Dagur - 11.08.1948, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Miðvikudaginn 11. ágúst 1948
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið keraur út á hvcrjum miðvikudcgi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
PRENTVERK ODUS BJORNSSONAR H.F.
Þegar síldveiðin bregzt.
Þorskurinn kemur enn við sögu,
sem betur fer, og á þorskveiðun-
um byggist /itvegur þjóðarinnar
í ríkum mæli og vaxandi. Og þá
má hvorki iðnaðurinu né land-
búnaðurinn gleymast. Ekki eru
að vísu nema fjögur ár liðin, síðan
aðalmálgagn kommúnista hér á
landi orðaði það svo, að „frá
þjóðhagslegu sjónarmiði mundi
borga sig betur fyrir ríkið að
kosta íbúa sumra þessarra staða
(þ. e. sveitanna) á spítala og láta
mata þá þar árið um kring, held-
ur en kosta fé og orku í að flytja
þeim nauðsynjar,“ — og síðan
þá hafa bæði Kommúnistaflokk-
urinn og Sjálfstæðisflokkurinn
streitzt við að sitja á hverju rétt-
lætis- og hagsmunamáli hinna
dreifðu byggða. Þessum flokkum
virðist hafa tekizt að sjást yfir þá
staðreynd, að landbúnaðurinn
færir þó ennþá þjóðinni verð-
mæti í hlutföllunum 13 : 19, borið
saman við hlut sjávarútvegsins,
svo sem áður hefir verið sýnt
fram á hér í blaðinu með tölum,
sem ekki verða vefengdar með
réttu. Og víst er það því bót í
máli, þegar síldveiðarnar bregð-
ast, að tíðarfar hefir að undan-
förnu verið hagstætt fyrir land-
búnaðinn, svo að mjólkurafurðir,
kjöt, ullar- og skinnaframleiðsla
mun ekki bregðast til bjargar,
þótt síldin dvelji niður í undir-
djúpunum og láti lítt sjá sig á yf-
irborðinu.

Kennið drengjunum húsverkin!
Móðir, kona, meyja!
Vel má vera, að ykkur verði á að spyrja, eftir lest-
ur þessa „dálks“, í þetta skipti: „Hvað hafa karl-
menn hingað að gera, og hvað halda þeir svo sem, að
þeir geti leiðbeint okkur, móður, konu eða meyju?
Hafa þeir ekki hingað til, að minnsta kosti allflestir,
orðið að sækja til okkar flest það, sem þeir hafa
þurft á að halda, til þess að geta litið út, í klæða-
burði að minnsta kosti og e. t. v. fleiru, þannig, að
við ekki þyrftum að skammast okkar fyrir þá?“
ÞÓTT SÍLDIN sé óneitanlegá harla duttlunga-
full skepna, sem hvorki hagar sér eftir útreikn-
ingum og athugunum fiskifræðinganna né spá-
dómum og reynsluvísindum hinna gerhugulustu
óg greindustu fiskimanna, virðist nú svo komið —
því miður — að óhætt sé að kalla það staðreynd,
að síldveiðarnar á Norðurlandsmiðunum hafa
hrapallega brugðizt á þessu sumri, og er það þá
fjórða árið í röð, sem svo tekst til um þennan þýð-
ingarmikla atvinnuveg. Undanfarna daga og vikur
hefir lengstaf verið ágætt veiðiveður og síldveiði-
flotinn flæmzt fram og aftur um allan sjó, en ár-
angurinn verið harla lítill. Þótt ekki tjói að telja
hér neinar harmtölur í þessu sambandi, né heldur
spá neinu um afleiðingarnar, er hitt víst, að allir
landsmenn munu kenna á þeim, áður en langt um
líður, og þá naumast þurfa annarra vitna við um
þýðingu síldarafurðanna fyrir þjóðarbúskapinn í
heild.
