Dagur - 18.02.1948, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Miðvikudaginn 18. febrúar 1948
Frjáls verzlun
og þeir láta, og að þeim sé annara
Fyrsta og helzta skilyrði þess,
að verzlun geti heitið frjáls, er í
því innifalið, að mönnum sé
frjálst að hafa viðskipti sín þar
sem þeir vilja.
Um miðbik einokunartímabils-
ins á íslandi, eða nánar tiltekið
seint á 17. öld, var landinu skipt
í ákveðin verzlunarumdæmi eða
kaupsveitir, og var hver maður
fjötraður við kaupmann þeirrar
sveitar, er hann var búsettur í,
og lá við búslóðarmissir og Brim-
arhólmsvist, ef út af var brugðið.
Stóð svo um langa htríð.
Þetta var hið ægilegasta ófrels-
isástand í verzlunarsökum, sem
hægt er að hugsa sér, enda
fengu íslendingar að kenna á því
svo um munaði. En þetta ófrelsi
var af útlendum rótum runnið.
Mikilli furðu gegnir það, að nú
á tímum skuli brydda á þeirri
skoðun, að bezt muni fara á því
að hneppa menn í verzlunar-
fjötra, sem minna á fyrrgreint
ástand á einokunartímunum, og
það frá mönnum, sem hæst hrópa
um ágæti frjálsrar verzlunar. Er
hér átt við skrif blaða Sjálfstæð-
isflokksins um verzlunarmálin.
Það er langt frá því, að við bú-
um við frjálsa verzlun nú um
þessar mundir. Innflutningurinn
er undir eftirliti og hlýtur að vera
takmörkum bundinn. Nú verða
landsmenn að sætta sig við að
eyða ekki meiru en aflað er, því
að allar milljóna innstæðurnar
erlendis eru til þurrðar gengnar
og jafnvel vanskilaskuldir farnar
að safnast að auki.
Úr. þessu . verður fjárhagsgeta
þjóðarinnar á hverjum tíma að
ráða innflutningsmagninu. Annað
getur ekki komið til greina, því
að það er háskalegt heiðri okkar
og þjóðarsjálfstæði að halda
áfram á þeirri braut að safna
vanskilaskuldum, enda myndi
það skammgóður vermir.
Það verður að setja réttlátar
reglur um skiptingu hins tak-
markaða innflutnings milli lands-
hluta og verzlana. Framsóknar-
menn í Fjárhagsráði hafa borið
fram tillögur til úrlausnar í þessu
efni á þeim grundvelli, að al-
menningur réði því sjálfur, hvar
hann hefði verzlunarviðskipti sín
og skyldi svo haga skiptingu inn-
flutningsins eftir því. Því verður
alls ekki neitað með rökum, að
þetta væri fullkomlega lýðræðis-
legt fyrirkomulag. Engu að síður
hafa sumir af forvígismönnum
Sjálfstæðisflokksins og blöð hans
risið með offorsi gegn þessu lýð-
ræðislega fyrirkomulagi og varað
mjög eindregið við því. Látum svo
vera, þeim er það frjálst. En þá er
það siðferðisleg skylda þeirra að
benda á og bera fram annan
grundvöll undir réttláta skipt-
ingu innflutningsins, sem taki
hinum fram. En það hafa þessir
fulltrúar frjálsrar verzlunar, sem
þeir þykjast vera, látið með öllu
undir höfuð leggjast. Á meðan
þessu fer fram, á meðan þessir
aðilar gera ekki annað en rífa
niður án þess að byggja upp, þá
verða þeir að sætta sig við að
liggja undir því ámæli, að þeir
séu ekki eins miklar frelsishetjur
um hag einstakra innflytjenda og
kaupsýslumanna en hag almenn-
ings.
Blöð Sjálfstæðisflokksins þrá-
stagast á því, að í lögum um
Fjárhagsráð sé svo fyrir mælt, að
þeir, sem geri bezt innkaup, og
þeir, sem selji beztar og ódýrastar
vörur í landinu,. skuli sitja fyrir
um gjaldeyrisleyfi og innflutning.
