunda.
Eg er ekki í hópi þeirra, sem
áfella bændur fyrir að vinna að
framkvæmdum, þótt svo ári sem
nú er raun á. Eg tel þá menn
traustustu hornsteina bænda-
stéttarinnar, þeirrar kynslóðar,
sem nú situr að búi. Við höfum
séð allt of marga hverfa frá búi,
burtu úr sveitinni, þessi árin, og
mörgum þeim — ef til vill flest-
um — sem ráðist hafa í fram-
kvæmdir nú, hafa verið tveir
kostir búnir, annað hvort að
byggja eða yfirgefa jörðina eins
og hinir og fara úr sveitinni. Það
gildir einu hvort byggja þurfti
yfir búfé eða heimilisfólk. Þegar
ekki hefir verið hægt árum sam-
an að hi’essa upp á forn hreysi, þá
rennur ófrávíkjanlega upp sá
dagur er hreysið hrynur.
Á rústum hrynjandi hreysa
byggir atorkubóndinn veglegt og
traust hús. Ef hallmæla skal hon-
um eða atyrða fyrir það, þá er
farið að níða dáð og djörfung at-
orkumannsins. Og þegar svo er
komið veit eg ekki hvern hlut
menn vilja búa þeim, sem sveit-
ii'nar byggja. Ekki geta allir beð-
ið þess að betur blási. Þeir, sem
það geta, eru vel settir, en hinir,
sem leysa erfið viðfangsefni á erf-
iðustu tímum, eru vissulega eng-
ar gungur. í þeirh er þó það táp,
sem íslenzkt sveitalíf þai-fnast
framvegis. Eg lít sérstaklega upp
til þeirra manna, þeir eru fyrir
mínum sjónum aflviðir íslenzkra
sveita og sveitamenningar, jafn-
vel — og ekki sízt — af því, að
þeir binda sér bagga, sem þeir ef
til vill vita eigi fyrirfram hvort
bær reynist ef verðlag allt breyt-
ist skjótt. En verk þeirra verða
bændanna í
á Norðurlandi
JÁNSSON, ritstjóra
GREIN -
ekki flutt burt úr sveitinni, það er
víst, einhver nýtur þeirra, og verk
þeirra standa ef vel eru gei'ð.
Arfur sá, sem íslenzkir bænd-
ur hafa við tekið í byggingum bú-
jarðanna, er ekki mikils virði. En
þrek og djörfung, sem að arfi er
fengið, ber að nota, og er þá vel,
er það er notað til þess að fegra
og bæta bújörðina.
Félagsframtak.
Ótal vei'kefni bíða. Túnin, sem
áður voru þýfðir kargar innan
um túngarða, eru víða oi’ðin að
víðlendum, sléttum flesjum og
túngarðai'nir hafa fyi'ir löngu
verið jafnaðir við jöx’ðu. Lágu
hreysin hvei'fa, í stað þeii'ra rísa
vegleg, ný húsakynni, þegar
bændurnir hafa þrek og djöi'fung
til þess að hoi'fast í augu við and-
stæðui'nar, og vinna að framför-
unum.
í framkvæmdum liðinna tíma
var hvert heimili einatt ríki út af
fyrir sig. Félagslegar fram-
kvæmdir voru jafnan takmarkað-
ar, þær, er hoi'fðu til þess að
skapa undirstöðu atvinnuvegai'-
ins. Sá ættliður, sem nú stundar
búskap, í Eyjafirði og víðai',
minnist þó „búfræðinganna", sem
fóru frá bæ til bæjar með undir-
ristuspaða og kvísl um öxl, ristu
ofan af þúfunum, tvístruðu þeim
síðan og þöktu svo flagið. Þá urðu
til sléttur, og búfræðingarnir fóru
til næsta bæjar.
