Dagur - 17.03.1948, Qupperneq 5
Miðvikudaginn 17 marz 1948
DAGU8
5
„Alræði öreiganna orðið að einræði ylir öreigunum"
Frægir rithöfundar ræða árangur
rússnesku byltingarinnar í sænska
útvarpinu
Eigi alls fyrir löngu efndi
sænska útvarpið til umræðu um
rússnesku byltinguna og árangur
hennar. Þátttakendur voru fjórir
norrænir rithöfundar, þeir Ey-
vind Johnson, Arnulf Överland,
Martin Andersen-Nexö og Erik
Blomberg. 1 nýlegu dönsku tíina-
riti er nokkuð greint frá þessum
umræðum og þess m. a. getið, að
rússneska sendiráðið í Stokk-
hólmi hafi gert tilraun til þess að
Överland yrði bannað að koma
þarna fram vegna afstöðu hans til
ráðstjórnarinnar.
En austrænt lýðræði er ekki
innleitt í Svíþjóð og fékk því
ekki áorkað að bundið væri fyrir
munninn á þessum víðkunna rit-
höfundi. Fékk hann því að taka
þátt í umræðunum. Samkvæmt
frásögn þessa danska tímarits,
fórust honum méðal annars orð á
þessa leið:
Byltingin sigraði en hefir valdið
vonbrigðum.
„Innan hvers þjóðfélags er
jafnan ríkjandi nokkur togstreita,
hagsmunaátök í milli þeirra, sem
hafa völdin og hinna, sem búa
undir þeim, átök í milli herra og
þjóns, milli fátækra og ríkra. —
•Alltaf eru fyrir hendi einhverjar
réttlætiskröfur sem berjast verð-
ur fyrir gegn meiri og minni and-
spyrnu frá meira og minna við-
bragðsfljótum einkahagsmunum.
Þessi togstreita kemur upp á yf-
irborðið sem þjóðfélagsleg
ókyrrð, í verkföllum og valda-
kreppum. Hún getur líka leitt til
stríðs.
Hlutskipti mikils fjölda manna
er að lifa alla ævina í armæðu,
fátækt og neyð. Sumir leita sér
styrks í trúarbrögðunum, aðrir í
voninni um þjóðfélagslegar end-
urbætur eða byltingar, sem leiði
til hamingjuríkara og réttlátara
þjóðfélagsskipulags. í spilltum
einræðisríkjum getur það komið
fyrir, að vopnlaus fjöldinn snúist
til varnar gegn kúgurum sínum.
Slík uppreisn er réttlæt sem sið-
ferðileg nauðvörn. Margir okkar
höfðum þessa skoðun á rúss-
nesku byltingunni. Við trúðum
því, að hún væri upphaf nýrra
tíma. Stefnuskrá kommúnista
flutti loforð um pólitískt og efna-
hagslegt frelsi og jafnrétti fyrir
alla þegna og allar þjóðir, enginn
átti að græða á neyð náunga síns,
allir skyldu hafa rétt til vinnu og
til þess að njóta ávaxta vinnunn-
ar.
Verkamenn og bændur skyldu
vera sínir eigin húsbændur og í
samfélagi skyldu þeir starfrækja
búgarða sína og verksmiðjur.
Þeir áttu sjálfir að velja stjórn
fyrir ríki sitt, héruð sín og fyrir-
tæki. Tillögur allra skyldu heyr-
ast, enginn rödd skyldi árangurs-
laust hrópa á réttlætið.
Byltingin hefir sigrað, en hún
hefir valdið okkur vonbrigðum.
Laun forstjórans hundrað
sinnum hærri en verkamannsins!
Landið hefir verið gert að sam-
eign og iðnaðurinn er ríkisstarf-
ræktur. En í Sovét-Rússlandi eru
laun forstjórans líka hundrað
sinnum hærri en verkamannsins.
Hið efnahagslega frjálsræði er
aðeins fyrir yfirstéttina. Þar eru
herrar og þjónar, fátækir og rík-
ir, kapítalistar og próletarar.
Samtök verkalýðsins eru orðin
tæki fyrir stjórnendurnar og
verkamennirnir geta engu ráðið
um sín eigin lífskjör. Þeir eru í
fjötrum nú eins og áður.
