Dagur - 18.02.1948, Blaðsíða 8

8
Dagtjr
Miðvikudaginn 18. febiúar 1948
Kommúnistar reyndu
ánltil
Lögðust gegn því, að bærinn lánaði verksmiðj-
unni 200 þ ús. kr sem hann þarf ekki að nota
fyrr en í haust, í nokkra mánuði
Þau tíðindi gerðust á síðasta
bæjarstjórnarfundi, að kommún-
istar lögðust gegn því, að bærinn
veitti Krossanesverksmiðjunni
200 þús. kr. bráðabirgðalán úr
togarakaupasjóði bæjarins. —
Ástæðan til þess, að verksmiðjan
þarf á þessu láni að halda nú, er
sú, að enn bíður ailmikið af lýsi
útflutnings. Mun það væntanlega
fara í marz. Þegar það er greitt,
getur verksmiðjan endurgreitt
þetta lán.
Hér er því um hreina bráða-
birgðaráðstöfun að ræða og nauð-
synlega fyrirgreiðslu við verk-
smiðjuna, sem bænum ber skylda
til að hlynna að ,eftir því sem
föng eru á.
Þótt kommúnistar hafi tvívegis
gert sig bera að fjandskap við
þennan vei’ksmiðjurekstur bæj-
arins, mun mönnum þó hafa
komið þessi afstaða þeirra á
óvart.
Togarinn kemur í fyrsta lagi
í október.
Allt málski-af þeirra, svo og
skrif Verkamannsins, um að tog-
arakaupum bæjarins sé stefnt í
hættu með þessu láni er mark-
leysa ein. Kunnugt er, að Akur-
eyri leitaði kaupa á öðrum þeim
togara, sem ríkið bætti við hin
upphaflegu togarakaup í Bret-
landi. Annar þessara togara átti
að afgreiðast í júní en hinn í
september. Nú er vitað að a. m.
k. fjögra mánaða dráttur verður
á afgreiðslu skipanna. Fyrra
skipið verður því aldrei afgreitt
fyrr en í október—nóvember í
haust, en hið síðara ekki fyrr en
í ársbyrjun 1949. Ennþá er ekki
búið að draga um afgreiðsluna í
milli kaupenda þessara nýju
togara.. Bærinn fær því ekki sitt
skipskip fyrr en í fyrsta lagi í
október, og eins líklegt er að það
dragist fram í janúar—febrúar
1949. Af þessu er augljóst, að 200
þús. kr. bráðabirgðalánið til
Ki’ossanessverksmiðjunnar, af
fé því, sem bærinn hefir hand-
bært til þessara togarakaupa,
getur á engan hátt orðið til þess
að tefja fyrir því að annar togari
komi til bæjarins. Þegar lýsi það,
sem Krossanes liggur nú með, er
farið, nú á þessu vori, mun verk-
smiðjan endurgreiða lánið.
Heimskuleg tillaga kommúnista.
Hins vegar hefði óþægindi og
tjón getað stafað af því, ef ráðum
kommúnista hefði verið fylgt í
þessu máli. Þeir vildu sem sé
láta rafveituna, sem nú á nokk-
urt fé handbært, lána verksmiðj-
unni Fé það, sem rafveitan hefir
nú laust, mun vera ætlað til efn-
iskaupa til endurnýjunar á inn-
anbæjarkerfinu og hefir safnast
fyrir vegna þess að ekki hefir
verið hægt að fá efni keypt. Nú
mun hins vegar von á því, að
leyfisveitingar fyrir þessum efni-
vörum fari fram um mánaðamót-
in, og þarf þá rafveitan á fé sínu
að halda. Lán úr þessum sjóði,
þótt ekki sé nema til bráðabirgða,
hefði því getað orðið til þess áð
torvelda nauðsynlegar endurbæt-
ur á innanbæjafkerfinu. Af þessu
er ljóst, að tillögur kommúnista
hafa sízt verið gerðar með hag
bæjarfélagsins fyrir augum, frek-
ar en hið pólitíska verkfallsbrölt
þeirra á sl. vori, sem torveldaði
mjög allan rekstur verksmiðj-
unnar í sumar, svo og óhróðurs-
skrif j,Verkamannsins“ fyrir
skemmstu í sambandi við lýsis-
framleiðslu verksmiðjunnar. Það
er tilgangslaust fyrir kommún-
istamálgagnið að ætla að upp-
hefja flokk sinn með svona skrif-
um um togaramálið. Það mál
hefði aldrei verið leyst með
blaðaskrifum einvörðungu, held-
ur valt þar mest á því, að fé til
kaupanna fengist. Mestan skerf-
inn þar lögðu fram þeir menn,
sem „Verkamaðurinn" sakar nú
um fjandskap við togarakaupin.