Það er torskilið, hvað þetta orða-
stagl þeirra á að þýða, nema svo
sé að blöðin með þessu séu að
gefa í skyn, að um þetta standi
deila, en það er þá aðeins blekk-
ing. Um þetta atriði verzlunar-
málanna er enginn ágreiningur,
hvernig framkvæma eigi fyrr-
greind ákvæði laganna. Fram-
sóknarmenn vilja, að almennir
neytendur í landinu meti það,
hvar þeim sé hagfelldast að verzla
og gjaldeyris- og innflutnings-
leyfum sé hagað samkvæmt því.
Þetta fyrirkomulag eitt samrímist
frjálsri verzlun. Einhver hluti
Sjálfstæðismanna vill aftur á móti
hafa þá skipun á, að nefnd em-
bættismanna í Reykjavík ráði yf-
ir þessari framkvæmd og dæmi
um það, hverjir geri bezt innkaup
og bjóði bezt verzlunarkjör. Sam-
kvæmt þessari aðferð er það em-
bættismannanefndin, sem á að
segja fólkinu fyrir um, hvar það
eigi að verzla, eins og gert var á
einokunartímunum.
Ein er sú krafa, sem ekki verð-
ur skellt við skollaeyrum til
lengdar Hún er sú, að verzlunar-
staðir úti um land fái innflutning
eftir þörfum í hlutföllum við hof-
uðborgina, en á því hefir verið
mikill misbrestur og er cnn. Á
stríðsárunum gætti víða óeðli-
legrar og óheilbrigðrar útþennslu
á mörgum sviðum, m. a. á verzl-
unarsviðinu. Á þessum árum
hljóp megn ofvöxtur í verzlunar-
stéttina, einkum í Reykjavík. Nú,
þegar innflutningshömlur og
gjaldeyrisskortur ber að dyrum,
þarf verzlunarstéttin að dragast
saman til stórra muna. Fram-
leiðslu þjóðarinnar skortir vinnu-
afl, á meðan óeðlilega margir
starfa að verzlun. Það er því brýn
nauðsyn, að nokkur hluti verzl-
unarmanna skipti um starfsgrein
og hverfi til framleiðslustarfa.
Hagsmunir almennings krefjast
þess, og þeir verða jafnan að sitja
í fyrirúmi, en ekki atvinnuhorfur
einstakra manna.
Framleiðsla þjóðarinnar er und-
irstaða alls í þjóðlífinu. Nú er því
lífsnauðsyn að búa vel að fram-
leiðsluatvinnuvegum þj óðarinnar
og fylgja skynsamlegri og heiðar-
legri fjármálastefnu.
Vilji þjóðin að sér vegni vel og
að hún fái búið við frelsi í fram-
tíðinni, verður hún að fylkja sér
um eftirfarandi meginatriði:
1. Landsmenn eiga að vera frjáls-
ir að því að verzla þar, sem
þeir vilja.
2. Verzlunarstaðir úti um land
eiga að fá innflutning í hlutfalli
við Reykjavík.
3. Innflutningsmagninu á hverj-
um tíma á fjárhagsleg geta
þjóðarinnar að ráða.
4. Hagsmunir almennings verða
að sitja í fyrirúmi fyrir hags-
munum einstakra manna.
5 Þjóðin má ekki eyða meiru, en
hún aflar.
6. Það þarf að leggja megin-
áherzlu á að búa vel að fram-
leiðsluatvinnuvegunum.
7. Það verður að setja réttlátar
reglur um skiptingu innflutn-
ingsins.
Farmsóknarmenn um allt land
munu í einni fylkingu berjast
fyrir framgangi allra þessara at-
riða, því að öll horfa þau til auk-
innar farsældar þjóðinni.
Hvað segja hinir flokkarnir?
Tveir víðkunnir
Ijósmyndarar
eiga merltisafmæli um þessar
mundir.
Jón J. Dahlmann var 75 ára
14. þ. m. Tvítugur fór hann í
Möðruvallaskólann og útskrifað-
ist þaðan 1895 méð 1. einkunn.
Síðan stundaði hann ljósmynda-
nám hjá Eyólfi Jónssyni á Seyð-
isfirði og lauk því námi 1897.
Síðan hefir hann stundað iðn
sína, meðal annars hér á Akur-
eyri um allmörg ár eftir síðustu
aldamót og síðast lengi í Reykja-
vík. Konu sína, Ingibjörgu Jón-
dóttur frá Strönd á Völlum í
Fljótsdalshéraði, missti hann árið
1940 eftir meira en 40 ára sam-
búð. Jón er nú fyrir nokkru hætt
ur að stunda iðn sína, sem hann
lagði ætíð mikla alúð við.
