Dagur - 07.04.1948, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 7. apríl 1948
D AGUR
3
Fréttapistlar tir Skagafirði:
Leikfélag Sauðárkróks sýnir
„Gullna hliðir
ífölsku kosningarnar: Afök miffi
austurs og vesfurs
Úrslit þeirra örlagarík fyrir Evrópu
Útþennslu- og yfirgangsstefna Sovétstjórnarinnar, ásanit undir-
gefni konnnúnistaflokka allra landa við hið rússneska vald, gerir
ítölsku þingkosningarnar, sem fram eiga að fara 18. þ. m., að einum
mikilvægasta atburði Evrópu nú um nokkurt sinn. Það, sem um er
barizt, er raunverulega það, hvort ítalski kommúnistaflokkurinn
muni fá fleiri eða færri atkvæði nú en í þingkosningunum árið 1946,
en þá hlaut hann rétt um 20% atkvæða, og hvort íakast muni að
koma ítalíu undir yfirráð Moskvavaldsins eða ekki. ,
í fréttapistlum héðan úr firð-
inum, sem birtust í 9. tbl. Dags
þ. á., var frá því skýrt, að Leik-
félag Sauðárkróks væri að æfa
Gullna hliðið í tilefni 40 ára af-
mælis síns. Þótt eg teldi mig
hafa fyrir þessu alltraustar
heimildir, reyndist það þó rangt
hvað aldur fél. áhrærði. Það er
stofnað 13 .apríl 1888 og er því
60 ára innan skamms. Hlutað-
eigendur eru hér með beðnir
velvirðingar á þessari missögn.
En nú er sýning Gullna hliðs-
ins á Sauðárkróki orðinn veru-
leiki. Þegar þetta er ritað, stend-
ur yfir 7. sýningin. Og enn munu
nokkrar eftir. Aðsókn hefir verið
mjög mikil. Er ekki einasta, að
fólk hafi fjölmennt hvaðanæfi úr
Skagafirði, heldur hafa og Hún-
vetningar komið í hópum, sömu-
leiðis Siglfirðingar. Og hvernig
er svo dómur sýningargesta? Yf-
ir höfuð á eina leið: Með sýningu
Gullna hliðsins hefir Leikfélag
Sauðárkróks leyst af hendi þrek-
virki. Leikendur valda vel hlut-
verkum sínum, sumir gera þeim
ágæt skil. Sumir, sem séð hafa
leikinn áður, ,ýmist á Akureyri
eða í Reykjavík segja, að leikur
Eyþórs Stefánssonar (Óvinur-
inn) og Guðrúnar Pálsdóttur
(Kerling), taki því jafnvel fram.
Eg hefi ekki átt' þeirri auðnu að
fagna, að sjá léikinn á sviði fyrr
'en nú og 'get-því ekki um þetta
dæmt. En fyrr mun vel gert en
farið er fram úr Lárusi Pálssyni,
Jóni Norðfjörðog Arndísi
Björnsdóttur,
Eitts og þeit- vita, sem séð hafa
eða heyrt Gulina hliðið, er það
, einkum borið uppi af 3 persón-
um: Jóni bónda, konu hans og
Óvininum. Eg hefi alltaf skilið
leikinn þannig, að í raun og
veru væri þetta aðeins einn ein-
staklingum, sem af tæknilegum
ástæðum er klofinn í þrennt.
Kjarni verksins er hin eilífa
glíma, linnulausu átök, sem eiga
sér stað í hverri mannssál milli
ills og góðs, sveipuð sígildum
töfrabúningi þjóðsögunnar. Eg
ætla ekki að fara að ræða hér
skilning minn á þessu skáldverki
Davíðs, en mætur maður hefir
nýlega talað um Jón gamla sem
óþokka. Er það nú ekki full fast
að orði kveðið? Er ekki Jón, eins
og aðrir, að verulegu leyti það,
sem uppeldið og samtíðin hafa
úr honum gert? Uppeldi niður-
setninga og olnbogabarna mann-
félagsins hefir sjaldan miðað að
því, að móta barnshugann á hinn
betri veg. Okkur er sagt að Jón
hafi verið þjófur. En spúrningin,
viðfangsefnið er ekki þetta: er
maðurinn þjófur? heldur: af
hverju er hann þjófur? Gullna
hliðið mun reynast því athyglis-
verðara og lærdómsríkara verk,
sem því er oftar og betur gaum-
ur gefinn.
