Dagur - 28.04.1948, Blaðsíða 6

6
DAGUR
Miðvikudaginn 28. apríl 1ÍI48.
ÐAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheirata:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kcmur út á hverjum miðvikudcgi
Argangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
Prentverk Gdds Björnssonar h.f. Akureyri 7
i
Ilaráítaii verður hörð
ÞAÐ ER NÚ orðið öllum landsmönnum
ljóst, að baráttan fyrir jafnrétti í verzlunar-
málunum, verður harðsótt og sennilega lang-
varandi. Síðustu atburðir í þeim málum sýna
og sanna, að forráðamenn höfuðborgarinnar
ætla engu að sleppa af því, sem þeir hafa til
sín hrifsað, svo lengi sem þeir halda valdinu
til þesá í sínum höndum. Afdrif ályktana
kaupstaðaráðstefnunnar eru lærdómsrík og
sýna hverjum aðferðum verður beitt í þess-
ari baráttu. Þar verður ekki gengið beint til
verks og barist gegn réttlætiskröfunum með
oddi og egg, heldur gerðar hliðarárásir, unn-
ið að því að svæfa málin og þreyta þá, sem
leita eftir rétti sínum. Afgreiðsla þingsálykt-
unartillögunnar á Alþingi er táknræn um
þessa baráttuaðferð. Þingmenn munu hafa
talið það óvænlegt að fella tillöguna, eins og
málum var komið. Þá var gripið til þess ráðs,
að breyta henni og gera hana máttausa. Að
því verki loknu, var hún samþykkt. Það er
nú orðið ljóst, til hvers þessi leikur var gerð-
ur. Ahrifamenn í tveimur flokkunum, með
sjálfan viðskiptamálaráðherra í broddi fvlk-
ingar, voru á móti málinu. Eftir þessa með-
ferð Alþingis, var hægara fyrir þann heið-
ursmann að stinga því undir stól. Enda stóð
ekki á því.
ANNARS STAÐAR hér í blaðinu er greint
frá árangri þess, þegar fulltrúar Framsókn-
arflokksins rannsökuðu það, hver alvara
hefði verið á bak við samþykkt flokkanna á
þingsálytunartillögunni um málefni kaup-
staðaráðstefnunnar. Þá kom í ljós, að fulltrú-
ar Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokksins
höfðu ekkert meint með samþykkt tillög-
unnar á Alþingi. í nefndum þeim, sem hafa
framvæmd málanna með höndum og í sjálfri
ríkisstjórninni, voru leiðréttingarnar snið-
gengnar. í stað þess að samþykkja þar að
taka upp nýjar reglur samkvæmt yfirlýstum
vilja Alþingis og tillögum fultrúa þriggja
landsfjórðunga, voru búnar til nýjar úthlut-
unarreglur, sem kunnugir segja aðséuloðnar
og óákveðnar og fullnægi á engan hátt kröf-
um verzlunarstaðanna .Enda hafa flokkarnir
ekki treyst sér til þess ennþá að birta þessar
tillögur, og verzlanir úti á landi, sem skipti
eiga við innflutningsyfirvöldin, vita gerzt, að
þar hefir engin stefnubreyting orðið.
Reykvísk innflutningsfyrirtæki hafa enn,
sem fyrr, einkaleyfi á nær því allri innflutn-
ingsverzluninni, og Reykjavíkurborg á því
fjármagni, sem innflutningsverzlunin hefir
til umráða.
ÞESSI HRÁSKINNALEIKUR tveggja
stjórnarflokkanna í þessu stórmáli lands-
manna er mjög athyglisverður, enda mun
honum gaumur gefinn af þeim, sem úti um
land búa. Munu þeir kunna að draga sín-
ar ályktanir af honum. Það verður æ ljósara,
að réttlætiskröfurnar verður að knýja fram
með lagasetningu á Alþingi, því að réttlæti
verður ekki sótt í hendur embættismanna-
valdsins eða nefndabákna ríkisins meðan
engin breyting verður á andrúmsloftinu þar.