NAUMAST FER HJÁ ÞVÍÍ að rifjist
glögglega upp fyrir mönnum í >þessu sambandi,
hvílíkum geysifúlgum fjármuna og starfsorku
þjóðin hefir fórnað á síðustu árum til þess að búa
sig undir að veita síldaraflanum móttöku og hag-
nýta hann á sem arðvænlegastan hátt. Mikill fjöldi
síldarverksmiðja hefir verið byggður meðfram
allri strandlengjunni, er veit að beztu og fengsæl-
ustu síldarmiðunum, og slíkt ofurkapp hefir jafn-
vel verið lagt á að hraða byggingu sumra þeirra,
að stofnkostnaður þeirra hefir orðið tvöfalt —
svo að ekki sé sagt margfalt — meiri en hann hefði
þurft að vera, ef gengið hefði verið að verki með
eðlilegum hætti og skaplegri ráðdeild og fyrir-
hyggju. Svipaða sögu er að segja um aukningu
skipastólsins, og þá einkum þeirra skipa, er næst-
um því einvörðungu eru ætluð til síldveiða, en
liggja annars ónotuð allan ársins hring. En þó er
það e. t. v. tilfinnanlegast í þessu sambandi, að
þúsundir verkafólks, kvenna og karla, bíður ár
hvert eftir síldarfengnum á síldveiðiflotanum, í
verksmiðjunum og á síldarverkunarstöðunum —
margir algerlega auðum höndum, en þó með
kauptryggingum, á meðan aðrir framleiðslu-at-
vinnuvegir landsmanna búa meira og minna við
tilfinnanlega fólkseklu og skerta framleiðslugetu,
sökum skorts á nægilegu vinnuafli.
SÍZT SÆTI ÞAÐ á málgagni Framsóknarflokks-
ins að kasta steini að þeim mönnum, sem beitt hafa
sér fyrir þróun síldarútvegsins á síðustu árum, því
að ekki verður með réttu mælt á móti þeirri stað-
reynd, að þeir hafa oft verið í fararbroddi í þeim
málum, og áttu t. d. frumkvæði og úrslitaatkvæði
um það, að ríkisvaldið hófst handa um byggingu
og rekstur síldarverksmiðja á sínum tíma, þótt
aðrir menn og flokkar hafi hins vegar ráðið hinum
flaumósa hraða og óvitahætti, sem viðhafður var
í sambandi við byggingu verksmiðjunnar á Skaga-
strönd, svo að dæmi séu nefnd. En reynsla síðustu
ára bendir vissulega ótvírætt í þá átt, að ráða-
mönnum þjóðarbúsins væri hollt og nauðsynlegt
að stinga við fótum og athuga betur sitt ráð, áður
en þeir leggja hærri fjárfúlgur og meira af dýr-
mætu vinnuafli en þegar er orðið undir í hinu
stopula happdrætti síldarinnar. Það er vissulega
rétt, sem bent var nýlega á hér í blaðinu, að af-
koma þjóðarinnar byggist þó ekki öll á síldinni.
FOKDREIFAR
Gamall sjómaður leggur orð
í belg um aflabrestinn.
UM FÁTT er nú að vonum tal-
að meira en síldina, eða þó öllu
heldur — síldarleysið. Fiskifræð-
ingar og aðrir vísindamenn, út-
lendir og innlendir, hafa þegar
látið ljós sitt skína m. a. í blaða-
viðtölum, og alþýða manna vill
auðvitað líka leggja hér orð í belg.
Eg hefi nýlega heyrt einn
óbreyttan alþýðumann, er stund-
aði síldveiðar á sumrum fyrir svo
sem fimmtán til tuttugu árum
síðan, segja sitt álit um þetta
efni, og af því að eg hefi aldrei
áður heyrt rætt um aflabrestinn
fi'á því sjónarmiði, þykir mér
ómaksins vert að geta hér kenn-
inga hins gamla fiskimanns að
nokkru.
ÞAÐ ER VÉLTÆKNIN nýja,
sem er að eyðileggja fyrir okkur
síldveiðarnar, sagði hann. Síld-
ai'torfurnar hafa bókstaflega ekki
fyrr leitað upp undir yfirborð
sjávarins en búið er að styggja
þær niður í djúpið aftur með alls
konar hávaða og 'illum látum.