Skal nú nokkuð vikið að ein-
stökum hlutverkum og meðferð
þeirra. Má þá fyrst frægan telja
fjandann sjálfan, leikinn af Ey-
þóri Stefánssyni. Er skemmst af
því að segja, að engan hefi eg
hitt, sem ekki telur leik Eyþórs í
þessu vandasama og vanþakkláta
hlutverki með miklum ágætum.
Einstaka maður hefir haft orð á
því, að Eyþór skorti raddstyrk.
Ekki finn eg til þess .Raddblær
og áherzlur eru góðar. Og út í
gegn var leikur Eyþórs slíkur,
að aldrei slaknaði á. Undanfarin
ár hefir Eyþór leikið hvert hlut-
verkið öðru erfiðara. Fjöl-
breyttni þeirra hefir verið svo
mikil, að reynt hefir á krafta
leikarans til hins ýtrasta. Og þótt
ekki verði sagt, að þeim hafi öll-
"m verið gerð jafngóð skil, þá
hefir Eyþór þó sýnt, að honum
má hiklaust skipa í röð okkar
beztu leikara. En eins og eg gat
um áður hér í blaðinu, leggur
Eyþór gjörva hönd á fleira en
leiklistina. Myndi það ekki at-
hugandi fyrir okkur Skagfirð-
inga, að reyna að búa svo að
honum, að hann geti eftirleiðis
helgað sig hugðarefnum sínum í
ríkara mæli en verið hefir hing-
að til?
Guðjón Sigurðsson leikur Jón
bónda. Guðjón er enginn ný-
græðingur á leiksviði. Hann hef-
ir leikið á hverjum vetri í mörg
ár og jafnan verið vel fagnað.
Oft hefir það fallið í hlut Guð-
jóns að sýna glensmiklar og
gleiðgosalegar ýfirborðsmenn og
er þá stundum freistandi að láta
gamminn geisa. Það hefir líka
hent, að mér hefir þótt leikur
Guðjóns full ærslafenginn. Á
því bar ekki í þetta sinn. Guðjóni
tekst að sýna þennan orðhvata
og óvægna kjarkvarg, sem hikar
ekki við að bjóða byrginn bæði
jarðneskum og himneskum yfir-
vörðum, á þann hátt, að eftir
verður munað.
Kerling Jóns er leikin af
frú Guðrúnu Pálsdóttir. Ekki
minnist eg þess, að hafa séð Guð-
rúnu hér á .sviði í stærri hlul-
verkum fyrr en í fyrra vetur. Þá
lék hún Staðar-Gunnu í Manni
og konu. Því hlutverki gerði hún
að allra dómi ágæt skil En þótt
Staðar-Gunna sé að vísu ekki á
allra meðfæri þá er þá Kerling
þeirra Jóns og Davíðs æði mikið
erfiðari viðfangs. En þeir, sem
fólu frú Guðrúnu þetta vanda-
sama hlutverk, virðast vel hafa
vitað hvað þeir voru að gera.
Frúin túlkar það af þeim næm-
leik og skilningi, að nálega
hvergi ber skugga á. Einna veik-
astur fannst mér leikur hennar í
1. þætti en úr því er hann líka
hnökralaus og þá hvað beztur
þegar mest á reynir.
Frú Jórunn Hannesdóttir leik-
ur Vilborgu grasakonu, að vísu
ekki ýkja mikið hlutverk en þó
þannig frá hendi höfundarins, að
töluvert svigrúm er til þess fyrir
góðan leikara að gera mikið úr
því og um það svíkst frú Jórunn
hvergi. Það hríslast um mann
hrollkennd lotning fyrir þessari
forneskjulegu og hamrömmu
seiðkonu, sem rær fram á gráðið
yfir deyjandi manni í flöktandi
draugaskímu fátæklegrar bað-
stofu, þylur særingarþulur og
önnur aldin fræði, gengur hik-
laust á hólm við forynjur úr því
neðsta, trúir á lækningamátt
grasa en syngur guðsorð með
dræmingi.
Árni Gíslason leikur hrepp-
stjórann, Þórður Sighvats og
Kristín Sölvadóttir gamla hús-
bændur Jóns, Hálfdán Sveinsson
jjóf, Tómas Halgrímsson böðul,
Þorsteinn Sigurðsson drykkju-
mann, Anna Pála Guðmundsdótt-
ir hjákonu Jóns, Guðvarður Sig-
urðsson ríkisbubba og Guðm.