Hallgrímur Éinarsson ljós-
myndari á Akureyri verður sjö-
tugur 20 þ. m. Ungur lærði hann
iðn sína í Kaupmannahöfn og hef
ur stundað hana hér á Akureyzl
um eða yfir 50 ár og alltaf við
góðan orðstýr. Þrátt fyrir 70 ár-
in að baki er hann enn glaður og
reifur sem ungur væri.
Hinir mörgu vinir og góðkunn-
ingjar þessara tveggja ljósmynd-
ara munu senda þeim hlýjar
kveðjur og hugskeyti á þessum
tímamótum í æfi þeirra.
I.
Út um livippinn
og hvappinn
Brezka blaðið Fishing News
getur þess nýlega, að íslenzki
togarinn Helgafell hafi landað í
Aberdeen mesta afla, sem nokkur
togari hafi nokkru sinni komið
með þangað, eða 225 smálestum.
Segir blaðið að veiði Helgafells
hafi verið helmingurinn af því
fiskmagni, sem kom til Aberdeen
þann dag, um nýjárið. í áfram-
haldi af þessari frásögn segir
blaðið, að hið nýja íslenzka skip
hafi vakið mikla athygli meðal
sjómanna, hafi það gnæft yfir
veiðibáta Aberdeenbúa eins og
Sama blað getur þess, að alveg
óvenjuleg þorskveiði hafi verið í
Hvítahafinu síðustu vikur des-
ember og fyrstu vikur janúar-
mánaðar. Skip, sem þangað leita
á hverju ári til þess að veiða flat-
fisk á þessum árstírna, fundu þar
ekkert nema þorsk, og geysimikla
gengd af honum. Segir blaðið að
þorskur hafi aldrei fyrr veiðzt
þarna á þessum árstíma, svo
nokkru nemi.
stórt lystiskip.
Bréf úr afskekktri byggð:
r
í Flatey eru miklir möguleikar til
útgerðar og landbúnaðar, en sam-
gönguleysi háir eðlilegri þróun
byggðarlagsins
Degi hefir nýlega borizt alllangt færir menn unnu að bryggjugerð-
bréf úr afskekktri byggð, sem
sjaldan er minnzt í fréttum, Flat-
ey á Skjálfanda. í þessu frétta-
bréfi til blaðsins segir m. a. svo:
,,í Flatey búa nú um 100 manns.
Flestir munu vita hvar eyja sú er,
þótt sjaldan heyi'ist hennar getið
og þess fólks, er hana byggir. Og
fáir munu meta legu þessa staðar
að verðleikum. Eyna má alla
rækta og gera að grænu túni.
Fiskimið eru í kringum eyna,
einhver hin beztu að sækja á fyi'-
ir öllu Norðurlandi, hvort sem
um er að gera stóra eða smáa
báta. Almælt mun, og það meðal
síldveiðiskipstjóra, að eigi verði
mikið síldveiðisumar, ef ekki sést
síld kringum Flatey, á Grímseyj-
arsundi eða á Skjálfanda. Hefir
jafnan orðið sú raunin á.
Umsóknareyðublöð berast ekki ■
til Flateyjar!
Fjórtán býli eru nú byggð í
Flatey, og eitt hús stendur autt.
Væri þar rúmfyrirhúsnæðislausa
fjölskyldu. í smíðum eru tvö1
steinhús, komust hús þessi ekki
undir þak í haust sökum þess að
engan smið var hægt að fá hing-
að. Stóð einnig á efni, þar sem
ekkert er hægt að fá út nema
gegn leyfum, en umsóknareyðu-
blöð ekki einu sinni send hingað
út, og verða menn að verða sér
úti um þau annars staðar, en
samgöngur eru ekki þannig, að
slíkt sé fljótlegt.
í sumar var vígt hér sam-
komuhús, sem er eign ungmenna-
félagsins Framsókn. Var það
byggt á árunum 1946—1947, og
öll vinn aframkvæmd af sjálf-
boðaliðum og þá hvorki hugað
um peninga né hvað klukkan
stæði þá og þá. Er hús þetta enn
ekki fullgert, en menn gera sér
vonir um aðstoð úr sjóði félags-
heimila til þess að ljúka verkinu.