Svo komu dráttarvélarnar og
síðar skurðgröfurnar. Um afrek
þessara stói-vii'ku tækja er ekki
ástæða að fjölyi'ða, það ei-u þau,
sem notuð eru í dag. Þar eru „bú-
fræðingar" hinnar yngri kynslóð-
ar að vei'k-i. Hvað kemur næst?
Athafnir og afi'ek, sem unnin
hafa vei'ið, miða að því að bæta
jörðina og efla hana — miða að
því að búa í haginn fyi'ir þá kyn-
slóð, sem kemui'.
Þetta framtak byggist á sain-
tökum og félagslegri þróun.
Félagssamtök hafa einnig fest
djúpar rætur og traustar á því
sviði, er snertir vörumeðferð og
vörusölu. Þetta eru engin ný tíð-
indi, en þess verð þó að þeirra sé
minnst. En svo hættir ýmsum til
þess að spyrja: Er nú hægt að
komast lengra á þessum grund-
velli samtaka og félagsframtaks?
Er ekki bezt að staðnæmazt eða
máske snúa við? Nei! Verkefnin
eru alls staðar framundan og flest
verða þau leyst á félagslegum
grundvelli, með samtökum. —
Bændur í Eyjafirði og annars
staðar eiga fyi’ir höndum mörg
vei'kefni að glíma við. í þeirri
bændaglímu er þeim þörf á
mörgum góðum ráðum, — ráðu-
nauta er bæði þörf og nauðsyn til
aðstoðar. Næsta stóra markmiðið
er raforkan, sem auðvitað þarf að
komast inn á hvert heimili. Og
hún kemur, en húrt kostar bæði
framtak og fjármuni, og þegar
EyjafirSi og
hún er fengin verður ekki aðeins
vistlegt og bjart um Eyjafjörð og
aðrar sveitir, heldur skapast og
um leið skilyrði til ýmissa at-
hafna, sem reynast leikur móts
við það ,sem raun er á nú.
Með komu rafaflsins heim á
sveitaheimilin verða glæstar von-
ir að veruleika. En ekkert má
þessu bjargi lyfta annað en fé-
lagsleg átök.
Notkun vélanna.
Vélarnai', sem koma eða eru
komnar, munu leysa mörg erfið
verk fyrir bændui'. Þær munu í
reyndinni verða allmikið dýrari
en ýmsir ætla, en það er ekki vél-
anna sök. Ástæðan er sú fyrst og
fremst, að á meðal bújörð eru
verkefnin svo fá fyrir vélasam-
stæðu. Þetta er sama sagan og
’margar aðrar þjóðir hafa lengi
bisað við. Vélarnar voru ómiss-
andi og bændurnir keyptu, en
viðhaldið reyndist drápsklyfjar á
búskapinn, einmitt af því að of
lítið vai' að gera á hverjum ein-
stökum stað. Nú leysa menn
hnútinn með félagslegri notkun í
sem flestum störfum og fer sú að-
ferð sigurför um löndin.
Félagsnotkun véla er og þekkt
hjá okkur. Skurðgröfurnar vinna
á félagslegum grundvelli og
dráttarvélar, sem farið hafa bæ
frá bæ, einnig.
Heimilisdráttarvélin, með til-
heyrandi tækjum, sem notuð
verður til daglegra starfa við bú-
reksturinn, borgar sig þeim mun
fyrr, sem hún hefir fleiri starfs-
daga á ári hverju. Vextir, við-
hald og fyrning, og svo árlegur
reksturskostnaður á nefndum
tækjum, þykir ef til vill ekki mik-
ilsverður þótt hann sé 3—5 þús-
und krónur í ár, en ef verðlag
breytist að mun getui' þessi upp-
hæð reynst allþungur baggi á
meðalbúinu, sem aðeins telur 5,5
nautgripi og 79 sauðkindur, en
það var meðalbú íslenzka bónd-
ans á því herrans ári 1946.
