Dagur - 09.06.1948, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 9. júní 1948
ÐAGUR
a
FRA BOKÁMÁRKAÐINUM
BRÉF:
Spjðll um þjóðfélagsmál
Bókaútgáfan Norðri hefir að
undanförnu verið allmikilvirk,
eins og raunar löngu áður Síðari
hluta vetrar og það sem af er vor-
inu hefir hún sent ýmsar merkar
bækur á markaðinn, og skal
nokkurra þeirra getið hér með
fáeinum orðum. Skal þá fyrst
nefna bók Ólafs prófessors Jó-
hannessonar: Sameinuðu þjóð-
irnar. Það er vissulega þarft verk
að fræða okkur íslendinga á hlut-
lægan og skrumlausan hátt, eins
og hér er gert, um þá merku
stofnun, þar sem efnt er til víð-
tækari og örlagaríkari samvinnu
þjóða á milli en nokkur dæmi eru
til áður í sögu heimsins. Við-
fangsefni þessara alheimssamtaka
eru í rauninni einnig orðin við-
fangsefni okkar íslendinga, síðan
við gerðumst aðiljar þessa al-
heimsbandalags haustið 1946. —
Með inngöngu sinni í bandalagið
hefir ísland bæði öðlast réttindi
og tekið á sig skyldur. Þessi rétt-
indi og þessar skyldur verða
landsmenn að þekkja, því að eng-
in þjóð getur af heilum hug og að
fullu gagni tekið þátt í starfsemi
Sameinuðu þjóðanna, nema hún
þekki skipulag samtakanna og
skilji hlutverk þeirra. Engum
dettur vitanlega í hug, að hlutur
íslands í þessu alþjóðasamstarfi
verði sérlega mikill, og vissulega
byggist. gengi Sameinuðu þjóð-
anna fyrst og fremst á því,
hversu til tekst um heilt og traust
samstarf stórveldanna. En smá-
þjóðirnar geta þar einnig nokkru
áorkað, ekk isízt ef þær standa
saman, JafnveJ. þluttaka minnstu
þjóðarinnar þarf engan veginn að
vera þýðingai'laus. með öllu. At-
kvæði hennar.getur.ráðið úrslit-
um í þýðipgarmiklum málum.
Höfundur bókar þessarar hefir
því á réttu að standa, er hann
kemst svo að orði í formálsorð-
um sínum:-------„Hét ber því allt
að sama brunni, að þjóðinni ber
beinlínis skylda til að kynna sér
sem bezt allt, er lýtur að Samein-
uðu þjóðunum og starfsemi
þeirra. Tómlæti manna í þeim
efnum er hættuleg uppgjöf. Þeir
menn, sem gera vilja sem minnst
úr stofmm og starfsemi Samein-
uðu þjóðanna, vinna hinu mikil-
væga málefni hið mesta ógagn.“
Eins og áður er sagt, er hér um
hlutlægt og skrumlaust fræðslu-
rit að ræða, skýrt og alþýðlegt að
formi og framsetningu allri. Þess
er enginn kostur í stuttri ritfregn
að rekja efni bókarinnar að
nokkru ráði, en dágóða hugmynd
um innihald hennar geta menn
fengið af nöfnum meginkaflanna,
en þau eru þessi: Inngangsorð.
Stofnun Sameinuðu þjóðanna.
Markmið og grundvallarreglur.
félagar bandalagsins. Réttindi og
skyldur félaga í bandalagi
Sameinuðu þjóðanna. Heimili og
aðalstöðvar. Skipulag og aðal-
stofnanir S. Þ. Allsherjarþingið.
Öryggisráðið og varðveizla frið-
arins. Fjárhags- og Félagsmála-
ráðið og alþjóðasamvinna í fjár-
hags- og félagsmálum. Gæzlu-
vernd og gæzluverndarráð. Al-
þjóðadómstóllinn. Skrifstofan.
Yfirlit um starfsemi S. Þ. Hlut-
fallsleg skipting fjárframlaga
bandalags-ríkjanna til S. Þ. 1946
og 1947. Stofnskrá S. Þ.
Margar vonir eru tengdar við
starfsemi Sameinuðu þjóðanna.
Aldrei áður hefir verið stofnað til
jafn víðtækrar samvinnu þjóða á
milli. Ýmsir efast að vísu um, að
Sameinuðu þjóðirnar verði þess
megnugar að tryggja friðsamlega
sambúð þjóða — að þeim takist
að vinna friðinn, eins og það hefir
verið orðað. En þessi alheimssam-
tök eru þó, það haldreipi, sem
menn verða að halda dauðahaldi
í. Bregðist það, er mannkyninu
og menningunni voði vís. Eitt
nauðsynlegasta tilyrði þess, að S.