Ungmennafélag íslands veitti
þrjú þúsund króna styrk til
byggingarinnar.
Aðstaða fyrir síldarsöltun.
Atvinna eyjarskeggja er jöfn-
um höndum landbúnaður og
fiskveiðar. Hafa flest býli kýr og
nokkrar kindur. Fjárskipti fóru
fram í fyrra haust, svo sem ann-
ars staðar í Þingeyjarsýslu.
Keypt voru 50 lömb af Vestfjörð-
um og hafa þau reynst ágætlega.
Unnið hefir verið hér að bættri
aðbúð til útgerðar. Bátabryggjan
hefir verið lengd, og er bryggjan
nú alls orðin 65 metra löng og
dýpi við hana 8—10 fet um stór-
straumsfjöru á fimmtíu fremstu
metrunum. .Hafa þar með skap-
ast möguleikar til aukins at-
vinnureksturs, og mætti ætla að
einhver duglegur síldarsaltandi
kynnti sér aðslöðuna hér á kom-
andi sumri. Utgerð var ekki mik-
il í sumar, meðan margir vinnu-
inni. Gerðir voru þó út tveir þil-
farsbátar og tvær trillur. Afli var
sæmilegur, eða alls um 650 skip-
pund, Er nú allur þessi fiskur út-
fluttur.
Póstferðir falla niður.
Samgöngumálin eru erfiðust
viðfangs fyrir Flateyinga og valda
þeim þyngstum búsifjum. Póst-
ferðum var haldið uppi í milli
Húsavíkur og Flateyjar af bræðr-
unum Arnþóri og Emil Guð-
mundssyni. Var átta tonna bátur
í þessum ferðum, tvisvar í mán-
uði, og að auki flutningaferðir, ef
þörf gerðist. Sökum þess hve bát-
urinn var gamall orðinn, var hon-
um lagt upp í nóvember sl., enda
of lítill til ferðanna. Er nú enginn
bátur í þessum ferðum og óvíst
hvernig úr rætist, þar sem styrk-
ui' til slíkra samgangna af opin-
berri hálfu er ónógur. Hefir ein
póstferð orðið" síðan um áramót
og mundu það einhvers staðar
þykja lélegar samgöngur, Verður
og aðf tejja Jzetta algerlega óvið-
unandi, ! einkum þegar þess er
gætt, að skip, sem fara í milli
Húsavíkur og Akureyrar, fara
hér um sundið. Viðurkenna ber
þó og þakka lipurð og fyrir-
greiðslu skipstjóra og skipshafn-
ar Esju, í sambandi við komur
skipsins til Flateyjar til þess að
taka farþega og flutning. Hafa
skipsmenn ætíð brugðist vel við,
er til þeirra hefir verið leitað, hið
sama má raunar segja um Súð-
ina. Væntum við okkur nú góðs
af hinum nýju skipum Skipaút-
gerðar ríkisins og þess, að þau
skip verði látin hafa áætlun
hingað.
Héðan úr eynni hafa flutt þrjár
fjölskyldur á sl. ári, og er það
verulegur missir fyrir svo fá-
menna byggð. Með bættri að-
st.öðu og auknum samgöngum má
e. t. v. vænta þess, að menn uni
sér hér vel og land og sjór færi
öllum ríflega björg í bú.“
Fjölmenni á árs-
hátíð Framsóknar-
manna
Framsóknuarfélag Akureyrar
hafði ái-shátíð sína að Hótel KEA
sl. laugardagskvöld. Hátíðin hófst
með sameiginlegu borðhaldi. —
Undir borðum fluttu ræður Mar-
teinn Sigurðsson formaður fé-
lagsins, Þorsteinn M. Jónsson
skólastjóri, og Eiríkur Sigurðsson
kennari. Einsöng sungu Hreinn
Pálsson og Kristinn Þorsteinsson
og loks var sýnd íslenzk kvik-
mynd. Eftir að borð höfðu verið
upp tekin var stiginn dans til kl.
2 um nóttina. Á annað hundrað
manns sóttu hátíðina. Fór hún
hið bezta fram í hvívetna og
skemmtu menn sér ágætlega.