Umræddur vélakostur getur
hæglega afkastað miklum hluta
algengra bústarfa á þrem til fimm
jörðum af nefndri stærð, og
mundi þá kostnaðurinn hvergi
vaxa að sama skapi og afköstin.
Að slíkri hagnýting þess véla-
kosts, sem til er, verður að stefna.
Þrír bændur, sem eru hæfilega
félagslyndir, þar sem akvegur er
á milli bæja og þar sem stutt er að
fara í milli, helzt aðeins nokkurra
mínútna ferð, geta í félagi haft
vinnumann, sem vinnur með
vélasamstæðunni fyrii' þá frá því
snjóa leysir og þar til jörð frýs að
hausti. Ef til eru þrír grannar,
sem gætu hugsað séi' að vinna
saman á þessum grundvelli,
þæti mér vænt um að heyra álit
þeirra og hugmyndir um þessa
stefnu, sem líkleg er til fram-
kvæmda þar sem þéttbýlt er. í
fyrra leitaðist eg við að efna til
framkv. á nefndum grundvelli og
hafði þá vilyrði fyrir því, að fá
þrennar vélasamstæður til þeirra
þar^p, en óviðráðanlegar ástæður
voru því valdandi, að ekkert varð
af framkvæmdum. Um hugsan-
lega möguleika fyrir því að reyna
á komandi ári skal ekkert sagt að
svo komnu máli, en það hlýtur
að vera tímaspursmál hvenær
þessi leið verður reynd.
Væri því gott að hafa hugmynd
um tilveru þremenninga, er vildu
prófa eitt sumar hvernig til tæk-
ist með samvinnu á nefndum
grundvelli félagsstarfa.
Búfjárræktin.
Búfjárræktin er sú grein, er
skapar markaðsvörur bóndans.
Búfjárafurðirnar eru sá gjaldeyr-
ir, sem bóndinn hefir handbæran
fyrir nauðsynjar þæi', sem bú og
börn þarfnast. Búfjárræktin er sú
búgrein, sem stunda verður með
sérstakri alúð og ekkert tækifæri
má láta ónotað, til þess að efla veg
hennar. Á meðal annarra þjóða
eru búfjársýningar eitt af helztu
meðulum sem notuð eru henni til
eflingar. Góðir gripir komavá al-
mannafæri. Þeir eru fóðraðir svo
vel að til fyrirmyndar er og hirð-
ingin óviðjafnanleg. Kyngæði,
góð fóðrun og fágæt umhyggja
gera það að verkum, að með-
fæddir eiginleikar njóta sín. Því
er nokkuð að sýna.
Sýningar hér á landi eru fá-
gætar, en þýrftu að verða algeng-
ar. Á komandi sumri er röðin
komin að Eyfirðingum. Þá eiga
nautgripasýningar að fara fram í
Eyjafirði og annars staðar norð-
anlands. Mundi ekki viðeigandi
að nota tækifærið og efna í þetta
sinn til héraðssýningar fyrir bú-
fé? Hvort tímabært þykir að hafa
fjölþættari sýningu í því sam-
bandi veit eg ekki. Hugsanlegt er
það.
