Dagur - 25.08.1948, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 25. ágúst 1948
D AGUR
5
— Dómur sögunnar
(Framhald a£ 4. síðu).
völdum í verkalýðshreyfing-
unni hér síðasta kjörtímabilið
— aðeins með því að beita alls
konar bolabrögðum og ólýð-
ræðislegum aðférðum. Enginn
sá, er þekkir nokkuð til þess-
arra rnála, efast um það, að
þeir muni neyta allra bragða
til þess að halda þeirri aðstöðu
í lengstu lög. Þeir munu sízt
skirrast við að hafa hvers kon-
ar ójöfnuð og hlutdrægni í
frammi í hverju einstöku
verkalýðsfélagi, til þess að
lialda þar sínum ldut. Og ekki
munu þeir heldur hlífast við
að reka „óhlýðin" félög og
jafnvel heil félagasambönd úr
Alþýðusambandinu, ef þeir
telja þess þörf til þess að lialda
meirililuta-aðstöðu sinni á Al-
þýðusambandsþingi. Og loks
munu þeir kippa eindregið og
sterklega í leyniþræðina, sem
tengja þá við blindustu íhalds-
öflin í félögunum og þjóðfé-
laginu. Það er ekki að ófyrir-
synju, að einn forsvarsmaður
Sjáffstæðisflokksins gerir svo-
liljóðandi játningu fyrir hönd
flokksfélaga sinna, í blaðinu
„Siglfirðingur“ 17. þ. mán.:
„Með áhugaleysi okkar (þ. e.
Sjálfstæðismanna) og aðgerða-
leysi styrkjum við aðstöðu
kommúnista í félagasamtökum
íslenzku þjóðarinnar, og gefum
þeim skaðlegt vopn í hönd til
þess að vinna þjóðinni óþurftar
verk.“
VÍST ER fróðlegt að fylgj-
ast með því, hversu iangt þess-
ar aðferðir og svo góð liðveizla
fleytir kommúnístum við
næstu kosningar til Alþýðu-
sambandsþings nú í haust. En
hitt er allsendis öruggt, að
þótt slík vinnubrögð kunni að
tefja þróunina um stund, fá
þau þó ekki til langframa
kornið í veg fyrir lirörnun
flokksins og fall.
— Fokdreifar
(Framhald af 4. síðu).
moll, svo sem alkunnugt er! Eða
þegar ritstj. „refererar“ ræður
föður síns, sjálfs forseta samein-
aðs alþingis. En ekki verður þó
sagt, að hinn ungi kúnstnari sé
ennþá sérlega leikinn í list sinni
að þessu leyti, því að þótt hann
geri að vísu ærlegar tilraunir til
þess, að „transpónera“ lofsöng-
inn, kennist þó alltaf gjörla, að
það er ein og sama platan, sem
spiluð er við öll hin mörgu og
ólíku tækifæri, og á sömu leið fer
með ,,stefin“ og „mótívin“, að þau
eru endurtekin í sífellu án nýrra
eða óvæntra tilbrigða, svo að
söngurinn allur verður harla
leiðigjarn og þreytandi til lengd-
ar.
Stcinkcrin og dreifðu
smáhóparnir!
ÞÓ BREGÐUR fyrir skrítnum
og skemmtilegum glömpum inn-
an um allt staglið, svo sem þegar
skýrt er frá því, að þingforsetinn,
faðir ritstjórans, hafi í hátíðaræðu
sinni á Blönduósi skýrt héraðs-
búum einkum og sér í lagi frá því
mikla afreki, að sér hafi tekizt
Norræna skólamólðS í Stokkhólmi
iimiii n ii n 11111111 in iii 1111111111 iii iii 111111 ll■llllll■ll•lllll■■•l■lllllllllllll■llllllllllllllll■ltllllll iii iiirtaiiiuiiii
Svo sem um var getið í síðasta blaði, er SNORRI
SIGFÚSSON námsstjóri nýkominn heitn úr utanlandsför.