Þ. takist að leysa hin mikilvægu
verkefni sín í þágu friðarins af
hendi, er stuðningur, samúð og
skilningur borgaranna. En skil-
yrði slíkrar samúðar og skilnings
er aftur þekking á byggingu
bandalagsins, markmiðum þess
og starfsaðferðum. Einstakling-
arnir verða að kynna sér þessi
atriði. Fróðleiksfúsir og hugsandi
íslendingar munu því vafalaust
fagna því, að eiga nú völ á hlut-
lausri of skýrri fræðslu um þetta
efni í hinni ágætu bók pi'ófessors
Olafs Jóhannessonar um Samein-
uðu þjóðirnar.
-—o—
Sænska skáldkonan Margit
Söderholm er áður kunn hér á
landi af hinni vinsælu skáldsögu
sinni Glitra daggir, grær fold,
sem Norðri gaf út fyrir nokkrum
árum, og átti þá miklu sölugengi
og hylli skáldsagnalesenda að
fagna. Nú gefur sama forlag út
aðra mikla skáldsögu eftir þenn-
an höfund. Nefnist sagan Katrín
Karlotta, og hefir Kristmundur
Bjarnason þýtt hana á lipra og
vandaða íslenzku. Saga þessi er
byggð að nokkru á sannsöguleg-
um heimildum frá tímum aðals-
veldisins í Svíþjóð, rómantísku
og sögulegu tímabili skarpra and-
stæðna: annars vegar fátæk og
þrauntpínd stétt leiguliða ogsmá-
bænda, hins vegar glæsilegir, rík-
ir og voldugir aðalsmenn, sællífir,
fjöllyndir og gleðigjarnir, er lifa
dag hvern í dýrlegum fagnaði að
kalla, að því, er öll ytri skilyrði
snertir, en reynast þó, ef betur er
að gáð, tíðum leiksopþur í hendi
meinlegra örlaga, er blanda
gleðiveigar þeirra beiskum
dreggjum, sviknum ástum, saur-
lifnaði, rógburði, hatri og glæp-
um, blóð og tárum. Mér þótti á
sínum tíma sagnir um hinai' glitr-
andi daggir og gróandi fold góður
skemmtilestur, enda er sú frásögn
allvel gerð og vel rituð á margan
hátt. En þó finnst mér sagan um
Katrínu Karlottu stórum meira
skáldverk og athyglisverðari fyr-
ir margra hluta sakir. Og aðal-
söguhetjan, greifafrúin unga og
glæsilega, er að vísu týnir barns-
legu sakleysi sínu í straumi létt-
úðugrar aldar, en finnur aftur
tign sína og virðingu í hlutverki
atorkusamrar húsfreyju og góðr-
ar móður, — mun reynast flestum
lesendum minnisstæð og heill-
apdi.
Grænir hagar nefnist þriðja
bókin,. sem birtist á íslenzku eftir
skáldkonuna Mary O’Hara. Hinar
tvær eru: Trygg ertu Toppa og
Sörli sonur Toppu. Grænir hagar
eru eins konar framhald hinna
sagnanna, því að fjölskyldan á
hjarðbýlinu Gæsatanga og annað
heimilisfólk þar, ásamt Sörla,
syni Toppu, kemur hér enn við
sögu. Þessi nýja saga er prýdd
öllum hinum mörgu kostum
hinna fyrri bóka þessa höfundar,
og ei' fagur óður um gildi kær-
leikans og samúðarinnar á öllum
sviðum lífsins, hvort heldur það
birtist í einkalífi fjölskyldunnar,
viðskiptum manna hver við ann-
an., eða í skilningi á dýrum og
trú á jörðina, moldina, sem elur
menn og málleysingja. Friðgeir
H. Berg rithöfundur hefir þýtt
allar fyrrnefndar bækur á yfir-
bragðsmikla og kjarngóða ís-
lenzku.
Þá hefir Norðri nýlega gefið út
nýja bók um Beverly Gray, í
þetta sinn á ferðalagi. Þessi bóka-
flokkur mun kunnari en svo
meðal unglinga, að nokkur þörf
sé á að kynna hann nánar, eða
mæla með honum frekar en bæk-
uínar hafa sjálfar gert á liðnum
árum. J. Fr.
ÍÞRÓTTIR OG ÚTILÍF
Afmælismót Þórs, hið 4. í röð-
inni, hófst sl. sunnudagskvöld
með Oddeyrarboðhlaupinu. Tvær
sveitir, K. A. og Þór, kepptu. Eru
20 menn í hvorri sveit, en vega-
lengdin öll 3700 m., sem skiptist í
100—400 m. spretti. Þór vann
hlaupið nú í þriðja sinn í röð —
(K. A. sigraði á fyrsta móti) — og
hlaut nú til eignar „Pepsicola-
bikarinn“, sem „Ö1 og gos“ gaf til
að keppa um í þessu hlaupi.