Björnsson hinn hrottafengna
sýslumann. Oll eru hlutverk þessi
lítil en vel og trúlega af hendi
leyst. Elinborg Jónsdóttir og
Valdimar Guðmundsson leika
foreldra kerlingar mjög hlýlega.
Presturinn er leikinn af Árna
Jóhannssyni. Sumum finnst leik-
ur hans stundum dálítið þröng-
ur en mér finnst þess vart að
vænta að neinn sólargeisladans
sé yfir fasi þessa þumbaralega
strangtrúarmanns, jafnvel þótt
hann hafi hlotið inngöngu í sam-
félag heilagra. Helga, vinkona
kerlingar og bóndi eru leikin af
Dagrúnu Halldórsdóttur og
Sveini Sölvasyni. Þau kunna að
vísu vel við himnaríkisvistina en
yfir andlit vinkonunnar líður
samt kankvíst og ögrandi bros,
er hún minnist skuggsælla nátta
jarðlífsins. Og það má heyra og
sjá á Sveini bónda, að hann vildi
gjarna geta horfið til fyrri heim-
kynna og vappað kringum ærnar
um sauðburðinn. Svavar Þor-
valdsson fer mjög smekklega
með hlutverk fiðlungsins og
nafni hans Helgason er myndar-'
legur höfuðengill. Lykla-Pétur
er leikinn af Valgarð Blöndal.
Valgarð er reyndur og góður
leikari, enda tekst honum vel
að sameina hina föðurlegu hlýju
og óbifanlega strangleika þessa
óskeikula embættismanns himn-
anna. Páll postuli er yfirbragðs-
mikill og festulegu i meðferð
Sigurðar P. Jónssonar. Frú Jó-
hanna Blöndal fer með hlutverk
Maríu meyjar og er lelkur henn-
ar í senn tiginn og mildur. Auk
þess eru svo þarna á ferð englar
og púkar.
Leikstjórn hafa þeir sameigin-
lega á hendi Eyþór Stefánsson og
Valgarð Blöndal. Ljósameistari
er Kristján E. Magnússon og
ferst það vel úr hendi.
Ekki má ljúka þessum línum
án þess að minnast leiktjalda-
málarans Sigurðar Snorrasonar.
Sigurður hefir annast tjalda-
málningu fyrir Leikfél. nokkur
undanfarin ár og er ekki ofmælt
þótt sagt sé að handbragð hans
hafi vekið óskipta aðdáun, eink-
um þegar þess er gætt, að Sig-
urður hefir litla eða enga tilsögn
hlotið í málaralistinni. Er það
mikið lán fyrir Leikfél. að fá not-
ið aðstoðar slíks hagleiksmanns
sem Sigurður er.
Leikfélag Sauðárkróks byrjar
nú senn 7. áratuginn. Á liðnum
árum hefir það sýnt marga sjón-
leiki og margvíslega. Má og
segja, hróður þess hafi vaxið með
hverju nýju viðfangsefni. Og nú
hefir það lagt í Gullna hliðið,
leikrit, sem talið er að erfiðleik-
um hafi verið bundið að setja á
svið í sjálfri hinni risavöxnu
Rvík, vegna húsnæðisvandræða.
Hvað mun þá um Sauðárkrók?
Því er heldur ekki að neita, að
hin erfiðu ytri skilyrði setja að
nokkru mark sitt á sýningarnar.
Á þessum merku tímamótum fé-
lagsins get eg ekki óskað því
annars betra en að það eignist
sem fyrst aðgang að húsakynn-
um, sem samboðin eru þeim
leikhæfileikum, er það hefir á
| að skipa. Þórir jökull.
f þessari kosningabaráttu, al-
veg eins og í Frakklandi, en þar
fara þingkosningar fram í maí, er
Marshalláætlunin og þýðing
hennar, mikið ágreiningsatriði. —
ítalska stjórnin, undir forustu de
Gasperi, og flokkar hennar, halda
því fram, að Marshallhjálpin
verði mikill léttir í viðreisnar-
baráttu ítölsku þjóðarinnar og
fyrir tilkomu hennar muni takast
að endurreisa svo málefni lands-
ins, að ítalskt lýðríki muni rísa
á legg innan tíðar. Kommúnistar,
undir stjórn Togliattis, halda hins
vegar fram Kreml-línunni, að
Marshalláætlunin sé amerískur
imperíalismi, og ætlunin sé að
beygja ítalíu undir „dollaravald-
ið“.