Aðeins einn stjórnmálaflokkur
er leyfður. Opinbér stjórnarand-
staða er ólögleg og er skoðuð sem
samsæri gegn ríkinu og dæmd
samkvæmt því. Til þess að hafa
upp á slíkum samsærum er leyni-
lögregla sem forpestar allt þjóð-
félagið með njósnum og launar
hinar auðvirðilegustu kærur
borgaranna á hendur hver öðr-
um. Lögreglan pínir játningar út
úr sakborningunum og þeir eru
dæmdir án þess að fá tækifæri til
þess að verja mál sín. Réttarfarið
er orðið háðung við hugtakið.
Milljónir manna eyða ævidögum
sínum í fangabúðum, sem ekki
eru um margt fremri þeim, sem
voru í Þýzkalandi. Og þó er eitt
hörmulegast: Hvert neyðaróp er
kæft, ekki eitt andmælaorð nær
eyrum almennings af því að
blöðin eru í sama básnum og hafa
aðeins einu hlutverki að gegna:
að forheimska fólkið.
Nýr National-sósíalismi.
f stríðinu og síðan því lauk, hef-
ir Sovét-Rússland lagt undir sig
landsvæði, sem eru meira en ein
milljón ferkm. að stærð og hefir
tvöfaldað íbúatölu landsins, ann-
að tveggja með innlimun eða með
því að neyða kommúnistísku ein-
ræði upp á nágrannalönd sín, og
gera þau að leppríkjum. Sovét-
stjórnin hefir framkvæmt þessar
aðgerðir með sömu, ruddalegu
aðferðunum og Hitler og SS-
sveitir hans notuðu. Og þessi
ógnarstjórn á eftir að leggja
hramm sinn yfir gjörvalla Ev-
rópu, ef hún verður ekki stöðvuð
í tíma. Bjdtingin hefir borið þá
ávexti, sem hanga í gálgatrénu.
Alræði öreiganna er innantómt
slagorð. Það er bara ein tegund
alræðis, og það er í höndum
leynilögreglumiar. Sovétríkin
kallast sósíalisk og demokratisk.
En þar er enginn sósíahsmi og
ekkert lýðræði. Þar er nýr nat-
ional-sósíalismi.“
Eftir þessa skorinorðu ræðu
Överlands tók Martin Andersen-
Nexö til máls, en hann heíir
lengi verið einn af samferða-
mönnum kommúnista. Hann
kvað rússnesku byltinguna
stærsta viðburð mannkynssög-
unnar síðan kristni hófst. Sænski
rithöfundurinn Eyvind Johnson
sagði m. a.:
Lögregluríki.
„Þegar rússneska byltingin
brauzt út, var eg sautján ára og
meðlimur í ungsósíalistafélags-
skap. Rússarnir létu verkin tala.
Þeir notuðu ofbeldi, en sögðu að
það væri nauðsynlegt í þetta
skipti til þess að steypa lögreglu-
ríki zarsins. Þegar því væri lokið,
mundi frelsið og bræðralagið
halda innreið sína. Hvernig lítur
út innan landamerkja Rússlands
í dag, eftir 30 ára reynslu? Land-
ið er orðið stærsta og augljósasta
lögregluríki heims. Einstaklings-
frelsi er ekki lengur til í Rúss-
landi. Rússneskur almenningur
veit næsta lítið um það, sem ger-
Eg heyrði það fyrst í tilkynn-
ingum útvarpsins, að Júlíus Stef-
ánsson, kennari og sýslunefnd-
arniaður frá Efstalandi, væri dá-
inn.
Síðar hefi eg frétt, að hann
hafi verið fluttur á sjúkrahúsið
á Akureyri 3. febr. sl., en það var
43. afmælisdagur hans, og andast
þar 9. sama mánaðar.
Eg á margar bjartar og hlýjar
endurminningar um Júlíus sál.,
allt frá því hann var barn að
aldri, og eg marg reyndi dreng-
skap hans og fölskvalausa vináttu
í minn garð. Fáein minngarorð
verða því létt á metunum frá
minni hendi, þó öðru sé nú ekki
til að dreifa eins og komið er.
Júlíus var fæddur 3. febr. 1904
að Öxnhóli í Hörgárdal (eftir því
sem eg bezt veit), en mjög ungur
fluttist hann með foreldrum sín-
um að Þverbrekku í Óxnadal og
þar ólst hann upp. Síðar fluttust
foreldrar hans að Efstalandi í
sömu sveit og bjuggu þar í mörg
ár, dvaldi Júlíus þá oftast með
þeim, þess vegna er mér, og lík-
lega flestum Öxndælingum,
tamast að kenna hann við þann
bæ, þó hann teldi sér annars
staðar heimili hin allra síðustu
ár. ...........: r, ...
