Dagur - 07.04.1948, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Mið'vikiidaginn 7. apríl 1948
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Árganguiinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
Prentverlc Odds Björnsson'ar h.f. Akureyri
„Landsins fomi fjandi44
- og hinn nýi
í HRlÐARUPPROFINU á þriðjudagsmorgun-
inn, þegar þessar línur eru ritaðar, eru ýmsir
dökkir svipir á sveimi, er varpa skugga á daginn
og stundina. Og enginn veit nema þá skugga
kunni að bera langt inn í framtíðina. Um páskana
var hér bjart og hlýtt sólarheiði, vor um alla ver-
öld okkar Norðlendinga. Brunhlífar trjánna í
görðum okkar voru teknar að þrútna og losna, en
græn blöð gægðust út úr verpinum og upp úr
dökkri og hrjúfri moldinni í skjólinu sunnan und-
ir húsveggjunum, þar sem sólin vermdi glaðast og
hlýjast. Hugur mannanna fylltist bjartsýni og lífs-
gleði. Vinnufúsar hendur þráðu að taka til starfa
við öll hin mörgu og þýðingarmiklu verkefni og
voryrkjur á sjó og landi.
EN NAPUR og hráslagalegur norðaustangarð-
urinn, er blásið hefir drunga og dauða inn yfir
strendur og héruð landsins síðustu sólarhringana,
var býsna fljótur að draga vorhugana ofan úr
skýjunum, niður á hina köldu og ómildu jörð
veruleikans. Ekkert er líklegra en að tréin, sem
losað höfðu um brunhlífarnar, toppkali í hinum
napra frostgjósti, og hitt er öldungis víst, að vor-
yrkjurnar verða enn að bíða betri tíma. Og í gær
barst sú fregn á bylgjum ljósvakans út yfir sveit-
ir og bæi, að hafísinn, „landsins forni fjandi11, sé
á sveimi úti fyrir ströndunum og kunni þá og þeg-
ar að loka vík hverri og vog hér á norðurhjaran-
um. Sízt er óeðlilegt, þótt sú spurning vakni í því
sambandi, hvernig við Norðlendingar séum við
því búnir að mæta þeim örðugleikum, er af því
hlytu að stafa, ef sú saga kynni að endurtaka sig
nú, sem oft hefir áður gerzt í þessum landshluta,
að hafþök teppi siglingar og samgöngur langt
fram á sumar. Hvað líður birgðum okkar, jafnvel
af brýnustu lífsnauðsynjum, nú á þessum tímum
skömmtunar, hafta og hvers konar takmarkana á
vöruflutningum til landsins, og þá ekki hvað sízt
norður hingað á „útskæklana“?
EN ÖNNUR TÍÐINDI hafa einnig gerzt síðustu
dagana, er varpa skugga á daginn og yeginn. Það
er vissulega ekki giftusamlegt, að nokkrir
sjómann hér í bænum, skuli nú hafa horf-
ið að þeim ráðum kommúnista að neita að semja
um sömu kjör á togbátunum hér nyrðra eins og
sjómannafélögin í Reykjavík og Hafnarfirði hafa
þegar fyrir alllöngu fallizt á fyrir sína menn. Það
er út af fyrir sig vissulega mikið alvörumál, að
tilraun er til þess gerð að koma í veg fyrir vax-
andi útgerð héðan með því að leggja henni þyngri
kostnaðarbyrðar á herðar en sams konar útvegi
annar staðar á landinu. Það er algilt viðskipta-
og atvinnulögmál, að útgerðin færist þangað, að
öðru jöfnu, sem útgerðarkostnaði er bezt í hóf
stillt, og vel gæti þessi óbilgjarna og tilefnislitla
deila orðið rothögg á þær vonir, sem tengdar eru
við vaxandi útger ðhér í bænum. Hitt vekur þó í
bili engu minni athygli, að vinnumálalöggjöf okk-
ar skuli vera svo háttar, að ekkert aðhald eða
eftirlit virðist vera með því hvers konar fólk það
er, sem fær að ráða lofum og lögum í ýmsum
stéttafélögum, er geta þó tekið svo afdrifaríkar
ákvarðanir fyrir hönd allrar stéttarinnar. Kunn-
ugir menn fullyrða t. d., að aðeins nokkur hluti
félagsmanna „sjómannafélagsins"
hér séu starfandi sjómenn, eða
hafi jafnvel stundað sjó á síðustu
árum. Og tiltölulega sárafáir fé-
lagsmanna munu hafa beinna
hagsmuna að gæta í sambandi
við kaup og kjör á togbátum, þótt
hinir kommúnistisku húsbændur
þeirra reki þá nú út í þá óhæfu
að stefna útgerð héðan í beinan
voða méð vinnustöðvunum og
ófriði út af málefni, er kemur
þei mþannig lítt eða ekki við.