Sat hann m. a. 15. norræna skólamannainótið, sent lialdið var
í Stoklthólmi í byrjun þessa mánaðar. — Tíðindamaður
Dags kom að ntáli við Snorra nú um hclgina og spurði hann
frétta af mótinu og af högum frændþjóðanna á Norðurlönd-
um. Leysti námsstjórinn fúslega úr spurningunt blaðsins í
þessu sambandi. Má vænta þess, að ýmsum lesendum blaðs-
ins þyki fróðlegt og athyglivert að kynnast umræðum þeim,
er urðu á fundinum um ýntte þau vandantálskólaoguppeldis,
sem nú eru ofarlega á haugi hér á landi, ekki sízt í sambandi
við fyrstu framkvæmd skólalöggjafarinnar nýju.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllnllllllll
»• ii i n i ■ 11111111
Hvað er að segja af ferðalagi
þínu til Norðurlanda?
Það er orðið svo algengt, að
menn fari til annarra landa, að
það tekur varla að segja frá því,
en einhvern tíma hefði það þótt
í frásögur færandi, að vera jafn-
fljótur frá Reykjavík til Kaup-
mannahafnar og Svarfdælingur-
inn var á góðhesti til Akureyrar
um aldamótin, eða rúmar 6
klukkustundir, án þess þó eigin-
lega að vita af því að vera á
ferðalagi, því að flest sátum við
í stólum í klefum flugvélarinnar
og spiluðum „bridge“ eins og í
stofunni heima. Og svo eru menn
allt í einu dottnir niður á götu
einhverrar stórborgarinnar á
Norðurlöndum og í þetta skipti
var það Kaupmannahöfn. En eig-
inlega var ferðinni heitið með
smá-útúrdúrum á hið 15. norr-
æna kennaraþing í Stokkhólmi.
En hinn glæsti „Gullfoxi" átti
ekki leið þangað í það skipti.
Hvað er unt þessi kennaramóý
annars að segja?
Þau hafa verið haldin fimmta
hvert ár að jafnaði, en stundum
hafa styrjaldir truflað þetta, því
að síðasta kennaramót var haldið
1935. Átti þetta víst að réttu lagi
að vera í Oslo, en vegna erfiðleika
Norðmanna tóku Svíar að sér að
með harðfylgi sínu og skörungs-
skap að útvega Skagstrendingum
'60 m. langt steinker frá Englandi,
enda vonist hann til þess, að
blómleg og fjölmenn byggð geti
haldizt áfram í héraðinu! En bezt
tekst ritstj. unga þó upp með
skemmtilegheitin, þegar hann er
að kenna „Verkamanninum11 að
telja hjörðina á útisamkomum,
svo að hann þurfi ekki framar að
rengja frásagnir sjálfstæðisblað-
anna um mikinn mannfjölda, er
leynzt geti á slíkum mannfund-
um flokksins. Segir svo orðrétt
um þetta efni: „---Þegar menn
sitja víðs vegar í smáhóputn, þá
sýnast samkomugestirnir til
muna færri en þegar þeir eru
saman komnir undir einu
þaki.“ (!) Hér er vissulega ekki
nema einn galli á kennslunni, og
hann er sá, að tilsögnin er alls-
endis óþörf: „Verkam.“ kann
áreiðanlega vel að telja — á sína
vísu — engu síður en íhaldsblöð-
in, samanber frásögn blaðsins af
1. maí-kröfugöngunni hér, svo að
aðeins eitt dæmi sé nefnt af fjöl-
mörgum, er sanna ótvírætt frá-
bæra hæfileika „Vm.“ að kasta
tölu á hjörðina og fá út háar og
glæsilegar útkomur, og það eins,
þótt „menn sitji víðs vegar í smá-
hópum“, eða gangi bæði strjált og
dreift undir kröfuspjöldum og
rauðum fánurn!
halda mótið einnig í jietta skipti,
en ákveðið er að næsta mót verði
í Oslo 1953.