Það er ekki kunnugt, að .komm-
únistar eða fyrirtæki þeirra hafi
átt neinn sérstakan þátt í því að
nauðsynlegt fjármagn fékkst til
þess að kaupa „Kaldbak".
Skautafélag Akureyrar heldur
aðalfund sinn í íþróttahúsinu,
föstudaginn 20 þ. m. kl. 81,4 e. h.
Danir ræða
Grænlandskröfuna
DAGUR 39 ára
Hinn 12. febrúar sl. voru 30
ár liðin síðan Dagur hóf göngu
sína. Er þetta allhár aldör, ef
miðað er við íslenzk blöð og
tímarit yfirlcitt. Blaðið hefir
ekki náð þessum aldri nema
fyrir ötulan og góðan stuðning
lesenda í öllum sýslum lands-
ins, og þó auðvitað fyrst og
fremst með tilstyrk flokks-
manna hér í bænum og í ná-
grannasýslunum. Blaðið hefir
fyrir sitt leyti reynt að hlynna
að menningar- og framfara-
málum þjóðarinnar almennt í
anda samvinnustefnunnar, og
þá einkum talið sér skylt að
sinna málefnum dreifbýlisins
og þessa bæjar og héraðs sér-
staklega. Mun það ekki of-
mælt, að b’aðið hafi ó 30 ára
starfsskeiði sínu átt verulegan
þótt í framgangi ýmsra nauð-
synjaniála. Á þessum tíma-
mótum í sögu blaðsins, nýtur
það stuðnings og velvildar
fleiri lesenda en nokkru sinni
fyrr. Hefir áskrifendatala
blaðsins farið jafnt og þétt
hækkandi á Iiðnum árum. En
meira þarf þó til, ef blaðinu á
að auðnast að stækka og eflast
verulega frá því, sem nú er.
Stefnt er að því, að fjölga út-
komudögum og hefja þannig
fyrstu sporin að því marki, að
koma upp dagblaði í Norð-
lendingafjórðungi. Enn er all-
Iangt í land að því marki. En
með tilstyrk stuðningsmanna
blaðsins í öllum stéttum má
það e. t. v. takast, áður en
langt líður, að hefja sókn að
því marki. Til þess þarf blaðið
umfram allt fleiri skilvísa
áskrifendur. Það væri bezta
afmælisgjöfin, sem Degi gæti
hlotnast, nú á þessum tíma-
mótum í ævi hans, að lesend-
ur hans í byggðum landsins
ynnu að því að á þessu ári, að
útvega blaðinu skilvísa kaup-
endur, hver í sinni sveit. Með
því leggja þcir hönd að því
verki, að gera Dag að áhrifa-
miklu tæki í baróttunni fyrir
réttlátu, lýðfrjólsu þjóðfélagi.
Umræður þær um rétt fslendinga á Grænlandi, sem fram hafa far-
ið hér á landi að undanförnu, hafa vakið talsverða athygli og umtal
í Danmörku. Nýlega birti eitt Kaupmannahafnarblaðið þessa
teikningu af landtöku íslenzka flotans á Grænlandi, eftir skop-
teiknarann Storm-Petersen. Skýrmgar eru óþarfar.
Dómstólarnir látnir skera m, hvort
Landsbankanum er skylt að veita
lán til fiskiskipa samkvæmt. lögum
ílelgi Benediktsson, útgerðarniaður í Vestmanna-
ey jum, segist ætla að f á úr því skorið, hvort f ram-
kvæmdastjórn Landsbankans sé bundin lands-
lögum eins og aðiir þjóðfélagsþegnar
Komið er fyrir dómstólana mál, scm veitt mun verða mikil athygli,
enda er um óveniulegt mál að ræða. Framkvæmdastjórn Lands-
banka íslands hefir verið kærð fyrir sakadómara og þess farið á leit,
að bankastiórunum verði stefnt fyrir lögreglurétt. Það er Helgi
Benediktsson, útvegsmaður í Vestinannaeyjum, sem að kærunni
stendur, og ástæðan er neitun Landsbankans um stofnlán út á skip
hans, Helga Helgason V.E. 343, er hljón af stokkunum á síðastliðnu
sumri. Lætur Helgi svo um mælt, að með kæru sinni vilii hann fá
„úr því skorið, hvort bankastjórar Landsbankans teljast bundnir af
landslögum eins og aðrir bjóðfélagsbegnar.“
Gögn Helga.
Helgi Benediktsson hefir látið
ljósprenta bréf, sem farið hafa
milli hans og nýbyggingarráðs,
atvinnumálaráðuneytisins og
Landsbankans, varðandi þetta
mál, auk kærunnar sjálfrar. Hefir
hann sent plögg þessi ýmsum að-
ilum, svo sem blöðunum ,ráð-
herrum og lagaprófessorum, sem
gera má ráð fyrir að fylgjast vilji
með gangi málsins, enda málið
einstakt í sinni röð. Slíkt mól
hefir ekki fyrr komið fyrir ís-
lenzka dómstóla.