Síldarskipin streyma tugum sam-
an á þennan eina blett í hreinustu
kappsiglingu. En það er engan
veginn nóg með það, heldur er nú
kominn skellandi og þrumandi
hreyfill í hvern nótabát. að kalla.
Og allur þessi floti stórra og
smárra skipa gín nú yfir torfunni,
strax og hún nálgast yfirborðið
með þungum boðaföllum í allar
áttir og hvers kyns skrölti og há-
vaða ,hrópum og vélagný, og
hrekur hana samstundis niður í
hyldýpið aftur.
ÖÐRU VÍSI mér áður brá, sagði
þessi gamli sjómaður að lokum,
— þegar eg var á síldveiðum
forðum daga með duglegustu og
fisknustu skipstjórum og nóta-
bössum flotans. Þá máttu menn
naumast draga andann, meðan
verið var að loka síldartoi'funa
inni í herpinótinni. Við urðum
beinlínis að læðast að síldinni, þar
sem hún óð í vatnsskorpunni, róa
sem hljóðlegast kringum torfuna,
eins og köttur að mús, og hver sá,
dirfðist að hósta eða hnerra, hvað
þá heldur að æpa eða hrópa, fékk
samstundis harðar ákúrur hjá
nótabassanum eða skipstjóranum.
Síldin er félagslynd skepna, og
komi styggð að einhverjum ein-
staklingum í útjaðri torfunnar, er
hún viss með að stinga sér öll í
djúpið og láta ekki sjá sig oftar
| nálægt yfirborðinu þann daginn.
EKKI SKAL EG, leikmaður í
síldveiðum og hreinn landkrabbi,
dirfast að leggja nokkurn dóm á
sannleiksgildi þessarra ummæla.
En óneitanlega hafa þau oft rifj-
ast upp fyrir mér nú þessa síð-
ustu daga, þegar eg hefi þrásinn-
is heyrt fregnir af vaðandi síld-
artorfum víðs vegar um veiði-
svæðið og vænlegum aflahorfum,
en alltaf hefir þó farið á sömu
leið: Síldin hefir ekki náðst, torf-
urnar hafa stungið sér og horfið
frá yfirborðinu fyrr en varði. Það
mundi þó aldrei vera svo, að
gömlu og reyndu sjómennirnir
hefðu hér réttari og nærtækari
skýringar á aflabrestinum en all-
ir hinir hálærðu vísindamenn,
sem mæla og merkja og telja
hryggjaliði síldarinnar um allan
sjó, þótt engan veginn skuli hér
lítið gert úr þýðingu slíkra at-
hugana út af fyrir sig.
Sóðaleg umgengni.
„Bæjarbúi“ skrifar:
ÞAÐ VAR betur gjört en vel,
er Dagur minntist fyrir stuttu á
ástandið hjá benzínskúr KEA og
fiskgeymsluna þar Við, sem und-
anfarin ár höfum gengið þar fram
hjá svo til daglega, getum varla
skilið hvernig á því stendur, að
þetta hefir ekki verið fært í betra
lag. Eg held að með fáa eða enga
matvöru sé farið eins illa og
eskimóalega og blessaðan fiskinn,
þennan holla og ljúffenga mat,
sem fiskimennirnir færa okkur
nærfellt á hverjum morgni, og eg
hygg, að engum sé heldur ljúft að
fara svona með hann, ef annars
væri kostur.
En eins og við vitum koma
fiskimennirnir oftast snemma
dags. Um líkt leyti kemur svo
fólkið úr sveitunum með mjólk-
urbílunum. Það þyrpist fram að
bátunum til að ná sér í nýmetið,
en þegar kaupin eru gerð byrja
vandræðin — þá eru oftast ekki
önnur ráð fyrir hendi en ganga
með hann upp að benzínskúrn-
um og leggja hann þar niður í
sandinn og óþverrann — þar ligg-
ur hann stundum daglangt, í
steikjandi sólarhitanum á sumr-
in, og soðnar þar og grotnar. —
Það mun heldur ekki dæmalaust,
að bílarnir, og fólkið sem með
þeim er, gleymir í annríkinu og
ösinni þegar það er að leggja af
stað heimleiðis kippunum, svo
þær fá að dúsa þarna til næsta
dags.