Aðstaða flokkanna.
Árið 1946 hlutu Kristilegir
Demókratar, flokkur foi'sætis-
ráðherrans, 7,876,000 atkvæði,
sósíalistar 4,500,000 atkv., komm-
únistar um 4,200,000 atkv. og
aðrir flokkar um 4 millj. Meiri-
hluti mið- og hægriflokkanna
varð um 1 millj. atkv. umfram
kommúnista og samferðamanna
péirra. Kommúnistar eiga ekki
sæti í núverandi ríkisstjórn, en
stjórnih og flokkar hennar gengu
þó ekki til kosninganna í banda-
lagi. Það er því ekki útilokað, að
kommúnistar og fylgiflokkar
þeirra fái svo sterka aðstöðu í
kosningunum, að þeim takizt að
mynda stjórn.
Áhrif atburðanna í
Tékkóslóvakíu.
í þessum útreikningum er mið-
að við það,' að þingræðisfyrir-
komulag verði ríkjandi áfram og
að kórAníúriistum takist ekki að
brjótast til valda nema þeir nái
nægilegu þingfylgi. En atburð-
irnir í Tékkóslóvakíu hafa vakið
menn til umhugsunar um aðra
möguleika fyrir kommúnista. Þar
réðu kommúnistar ekki yfir
nema 38% af þingmönnum, en
þeir náðu öllum völdum eígi að
síður undir sig. Það er engan
veginn óvíst, að eitthvað svipað
verði reynt á ítalíú. Þó er aðstað-
an þar öllu erfjðari fyrir komm-
únista. ítalía á ekki landamæri
að Rússlandi og milljónaherir
Rússa eru ekki eins og reidd
hnútasvipa yfir höfði ítölsku
þjóðarinnar. Hins vegar eru
Júgóslafar nágrannar ítala, og
Tító og stjórn hans gengur í hví-
vetna erinda einvaldanna í
Kreml. í milli þessarar kommún-
istastjórnar og ítalíu eru aðeins
þunnskipaðar hersveitir Breta og
Bandaríkjamanna í Trieste.
Vestrænt bandalag.
Það er ekki aðeins Marshall-
áætlunin, sem deilt er um á
ítalíu við þessar kosningar. Vest-
urbandalagið er þar mjög á dag-
skrá. Afstaða ítalíu til nánara
sambands vestrænna þjóða fer
eftir kosningaúrslitunum Osigur
kommúnista þar mundi verða til
þess að treysta bandalagið og
þoka ítalíu nær því, en sigur
kommúnista mundi enn til þess
að auka ágang og óbilgirni
kommúnistaflokkanna í Evrópu.
Úrslitin á ítalíu koma og til með
að hafa mikil áhrif á kosningarn-
ar í Frakklandi í maí. Osigur
þeirra á ítalíu mundi vissulega
hafa mikil áhrif á kosningabar-
áttuna þar. Yfirleitt mun mega
segja, að kosningarnar á ítalíu
18. apríl séu orðnar meira en að-
eins innbyrðis barátta stjórn-
málaflokkanna á ítalíu. Þær eru
einn liður í átökunum milli aust-
ur og vesturs, í milli hins lýð-
ræðislega þjóðskipulags vest-
rænna landa og hinnar austur-
lenzku einræðisstefnu. Úrslit
þeirra munu hafa mikil áhrif á
gang alþjóðastjórnmálanna um
ófyrirsjáanlega framtíð.
Skemmtisamkoma
verður haldin i Saurbæ næst-
komandi laugardag. Sýndur
verður sjónleikurinn „Happ-
ið“, í síðasta sinn. Dans á eftir.
Kaffi á staðnum. Samkoman
hefst kl. 9 e. h.
Mótorhjól
til sölu.
Afgr. vísar á,
Atvinna
Dugleg og.þrifin stúlka get-
ur fengið atvinnu frá 1. maí
n. k. við létt og hreinlegt
innistarf. Framtíðaratvinna
getur komið til greina.. —
Upplýsingar í sírna 408.
Tapast
Þann 23. 3. tapaðist gúmmíkápa
af bíl, á veginum frá Dagverðar-
eyri að Möðruvöllum í HörgárdaL
Finnandi beðin að skila henni I
Hafnarstræti 103 (uppi), Akur-
eyri. — Finnur Árnason.
■
Stúlka
getur fengið herbergi og fæði frá
1. maí í miðbænum gegn hús-
hjálp. — Afgreiðslan vísar á.