Vinnubrögð kommúnista í sam-
bandi við atkvæðagreiðslu þá, er
fram hefir farið síðustu dagana
í tilefni af þessari deilu, eru
fróðlegur þáttur, þótt hann verði
ekki rakin hér nánar í bili. En
líklegt er, að hin dauða hönd, er
nú hvílir á stjórnvöl verkalýðs-
mála okkar íslendinga, muni sízt
reynast þjóðinni þarfari eða
giftusamlegri en hinn „forni
fjandi“, hafísinn, er nú sveimar
úti fyrir ströndinni.
FOIÍDREIFAR
Hvert stefnir?
H. J. skrifar okkur bréfkorn um
það, að áhuga manna fyrir fögr-
ljóðum og listum hafi hrakað.
H. J. segir svo:
„SKEMMTILEGT var útvarps-
erindi Ragnars Ásgeirssonar,
laugardaginn 13. marz sl. Erindið
um Pál Olafsson og ljóð hans.
Mikill var sá munur að hlýða á
það ,eða t. d. leikrit, sem fjallar
um ömurlegt heimilislíf og flækj-
ur hálfbrjálaðra auðnuleysingja,
glæpakvenna og grimmdarseggja.
Vel má þó búast við, að ýms-
um hafi þótt lítið til hins ágæta
erindis R. Ásg. koma. Það er
hryggileg staðreynd, að ást ís-
lenzkrar þjóðar á fögrum ljóð-
um fer óðum þverrandi. Margt
fólk, þótt allvel sé gefið, fyllist nú
á dögum eins konar hryllingi, ef
minnst er á.ljóð. — Snilldar-
kvæði okkar góðu og gömlu
skálda eru nú að litlu metin,
einkum af hinni yngri kynslóð.
ÝMSIR UNGLINGAR, sem
voru að vaxa upp fyrir 25—30 ár-
um, skrifuðu upp heil úrvals-
kvæði og lærðu þau og sungu. —
Skyldi slíkt vera mjög algengt
nú? Það mætti freistast til þess að
álíta, að menn hugsi sem svo, að
fögur ljóð gefi lítinn arð nú á
þessari peningaflóðs- og vélaöld.
Og það er náttúrlega sannleikur.
En sé svo komið, að menn telji
allt einkis virði, sem eigi færir
þeim fjármuni í pyngju, þá er
þjóðin í háska stödd. Einblíni
menn aðeins á efnisleg verðmæti,
en láti sig litlu eða engu skipta
hin andlegu verðmæti, er varla
hægt að nefna allan hinn mikla
lofsöng um framfarir okkar á síð-
ari árum annað en óvitahjal.
ATHYGLISVERT er það,
hversu margir láta sér nú á dög-
um umhugað um ytra útlit bóka.
Vitanlega er eigi nema gott að
segja um vandaðan frágang bóka.
Slíkt lýsir smekkvísi. En umbúð-
ir eru alltaf umbúðir. Það er með
ytra útlit bókanna eins og menn-
ina. Göfugur maður og vitur get-
ur verið í tötralegum klæðum og
húsakynni hans hrörleg. Aftur ó
móti má sjá fávíst lítilmenni i
fögrum skrúða búandi í glæsilegu
stórhýsi. En hvor er meira virði?