I sveitunum eru ekki síður
(Framhald á 7. síða).
Eg, sem þenna „dálk“ rita nú, geri það næstum
því óbeðinn ,en þó ekki algjörlega, af því að hvort
tveggja er, að ritstjóri ykkar hugðarefna, okkar
kæra frk. Puella, er í sumarleyfi um þessar mundir,
ritstjóri blaðsins fjarverandi, en eg þykist hins veg-
ar vita, að þið mynduð verða vonsviknar, allar, ef
ykkar málum yrði þar fyrir engin skil gerð.
Einnig er mér kært að ræða við ykkur einslega,
þótt eg hins vegar viti, að það það geti aldrei orðið,
af þeim sökum, að karlmenn eru nú, eins og þið,
margar hverjar, nokkuð forvitnir á stundum, og
langar þá að læra af ykkur það, sem þeir álíta, að
geti orðið þeim sjálfum til gagns.
Og er það einmitt þetta, sem mig langar til að
ræða við hverja þá móðui', eða verðandi móður, sem
þessar línur kunna að' lesa.
----o—■—
Okkar kæra Puella hefir ekki viljað særa tilfinn-
ingar okkar karlmannanna með því að benda ykkur
á, hvernig þið skylduð og ættuð. að ala drengina
ykkar upp.
Nú vil eg hvetja ykkur, mæður, til þess að kenna
drengjunum ykkar, á sama hátt og dætrunum, að
vinna, hjálpa ykkur heima fyrir við hvaða störf, sem
þið þarfnist aðstoðar við. Kennið þeim þetta, áður
en þeim finnst þeir vera orðnir of gamlir til þess að
vinna kvenverkin.
Kennið þeim að þvo gólf, hjálpa ykkur við upp-
þvottinn, þurrka af, sem svo er kallað, o. m. fl. — En
þó, umfram allt, þegar þeir hafa náð þeim þroska,
sem þið bezt sjálfar vitið að til þess þarf, þá kennið
þeim að þvo af sér sokkana, gera við þá, strauja
skyi'turnar sínar og hálsbindin, bursta skóna sína
og pressa buxurnar sínar. — Hvað haldið þið, að
margir ungir menn verði sér til skammar oft og ein-
att af þeirri einu ástæðu, að þeir hafa misst þá kon-
una, sem þeir urðu að sækja allt til í þessum efnum,
meðan hennar naut við, en urðu síðar ósjálfbjarga,
vegna þess að þeim hafði ekki í æsku verið kennt
að bjargast af eigin ramleik að þessu leyti.
Eg hefi lært þetta allt og gert, og skil því vel
hvers virði það er að kunna og geta þetta.
Nú bið eg ykkur, hverja og eina: Kennið drengj-
unum ykkar þetta og það í tíma. Ykkur mun ekki
iðra þess. Engin vettlingatök á karlmönnunum.
Eg veit þið hafið allar átt von á öðru betra en
þessu, en það verður bætt upp næst, það er eg
viss um.
H. J.
----o----
HVAÐ ER KONAN?
Þegai' við skoðum fjölskylduna sem' heild, eða
einn líkama, og þar af leiðandi eftir almenningsáliti
köllum manninn höfuð hennar, getur spurningin:
Hvað er þá konan? verið alveg réttmæt. En svarið
við þeirri spurningu verður með ýmsu móti, og fer
mjög eftir því, á hvaða hæfileikum ber mest hjá
konunni. — Hin iðna kona er höndin. Hin eyðslu-
sama er maginn, sem öllu eyðir. Hin gáfaða er aug-
að. Hin námfúsa er eyrað, hin máluga er munnur-
inn. Hin góðgjarna ei' hjartað. Hin vonda er beizk
og illgjörn. — En sú kona, sem bæði er góð, blíð og
ákveðin ,skynsöm og vingjarnleg, er höfuð, hönd,
auga, eyra, munnur og hjarta. — Slík kona er sál
fjölskyldunnar.
(Lauslega þýtt).