Forsaga málsins.
Forsaga þessa máls er sú, að
Helgi Benedtktsson útgerðar-
maður í Vestmannaeyjum lét
byggja í skipasmíðastöð sinni í
Eyjum vélskipið Helga Helgason
V.E. 343, sem hljóp af stokkum
síðastliðið sumar og hóf þá síld-
veiðar. Er þetta stærsta skip, sem
smíðað hefir verið hér á landi.
Oskaði Helgi eftir því, að sér yrði
veitt stofnlán út á skipið, sam-
kvæmt lögum um stofnlán til
sjávarútvegsins, (lög nr. 41 frá
29. apríl 1946), en á því teldi hann
sig eiga skýlausan rétt.
Helga Benediktssyni var neitað
um stofnlánið með skírskotun til
samkomulag væri um það milli
ríkisstjórnarinnar að lána ekki út
á skip smíðuð á íslandi, og fé væri
þar að auki ekki fyrir hendi.
Helgi véfengir röksemdir
bankastjórnarinnar.
Hvorug þessara ástæðna telur
Helgi, að fái staðizt. Fylgir kæru
Helga bréf frá nýbyggingaráði,
þar sem sagt er, að samkomulag
hafi ekki verið gert milli banka-
stjórnarinnar og ríkisstjórnarinn-
ar, • svo því sé kunnugt, um að
lána ekki út á nein skip byggð á
íslandi. Auk þess hafi atvinnu-
málaráðuneytið skrifað fjárhags-
ráði bréf hinn 11. september, þar
sem farið sé fram á það, að ráðið
fái því til vegar komið, að Lands-
bankinn veiti stofnlán þegar út á
v.s. Helga Helgason. En þess
hefði ráðuneytið varla farið á leit,
ef téð samkomulag bankastjórn-
arinnar við ríkisstjórnina um að
veita ekki stofnlán út á skip
byggð á íslandi, hefði verið til
staðar, segir Helgi.
Hina afsökun bankans, um að
peningar séu ekki til vill Helgi
Benediktsson ekki til greina taka.
Segir hann svo um hana í kæru
sinrý til sakadómara: „Eins og
hin ívitnuðu lög bera með sér, þá
er veiting stofnlána bundin upp-
fyllingu ákveðinna skilyrða, en
ekki geðþótta bankastjórnar, og
seðlabankanum ber að lána stofn-
lánadeildinni 100 milljónir króna,
auk annars fjár, sem til stofnlán-
anna rennur. Þó er það svo, að
samkvæmt reikningi stofnlána-
deildarinnar fyrir árið 1946 þá
vantar kr. 479.394.19 til þess, að
það sé búið að lána út fé það, sem
inn hafði komið fyrir seld stofn-
lánadeildarbréf, en þá er Lands-
bankinn ekki búinn að inna neitt
af hendi, af sínu 100 milljóna kr.
framlagi, og samkvæmt skýrslu
fjárhagsráðs var í ágúst 1947 ekki
búið að lána nema lítinn hluta af
fjárráðum stofnlánadeildarinnar."
Auk þess telur Helgi, að bankinn
hafi lánað nokkrar milljónir kr.
úr stofnlánadeildinni til annarra
þarfa en nýöflunar fiskiskipa, en
slíkt hefir verið óheimilt sam-
kvæmt reglugero um þetta efni,
fyrr en fullnægt hafi verið láns-
þörf vegna nýöflunar fiskiskipa,
samkvæmt heildaráætlun ný-
byggingaráðs.
Krafa Helga. •
í niðurlagi kæru sinnar krefst
Helgi þess, að bankastjórnin verði
dæmd, að viðlögðum hæfilegum
dagsektum, til að veita stofnlán
út á Helga Helgason V.E. 343 og
greiða auk þess vaxtatap, er or-
sakast hefir vegna synjunarinnar.
Auk þess krefst hann þess, að
bankastjórarnir verði látnir sæta
ábyrgð fyrir að hafa varnað hon-
um lögverndaðs réttar og „þann-
ig stofnað atvinnurekstri, sem
þjóðfélagið hefir veitt sérstök
stofnlánaréttindi í stöðvunar-
hættu.“
Loks telur Helgi það til sakar-
auka, að nefndir aðilar hafa gert
þetta í „skjóli trúnaðaraðstöðu,
sem hið opinbera hefir veitt þess-
um aðilum.“
Málið var í athugun hjá dóms-
málaráðuneytinu, þegar síðast
fréttist, en hafði ekki verið tekið
*
fyrir.