Það er íhugunarefni fyrir landsmenn, hversu
lagafrumvörpum um þessi
efni muni reiða af meðan Al-
þingi er skipað þeim mönn-
um, sem með þeim starfsað-
ferðum, sem hér hefir \Terið
lýst, hafa markvisst unnið að
því að eyðileggja allan árang-
ur af samstarfi kaupstaðanna
og koma í veg fyrir eðlilegar
réttarbætur. Aðeins einn
flokkur hefir staðið heill og
óskiptur með máli lands-
manna, bæði á Alþingi, í rík-
isstjórn og nefndum hennar.
En hann er of fámennur til
þess að ráða úrslitum þessára
mála. Næstu kosningar geía
tækifæri til að breyta því.
FOKDREIFAR
Lifandi náttúra.
ÞAÐ HEFIR verið kalt í veðr-
inu undanfarna daga, en þrátt
fyrir það blasa alls staðar við
merki þess, að það er vor og gró-
andi í náttúrunni, dagarnir lengj-
ast, trén skjóta brumknöppum og
fjölæru plönturnar kollinum upp
úr moldinni. Er raunar alllangt
síðan að þær létu á sér bæra, en
umhleypingar og kuldaköst hafa
varnað þeim vaxtar að verulegu
leyti. Þótt allt þetta séu gleðileg
merki hins komandi sumars,
finnst mér þó alltaf að sumarið
geri þá fyrst verulega vart við sig
þegar fyrstu farfuglarnir tylla
hér niður tánum, eftir flugið
sunnan úr löndum, yfir úthafið
og hingað út til okkar. Og nú er
þessi stund komin og liðin. Fyrstu
gestina bar að garði úr miðjum
apríl og síðan hafa þeir verið að
koma, hver af öðrum. Og þegar
krían tekur að sigla hér um loft-
in, við fjöruborð og bryggjur, þá
er sumarið vissulega komið í dýrð
sinni og fegurð, svo að enginn
þarf um að villast jafnvel þótt
kólga sé í norðrinu og hríðarél
byrgi útsýni til fjallanna öoru
hverju. Fróður maður hefir sagt
mér, að lóan muni hafa komið
hingað úr miðjum apríl, en sjálf-
ur sá eg hana fyrst á sunnudag-
inn var. Þá voru stórir hópar á
túnum og grundum hér fram með
Eyjafjarðará. Og lóan var þar
ekki ein á ferð. Hér innan við
bæinn spígsporuðu háfættir
stelkar í flæðarmálinu, gæsir
vöppuðu á eyrum og hólmum í
ánni í tugatali og endur, svo
skipti hundruðum, syntu um
tjarnir og kíla. Sjálfur hrossa-
gaukurinn lét í fyrsta sinn ti! sín
heyra liér á sunnudaginn. Og hér
úti á Polli veltu sér gliáandi hnís-
ur og blésu úr nös.
Árangursrík friðun.
ÞAÐ MÁ með sanni segja, að
náttúran sé lifandi og launi ríku-
lega þeim, sem leggur leið sína
hér fram fjörðinn snemma dags,
áður en umfei'ðin hefir fælt gesti
okkar frá næsta nágrenni þjóð-
vegarins. . Það er vafalaust,, að
friðun sú, sem gerð var á bæjar-
landinu og Pollinum fyrir nokkr-
um árum, hefir haft mikil og
giftusamleg áhrif til þess að auka
dýralífið hér í nágrenni okkar,
gera umhverfið auðugra og feg-
urra en áður var. Þessi friðun
hefir að mestu leyti verið í heiðri
haldin og árangur hennar er auk-
ið gæflyndi fuglanna og aukin
sókn þeirra hingað. Yfir þessu má
vissulega gleðjast og af því má
læra það, að friðuninni ber að
viðhalda. Almenningsálitið með
henni þarf að verða svo sterkt, að
engum friðspillum verði vært, og
hörðum höndum verði tekið á
hverri tilraun til þess að spilla
henni. Til þess þarf hver borgari
að vera á verði á þessu vori og
sumri.