Þannig er með bækur. Bók, sem
full er af göfugum hugsunum og
rituð á fögru máli, þroskar les-
andann, en illa samin bók og fá-
tæk af fegurð, getui' aldrei orðið
neinum til þroska, hversu skraut-
lega, sem kjölur hennar er gyllt-
ur. — En þetta er svona á fleiri
sviðum. Það, sem er íburðarmikið
og glæsilegt við fyrstu sýn, virð-
ist eiga ákaflega greiðan aðgang
að hugum manna. Það er eins og
menn forðist að skyggnast undir
yfirborðið.
SVO AÐ VIKIÐ sé aftur að
bókmenntunum, þá má furðulegt
teljast að smekkur manna á því
sviði skuli vera sá er raun ber
vitni, nú á tímum svo almennrar
menntunar, sem þeim, er nú
standa yfir.
Enginn vafi leikur á því, að
þjóðin sækir of mikið í útlendar
bókmenntir, en gengur fram hjá
ýmsu því bezta í sínum eigin. Það
er náttúrlega ekkert við því að
segja, þótt menn grípi í útlenda
skemmtisögu við og við, en þegar
svo er komið að menn taka sér
óþverraorð í munn, er þeir sjá
bók eftir íslenzkan höfund, þá er
naumast hægt að segja, að menn-
ingarástandið sé á mjög háu stigi.
Mörgum góðum og vitrum
mönnum nú á tímum er ástand
þetta ærið áhyggjuefni. Og er það
sízt að furða.
Það er ánægjulegt að minnast
hins nýja skipastóls Islendinga,
aukinnar ræktunar, bættra húsa-
kynna til sjávar og sveita, gréiðra
samgangna auk margs annars, en
meti þjóðin ekki fyrst og fremst
fórnfýsi, drengskap og aðrar
dyggðir og finni sannan unað í
fögrum bókmenntum og listum,
þá má með fullum rétti segja að
hún hafi starað sig blinda á um-
búðirnar, en gleymt kjarnanum.“
Þetta voru orð H. J. og hefir
hann mikið til síns máls, en er e.
t. v. óþarflega svartsýnn á
ástandið.
Út um hvippinn
og hvappinn
f einu blaði Þjóðviljans á
dögunum mátti telja 8 svívirð-
ingar um Bandaríkin í fyrirsögn-
unum einum saman. Áróður
Rússa og Rússaþjóna gegn
Bandaríkjunum keyrir nú úr hófi
fram. Metið í því efni mun þó
mega finna í leikriti eftir rúss-
neska skáldið Simonov, sem nú
er sýnt í Moskvu. Þar er látið
liggja að því, að Roosevelt forseti
hafi verið myrtur árið 1945.
Rússneska blaðið Trud hefir ný-
lega gert leikrit þetta að umtals-
efni og gefur hið sama í skyn.
★
Norðmenn eru nú að undirbúa
byggingu nýtízku gistihúss í Osló.
Gistihúsvandræði eru þar mikil.
Segja norsk blöð, að nú séu hót-
elrúm 300 færri en fyrir stríð. Hið
nýja hótel á að hafa 314 herbergi
og verða þar öll nýtízku þægindi,
þó enginn lúxus. Hótelið er
byggt í tveimur samtengdum álm
um og er önnur álman 11 hæðir
en hin 6. Kostnaður allur er á-
ætlaður 13 millj. króna.
Hvenær lærum við að ganga vel um?
Eg hefi oft verið að velta því fyrir mér, hvernig
á því kunni að standa, að umgengni okkar á opin-
berum stöðum, skuli vera jafn grátlega ábótavant
og raun ber vitni um. — Þegar eg segi „opinberum
stöðum“, á eg aðallega við hótel og samkcmustaði,
og í þeim húsum eru herbergi, sem ómissandi og
sjálfsögð eru á hverjum slíkum stað, en það eru
snyrtiklefar og salerni.
Það eru þessi herbergi, sem eg vildi ræða lítillega
að sinni. — Þeir, sem eru tíðir gestir á hótelum
hljóta að veita því eftirtekt, hve geysilega ábóta-
vant umgengni okkar er á þessum stöðum.