Fyrsta sprettinn, 200 m., hlupu
þeir Baldur Jónsson (Þór) og
Reynir Vilhjálmsson (K. A.). —
Tók Baldur þegar forustuna og
hélt henni, 2—4 m., á undan, til
enda. Annan lengsta sprettinn,
400 m., hlupu þeir Eiríkur Jóns-
son (Þór) og Valdimar Jóhannss.
(K. A.). Við lok hans voru liðin
nærri jöfn. Dró svo enn sundur.
— Bæði liðin þurfa að æfa skiptin
miklu betur, til þess að vel sé. í
þetta skipti náðist þó mun betri
tími en nokkru sinni áður —
munai' 14 sek. Sveit Þórs hljóp á
8.28.8 mín., en sveit K. A. var
8.34.5.
BADMINTONMÓT
AKUREYRAR
Keppni í badminton er nýlega
lokið liér, og fór hún frarn í Iþrótta-
liúsi Akureyrar á vegum íþrótta-
bandalags Akureyrar. Keppt var í
tveim flokkum. í fyrsta flokki urðu
úrslit þau, að Benedikt Hermanns-
son varð nr. eitt ,annár varð Sig-
tryggur Júlíusson og þriðji Harald-
ur Sigurgeirsson. Alls kepptu 12
menn í fyrsta flokki og gengu fjórir
þeirra upp í meistarafl. til keppni.
í meistaraflokki eiga jafnan að
keppa 8 menn og þrír þeir neðstu
að ganga niður í fyrsta flokk, svo
að 5 menn eiga sæti í meistara-
flokki. Að þessu sinni kepptu þó
ekki nema 6 menn í meistaraflokki,
tveir vortt forfallaðir. Úrslit urðu
þau, að Jóhann Egilsson varð -efst-
ur með 4 vinninga, Haraldur Sig-
urgeirsson varð annar einnig með
4 vinninga, en tapaði úrslitaleik við
Jóhann og þriðji varð Benedikt
Hermannsson. Hinir tvcir, sem nú
sitja" í meistaraflokki cru Sigtrygg-
ur Júlíusson og Marteinn Friðriks-
(Hér birtist niðurlag bréfs Kr.
S. Sigurðssonar, um fólksflutn-
ingana frá grasi á grjót).
EG VEIT að það mun vera
fjöldi af ungu, einhleypu fólki í
Reykjavík og öðrum stærri bæj-
um, sem gæti horfið aftur heim
til foreldra og venzlamanna, og
hjálpað þeim við framleiðslu-,
störfin, þar til það festir ráð sitt,
og getur reist bú. Það er alrangur
hugsunarháttur að einblína að-
eins á það, hvað sé hægt að fá
margar krónur á hvern klukku-
tíma, og hvað sé hægt að komast
af með stuttan vinnudag. Það
mun fara svo fyrir æði mörgum
unglingum, sem vinna fyrir háu
kaupi í höfuðstaðnum, að þeir
safna ekki auði. Þeir verða að
greiða mikið fyrir fæði og hús-
næði, og þessi langi hvíldartími í
hverjum sólarhring, gerir alla
menn eirðarlausa ,og það leiðir til
þess að þeír lerida út í alls konar
svall og óreglu, og þar hverfur
þetta háa kaup, svo að ekkert
verður eftir. En sonur, eða dótt-
ir, sem vinna heima með foreldr-
um sínum ,eru að skapa sér fast
verðmæti, sem kemur sér vel
seinna, þegar þau sjálf fara að
búa.
★
ÞVÍ MIÐIÍR mun það vera
raunverulegur sannleikur, að
bændur hafa ekki það upp úr
vinnu sinni, serri verkamenn í
bæjunum hafa, ef þeir hafa stöð-
uga vinnu. En það ber að líta á
hitt, að meginið af tekjum, vei'ka-
mannanna fer í eyðslu, sérstak-
lega unga fólksins. En fjölskyldu-
feður verða að spara hvern eyri
til þess að allt geti flotið. Og þó
að kaupið sé hátt, má ekki dagur
falla úr, svo að ekki verði þrot.
Og allir vita hversu geisilegur
munur er á að ala upp börn í
sveit eða kaupstað. Hverjir ein-
ustu foreldrar, sern í Reykjavík
búa, hljóta að lifa við sífelldar
áhyggjur út af börnunum. Enginn
veit, þegar bornin fara út á
morgnana, nema þau verði undii'
bíl, og verði borin heim limlest
að kvöldi, eða að þau lendi í ein-
hverjum þeim félagsskap, sem
máske er verri en bráður dauði.