Hugleiðingu þessa efnis hefi eg
sent öllum formönnum búnaðar-
félaga í Eyjafirði svo og formönn-
um nautgriparæktarfélaganna. —
Það verður þeh'ra að athuga
möguleikana fyrir þessu og svo
bændanna sjálfra að segja til um,
hvort þeir vilji gerast þátttakend-
ur. Ef vel tækist með slíka hér-
aðssýningu þá gæti hún markað
djúp spor á þróunarvegi búfjár-
ræktar í Eyjafirði og ef til vill
víðar. Hvort fært þætti að efna til
víðtækari sýningar landbúnaðar-
ins í héraði í því sambandi skal
eg ekki segja, en gæta yrði mjög
hófs í tlikostnaði ef að fram-
kvæmdum yrði horfið. Búfjár-
sýning ein krefst sáralítilla út-
gjalda, en getur orðið til mikils
gagns.--------
★
Það er freistandi að teygja lop-
ann lengra og nefna önnur hlut-
verk, sem framundan eru, bæði í
Eyjafirði og annars staðar, en ein-
hvers staðar skal staðar nema. —
Læt eg þá útrætt um þessi þanka-
brot mín, sem spunnist hafa út af
því litla efni, að Útvarpið gaf mér
til kynna að lausung væri ráð-
andi í ráðunautastarfsemi í Eyja-
firði, en þar tel eg að miður horfi
fyrir bændum í framtíðinni, ef
þeim tekst ekki að fá menn til
leiðbeininga, menn, sem eru með
til ráða og hollráðir reynast. Þar
sem búskapur er rekinn með
frumstæðum aðferðum er lítil
þörf á ráðunautum, en með auk-
inni búmenningu og vaxandi fjöl-
breytni í starfsaðferðum og fram-
leiðsluháttum vex þörfin fyrir
góða og glögga „meðhjálpara“.
Og eg tel búskap og búmenningu
það á Veg komið um þessar slóð-
ir, að þar sé ráðunauta þörf og að
þar geti þeir lyft bæði grettistök-
um og minni tökum í félagi með
bændunum.
Gísli Kristjánsson.
Kvöldskemmtun til
ágóða fyrir heimils-
fólkið í Sigluvík
Kvennadeild Slysavarnafélags-
ins héi' í bænum gengst fyrir
kvöldskemmtun í Samkomuhúsi
bæjarins í kvöld, til ágóða fyrir
heimilisfólkið í Sigluvík á Sval-
barðsströnd, sem missti aleigu
sína í brunanum á dögunum. Til
skemmtunar verður gamanleikur
og söngur Karlakórs Akureyrar.
Þeir, sem vilja leggja góðu mál-
efni lið, ættu að sækja kvöld-
skemmtun þessa.
Prédikun fyrir danskt fólk —
Hingað er kominn danskur mað-
ur, Bykjær-Jörgensen, á vegum
stofnunarinnar Dansk Kirke í
Udlandet, en hún er deild úr
dönsku kirkjunni. Mun hann
prédika fyrir danskt fólk hér í
kapellunni annað kvöld (fimmtu-
dag) kl. 8.30 e. h. Eru allir Danir
búsettir hér velkomnir. — Hr.
Bykjær-Jörgensen hefir dvalið í
Rvík að undanförnu og prédikað
fyrir danskt fólk þar. Samkoman
hér verður hin eina að þessu
sinni.
Árshátíð Iðnaðarmannafél. Ak-
ureyrai’ verður haldin laugardag-
inn 7. febrúar næstk. Vegna þess
að eftir 1. febrúar er óheimilt að
samkomur standi lengur yfir en
til kl. 1 að nóttu, hefir félagið
ákveðið að hefja hóf sitt kl. 6 e. h.
Nánar auglýst síðar.
Jörðin FJÓSATUNGA
í Fnjóskadal
er laus til ábúðar á næstkom-
andi vori. Góðir leiguskil-
rriálar.
Semja ber við Kristján
Karlsson, skólastjóra á Hól-
um í Hjaltadal, er gefur nán-
ari upplýsingar.
Eitt herbergi,
belzt með aðgangi að eld-
búsi, óskast. — Upplýsingar
hjá
Þorvaldi Stefánssyni,
B. S. O.
Starfsstúlku
vantar í Heimavist Mennta-
skólans. — Upplýsingar gef-
ur ráðskonan, sími 436.
Bækur Menningarsjóðs
og Þjóðvinafélagsins
fyrir árið 1947, eru allar
komnar. Áskrifendur vitji
þeirra serri fyrst.
Bókaverzlunin Edda li.f.
Skrifstofumaður
Ungan mann, vanan skrif-
stofustörfum, vantar til
starfa nú. þegar.
A. v. á.