Eg þekkti Júlíus frá því hann
izt í öðrum löndum. Alræði ör-
eiganna er orðið að.einræði yfir
öreigunum. Rússneska stórveldið
er orðið afturhaldssamasta her-
veldi heimsins. Arftakar bylting-
arinnar reisa veldi sitt á leyni-
lögreglu, fangelsum, brottflutn-
ingi fólks og innlimun smáríkja.
Það er fleira sameiginlegt með
kommúnistaríkinu og nazistarík-
inu en er ólíkt með þeim.“
var lítið barn, en veruleg kynni
okkar hófust þó fyrst haustið
1914, er hann var 10 ára garnall.
Þá kom hann í skóla til mín, en
eg var þá barnakennari í sveit
minni.
Þessi 10 ára sveinn lét ekki
mikið yfir sér, er hann kom í
barnaskólann, fremur en hann
gerði síðar á lífsleiðinni, og eg
held, að hann hafi hálf kviðið
skólavistinni. En fljótt komst eg
að raun um, að hann var ástund-
unarsamur við námið og svo sið-
prúður, að á betra varð ekki kos-
ið. Sá eg þá þegar, að hann
mundi verða drengur góður, sem
og reyndist rétt. Hann stundaði
síðan nám hjá mér nokkrar vikur
hvern vetur þar til hann lauk
fullnaðarprófi méð góðri eink-
unn. Nokkrum árum síðar hélt
eg unglingaskóla part úr vetri.
Júlíus sótti þann skóla og komu
þar hin sömu einkenni í ljós og á
hafði borið í barnaskólanum. En
hann var þá orðinn þroskaðri, og
eg varð þess fyllilega var, að
hann mundi verða áhugamáður
um almenn mál og vilja vinna
sveit sinni og landi það gagn, er
hann mátti.
Um tvítugsaldur gekk Júlíus í
Bændaskólann á Hólum í Hjalta-
dal og varð búfræðingur þaðan.
Eftir það vann hann við algeng
búnaðarstörf heima í sveit sinni
um nokkur ár. Var hann þá oft
heima með foreldrum sínum á
Efstalandi, en vann þó oft annars
staðar. Þar á meðal vann hann
oft hjá mér, bæði í kaupavinnu
og sem vetrarmaður. Eitt sinn, er
eg var langdvölum fjarri heimil-
inu (á Alþingi) fól eg honum alla
umsjón bús míns úti við og auk
þess nokkur opinber störf, er eg
gengdi þá í sveit minni. Voru
þetta samtals mikil störf fyrir
einn mann ,enda mun vinnutími
hans hafa verið langur dag hvern,
þó hann tæki ekkert eftirvinnu-
kaup. En störf þessi leysti hann
af hendi með alveg stakri trú-
mennsku og samvizkusemi og
skilaði öllu af sér í bezta lagi um
vorið. Og eftir því var dagfarið á
heimilinu: prúðmennska í hví-
vetna, glaðværð, þó án allra
ærsla, og greiðvikni við hvern
mann. Eg álít að framkoma Júlí-
usar á mínu eigin heimili lýsi
manninum töluvert og því sé
mér bæði ljúft og skylt að geta
hans.
Eftir þetta varð Júlíus barna-
kennari til dauðadags, lengst x
Öxnadalshreppi, en þó stundum
í hluta Glæsibæjarhrepps. Ekki
var hann neitt séi'staklega undir
það búinn að gerast kennax'i;
hafði aldrei í kennaraskóla kom-
ið. Hlýtur þetta starf því að hafa
verið honum all erfitt í fyrstu.
En af venjulegri samvizkusemi
sinni varði hann sínum ítrustu
kröftum til að leysa starfið sem
(Framhald á 6. síðu).
Arnulf Överland, hinn víðkunni, norski rithöfundur, er rægður og ofsóttur af konimúnistum fyrir
að þora að bera sannleikaixum vitni, nú eins og í tíð Hitlers, þegar hann varð að þola fangelsi fyrir
bersögli sína. Överland er væntanlegur til íslands í maí á vegum Norræna félagsins og mun flytja
hér fyrirlesíra.
Dánarminning
JÚLÍUS STEFÁNSSON frá Efstalandi