Aðkoman þar er oft og einatt með þeim ósköpum
að því verður varla lýst.
Þvottaskálarnar óhreinar, oft hálfar af vatni, sem
ekki kemst leiðar sinnar sökum þess að heilmikill
fjöldi sígarettustubba hefir stoppað niðurrennslið,
— handklæðið er venjulega í hnút út í einhverju
horninu, annað hvort rauðrósótt af varalit eða kol-
mórautt af aurblöndu eða skóáburði, ja, það eru
ótrúlega mörg hlutverk., sem handklæðið fær að
leika.
Og svo mæti lengi telja: Heilar rúllur af pappír
eru settar í klósettskájina, veggirnir krítaðir og á
þá skrifaður ýmis ósómi — varalitur hefir og sézt á
veggjunum, myndir af vörum ungu blómarósanna,
sem kyssa veggina, líklega til þess að sjá lögun
vara sinna eða til að reyna litinn — éða kannske af
því að ekkert annað betra fæst til að kyssa!!!
Maður gæti freistazt til að halda, að hér væri á
ferð fólk, sem aldrei hafi komið í mannabústaði,
aldrei hafi umgengizt annað fólk, — hafi sem sé
dottið niður á jörðina af annarrlegri stjörnu þar!
sem allir skríða á fjórum fótunx og,jal'ma!
Það, sem mér þykir grátlegast í þessu sambandi
er það, að konur skuli ekki standa sig neitt betur á
þessum vettvangi en karlar. Frá því er langur veg-
ur. Sá staður, sem þeim er merktíur :0g ætlaður, er
Öft öllu ver útlítandi en klefi karlanna.
Já, hvernig finnst ykkur? —Getum við konur
ekki reynt að beita áhrifum okkúr' til þesS 'að koma
í veg fyrir annan eins skrælingjahátt' og lýsir sér í
framangreindu?
Það þarf að ræða málið oft í héimilUm ög Skólum.
Það þarf að skapa sterkt álit gegn slíkum aðferðum
og framferði, sem hér á sér stað. Hér er ekki hægt
að kenna börnunum um. Þau koma örsjaldan á
slíka staði.
Nei, í þessu tilfelli er það fullorðna fólkið — fólk-
ið, sem börnin læra af og taka sér til fyrirmyndar.
Það er alls ekki og engan veginn sæmandi fyrir
okkur nú, er við höfum eignast fögur hús og híbýli,
að ganga um þau eins og fjós forfeðraokkar.
Það er mikið talað um menningu í ýmsum sam-
böndum og skort okkar á henni hér og þar, og eg
vildi mega bæta við einni tegund enn, sem okkur
skortir gjörsamlega, en sú heitir klósettmenning.
Puella.
—o—
Fjölmennt á uppeldisnámskeiði
Fræðsludeildar K. E. A.
Uppeldisnámskeið Fræðsludeildar KEA hófst s. 1.
mánudagskvöld í Gildaskálanum við húsfylli. Frk.
Anna Snorradóttir, forstöðukona, setti námskeiðið,
skýrði tilhögun þess og tilgang. Verða fluttir fyrir-
lestrar á hverjum mánudegi í Gildaskálanum kl.
8,30 og sýndar kvikmyndir. Alls 8 fyrirlestrar. Á
mánudagskvöldið talar Egill Þórláksson kennari
um óhlýðni barna og orsakir hennar og síðan voru
sýndar tvær fræðslukvikmyndir.
SKÖMMTUNARMIÐARNIR GILDA AFRAM.
Skömmtunaryfirvöldin hafa hætt við að ógilda
fatnaðar- og búsáhaldaskömmtunarmiðana að hálfu
um þessi mánaðamót eins og áður var búið að til-
kynna. SfS hafði skrifað Fjárhagsráði um málið og
varð það úr, að lá:ta miðana gilda áfram til loka
skömmtunartímabilsins, með tilliti til vöruþurðð-
arinnar úti á landi. Var þetta sjálfsögð ráðstöfun.