Reyniviðurinn og skáidið.
EG RAKST núna um helgina á
skemmtilegan ævisöguþátt Step-
hans G. Stephanssonar, er hann
ritaði sjálfur og birtur er í tíma-
ritinu Andvara. I þessum þáttum
sínum drepur Stephan nokkuð á
dvöl sína hér á Akureyri meðan
hann beið skips, er flutti hann
fyrsta áfangann til Vesturheims
og segir m. a. skemmtilega frá
kynnum sínum af Pétri Hafstein
amtmanni. Hann getui' þess þar,
að einna minnisstæðast af því,
sem hann sá hér, hafi verið reyni-
viður mikill og fagur, er óx í
garði hér í bænum. Hafði hann
ekki áður litið slíkan gróður.
Trjárækt var þá næsta óþekkt
fyrirbrigði í flestum sveitum og
hinum unga manni varð starsýnt-
á þann árangur, sem hægt var að
ná í trjárækt hér, ef að gróðrin-
um var hlynnt af alúð og nær-
gætni. Þessi reynsla varð skáld-
inu minnisstæð alla ævi. Hann
segir frá því, að ef hann kom
hingað aftur árið 1917, hafi hann
leitað að trénu fagra, sem jafnan
hafði staðið honum fyrir hug-
skotssjónum, en heyrði þá, sér til
bryggðar, að reyniviðurinn hafði
farist í eldsvoða hér nokkru áður.
Hvar stöndum við í skógræktar-
málunum?
ÞESSI FRÁSÖGN skáldsins
tilefni til þess að þessi kynslóð
staldri við og íhugi, hvar við
stöndum í skógræktarmálununm.
Áratugii' eru liðnir síðan Stephan
G. stóð héi' og horfði hugfanginn
á limfagurt reynitréð í garði, eða
nægilega langur tími til þess að
slík tré nái mikilli hæð og gild-
um stofni. En eru ]rau mörg
reynitrén, sem vaxið hafa upp hér
á þessum áratugum? Allmörg eru
þau en hvergi nærri nægilega
mörg. í meira en hundrað ár hafa
reynitrén í Fornhaga og Skriðu
staðið sem óræk sönnun þess, að
slíka trjálundi má rækta við
hvern sveitabæ á fslandi, en sár-
fáir hafa tileinkað sér þann lær-
dóm. Víðast standa sveitabæirnir
enn á berangri, þar sem fagur
skógargróður hefði getað umvafið
þá og skýlt þeim. Til er mikill
fjöldi ungra manna í flestum
sveitum og bæjum landsins, sem
aldrei hafa séð svo glæsilegan
jarðargróður sem reynitrén í
Skriðu og Fornhaga, og mundu
undrast þann mátt, sem norð-
lenzk mold á, að geta uppfóstrað
svo gilda stofna, alveg eins og
Stephan G. undraðist það, er
hann vivti fyrir sér reyniviðinn
hér, löngu fyrir aldamót. Segir
þetta ekki í stuttu máli langa
sögu um geinlæti Islendinga að
klæða landið, prýða og fegra
byggðina með skógi? Mér finnst
furðulega skammt á leið komið.
Það er svo langt síðan það var
sannað, að hér er hægt að rækta
skóg, en samt er eins og þjóðin
trúi því ekki enn. Vakningin, sem
(Framhald á 8. síðu).