Það verður að vinda bráðan
bug að því að finna ráð til þess að
það fólk, sem enn er í sveitunum,
geti haldist þar við. Hér dugar
ekkert hik. Heyrt hefi eg að enn
á þessu vori muni margar jarðir
leggjast í eyði, í viðbót við það,
sem fyrir er. Það virðist svo, að
Alþingi og ríkisstjórn vinni bein-
línis að því að gera bændum
ókleift að haldast við, við búskap.
Það vita allir, að bændur hafa
lagt í mikinn kostnað síðustu ár-
in til að brjóta land, kaupa dýrar
vinnuvélar, og hafa nú margir
mjög stór, ræktuð tún. En nú
geta þeir ekki haldið þessari
ræktun við fyrir áburðarskorti,
auk heldui' að þeir geti bætt við.
Þeir fá'ekki nema; einn fjórða, eða
son, fengu tvo vihninga hvor í
keppninni.
Keppt er um silfurbikar gcfinn af
Sportvöruverzlun Brynjólls Sveins-
sonar, er vinnst til eignar, ef hann
hann er unninn þrisvar í röð eða
fimm sinnum alls. Jóhann Égilssön
vann gripinn eirinig síðastliðið ár.
Þar að auki cr þrem efstu mönnum
í hvorum llokki vcittir verðlauna-
peningar.
helming af þeim áburði, sem þeir
þurfa til að halda í horfinu. Því
er borið við, að það vanti gjald-
eyri. En ætli gjaldeyrinum hefði
ekki verið betur varið fyrir nokk-
ur tonn af áburði í viðbót, sem
farið hefir fyrir allan þann glys-
varning, sem maður fær að horfa
daglega á í sumum búðarglugg-
um og margar aðrar ónauðsyn-
legar vörur.
Eg vil nú óska og vona að
bændur, og annað fólk, sem enn
hefir ekki yfirgefið landbúnað-
inn, reyni nú að þrauka enn um
stund, í þeirri von, að fram úr
rætist. Eg hefi sterka trú á því, að
það verði áður en langt um líður.
Einnig vil eg koma hér fram með
uppástungu, sem eg hefi lengi
haft í huga.
Það er hlutverk Búnaðarfélags
íslands að vinna að því, að land-
búnaðinum vegni vel, og styðja
að því með ráð og dáð, að svo
megi verða. Þess vegna er það
hlutverk þess að safna skýrslum
um það í hverjum einasta hreppi
á landinu, hvað margar jarðir eru
þar í eyði. í hvernig ástandi þær
eru. Hvernig húsakynni eru,
hvað mikið.ræktað land, og hvað
mikið ræktanlegt Og ennfremur
hvort eitthvað af þeim jörðum,
eru vel fallnar til að skipta þeim
í fleiri býli. Að því loknu leggi
Búnaðarfélagið fyrir Alþingi
frumvarp til laga um það, að hver
sem vill taki eitthvað af þessum
jörðum til ábúðar, fái styrk til
þess að kaupa bústofn. Þess ut-
an fái hann að sjálfsögðu venju-
legan ræktunarstyrk fyrir allar
endurbætur. Einnig verður að
gera - Búnaðarbankann þess
megnugan að veita þessum
mönnum, og öðrum, sem þess
þurfa, hagstæð lán til nauðsyn-
legra framkvæmda.
Nú verður auðvitað spurt, hvar
á að taka fé til þess arna? Eg
svara því á þann hátt: Það á að
hætta að mestu leyti að veita fé
til verkamannabústaða í Reykja-
vík og í öðrum stærri kaupstöð-
um landsins, og verja því fé, sem
við það sparast til styrktar land-
búnaðinum. Aftur á rnóti er sjálf-
sagt að veita samvinnubygging-
arfélögum hagstæð lán eins og
verið hefir. Jarðir þæi', sem hér
hefir verið talað um, skulu vera
leigðar samkvæmt erfðafestulög-
um, jafnt hvort þær eru í einka-
eign eða þess opinbera. Þó skal
ábúandi hafa rétt til að kaupa
jörðina hvenær sem hann óskar
þess.
Þetta þolir enga bið. Búnaðar-
félagið verður að hefjast handa
nú þegar, um að safna þessum
skýrslum, og leggja frumvarpið
fyrir næsta þing, strax og það
kemur saman í haust.
Þjóðin hefir ekki efni á því að
landbúnaðurinn dragist meira
saman en orðið er. Það er nú einu
sinni svo, að fátt er hægt að gera
án þess að það njóti styrks frá því
opinbera. Mér virðist því vera
brýnni þörf á að styrkja landbún-
aðinn meir en hefir verið, til þess
að hann geti þrifist og aukizt. —
Verði það að lögum, sem eg hefi
nú stungið upp á, er ástæða til að
vona, að flóttinn úr sveitunum
stöðvist, og jafnvel að margir,
sem farnir eru, komi aftur og taki
til sinna fyrri/ starfa. En um leið
mundi þörfin fyrir verkamanna-
þústaði minnka.