Metjudáð bárðdæl^krar Imsfreyju
Við lesum oft eða heyrum sagt frá ýmsum
hreystiverkum og hetjudáðum foi'feðra okkar og
mæðra og dáumst að löngu liðnum kynslóðum fyrir
afreksverk þeirra, og það að maklegleikum. — En
oft hættir okkur til að hrósa gamla tímanum með
öllum hreystiverkum sínum á kostnað hins nýja,
með þeim ummælum, að nú á tímum myndi enginn
leika eftir hreystiverkið er um ræðir. — Það kann
að vera, að við höfum einhvern rétt og ástæðu til
þess að álykta sem svo, en á hinn bóginn megum
við aldrei loka augunum fyrir því, að á öllum tím-
um eru til menn og konur, sem eru reiðubúin til að
vinna þrekvirki — reiðubúin til að fói-na miklu til
þess að sinna hlutverki, sem þau telja skyldu að
sinna.
En hinn nýi tími, með þægindum sínum og fjöl-
þættúm endurbótum á lifnaðarháttum okkar, gef-
ur ekki eins mörg tilefni til hetjudáða og hinn
gamli gerði.
Eg frétti nýlega af einu slíku hreystiverki, sem
unnið var í Bárðardal af húsfreyju þar.
Það var 15. þ. m., að konan í Engihlíð, sem er
bær austan Skjálfandafljóts, skyldi ala barn.
Ljósmóðirin, Kristlaug Tryggvadóttir er jafn-
framt húsfreyja á Halldórsstöðum, en sá bær er
hinum megin við fljótið.
Er boðin komu að Halldórsstöðum um að konan í
Engihlíð þyrfti strax á Ijósmóður að halda, var kom-
ið kvöld og veðrið þennan dag með þeim eindaun-
um, að maður er þar var stadduf, segist aldrei hafa
séð nokkurt fljót jafn óálitlegt yfirferðar.
Hjónin á Halldórsstöðum búa ein með börnum
sínum og engum manni var á að skipa til að róa yf-
ir fljótið nema húsbóndanum sjálfum. — En þar
sem rokið var af suðvestri, sá bóndi að ógerlegt
myndi að róa vestur yfir aftur það kvöld og börn-
in gátu þau ekki skilið eftir ein í bænum. Auk ])ess
var rokið og óveðrið svo geýsilegt, að tvísýnt var
mjög, hvort takast myndi að ná 'yfif'fljótið a'ferju-
krílinu.
En Kristbjörg húsfreyja og Ijosmóðif fánri að
skyldan kallaði og EIN leggur hún af stað kl. 11
um kvöldið og rær yfir Skjálfandafljót. Hún náði
yfir um og komst heim í Engihlíð, en þar ól hús-
freyja barn hálfri klukkustund síðar.
Hetjudáðir, sem þessi/er sannarlega svo merk, að
vert sé að segja frá henni. — Það getur hver kona
skoðað í hug sér og reynt að setja sig inn í ástandið
þetta kvöld. Lítil bátkæna á Skjálfandafljóti, kol-
mórauðu og rjúkandi í niðamyrkri og kona ein við
árarnar.
Bárðdælingar munu hafa orðið hreyknir af hetju-
dáð konu þessarar og það með réttu, og við sem bú-
um lengra frá fylgjumst með slíkum sögum af
áhuga og gleðjumst yfir hverri hetjudáð, sem unn-
in er á okkar kalda landi.
Þessi saga færir okkur heim sanninn um það, að
enn finnst á íslandi fólk, sem unnið getur hetju-
dáðir er svo ber undir, og að við þurfum ekki aftur
í gráa forneskju til þess að hafa upp á köppum og
kvenhetjum.
Puella.
—o—
Kvennadálkurinn sendir lesendum sínum inni-
legustu sumaróskir og þakkar veturinn.
—o—
Athygli skal vakin á því, að næsti fýrirlestur
námskeiðsins ,Heilbrigð börn — hamingjusamir
menn“ verður fluttur á mánudaginn kemur í kap-
ellu kirkjunnar. — Séra Pétur Sigurgeirsson talar
um: Barnið og kristindóminn. S. 1. mánudag flutti
Snorri Sigfússon námsstjóri fyrirlestur um „Börn-
in og skólann“ í Hótel KEA á vegum Fræðsludeild-
arinnar. Fræðslukvikmyndir voru sýndar.