Hvernig hefir þátttaka íslend-
inga verið í þessum kennaramót-
um?
Framan af mun hún hafa verið
lítil eða engin, en um síðastliðin
40 ár munu oftast nær einhverjir
fslendingar hafa sótt mótin, og
lang flestir, að eg ætla, úr hópi
bamakennara, enda ber jafnan
mest á þeim á þessum mótum,
sem eðlilegt er, þar sem sú stétt
er fjölmennust meðal kennara. Þó
var það áberandi á þessu móti,
hve mikið af uppeldisfræðingum
og vísindalega menntuðum
mönnum komu þar fram frá hin-
um æðri skólum og ráðgefandi
uppeldisstofnunum.
Síðasta norræna kennaramótið
sóttu tiltölulega margir kennarar
héðan, en að þessu sinni aðeins
14, undir forustu fræðslumála-
stjórans. Fræðslumálastjórnin
gerði það sem unnt var til að
tryggja þáttakendum gjaldeyri til
uppihalds, meðan á mótinu stóð,
þótt sumum „Iuxuskörlunum“
mundi hafa þótt sá skammtur
fremur naumur. En það bjai'gað-
ist allt. Og enginn af okkur, sem
sóttum mótið, munum sjá eftir
þeim krónum, en aðalkostnaður-
inn liggur auðvitað í ferðunum
fram og aftur.
Og svo er það kennaramótið
sjálft?
Það sóttu yfir 3000 kennarar frá
öllum Norðurlöndunum. Lang-
flestir að sjálfsögðu úr Svíþjóð.
Finnar voru margir, hátt á
fimmta hundrað. Og sagt var að
aðeins 300 hefðu haft gjaldeyris-
leyfi, en einhvern veginn komust
hinir líka! Svo óðfúsir voru þeir
að komast til hinna norrænu
bræðra, eins og þeir orðuðu það
oft. Og áberandi var, hve þeir
fjölmenntu á fyrirlestrana og
voru þaulsætnir á hinni miklu
skólasýningu.
Áður en mótið hófst, bauð
sænska móttökunefndin öllum
stjórnarnefndum landanna til
kvöldverðar og kynningar í hinu
mikla ráðhúsi borgarinnai'.
Seinna var þar einnig tedrykkja í
boði kennslumálastjórnar Stokk-
hólms og síðar veizla á vegum
menntamálaráðuneytisins, og var
það nokkuð þrengri hringur.
Mótið var sett í Blasiehólms-
kirkjunni, og fluttu þar ávörp
forvígismenn fræðslumálanna frá
hverju landi, en þjóðsöngvar
vor usungnir. Svo hófust fyrir-
lestrar á tveim til þrem stöðum í
einu, meðan mótið stóð, og
nokkrar umræður urðu vtanlega
um suma þeirra. Og þeir, sem
fyrirlestrana fluttu, voru hinir
kunnustu og reyndustu menn
hver úr sínu landi, úr svo að segja
öllum skólaflokkum.
Og unt hvað fjölluðtt svo þessir
fyrirlestrar?
Því er ekki fljótsvarað. En
segja má, að þeir hafi fjallað um
öll helztu vandamál skóla — og
uppeldis á vorum dögum, og allir
sterkt mótaðii' af hinu þýðingar-
mikla verki skólanna og alvöru
tímanna. Kom það ekki sízt fram
í ýmsum fyrirlestrum frá Dan-
mörku, Finnlandi og Noregi.
Fyrst og fremst voru flutt er-
indi um skólalöggjöf hvers lands
og lýst framkvæmdum hennar.
Gerði Helgi Elíasson fræðslu-
málastjóri það af okkar hólfu.
Tvennt er þar einkurn athyglis-
vert, en það er skólaskyldan og
framhaldsnámið. ÁöllumNorður-
löndum hefir verið 7 ára skóla-
skylda um alllangt skeið, þar til
Danir fyrir nokkru lengdu hana
í 8 ár, þó að í framkvæmdinni sé
að sumu leyti ekki um lengingu
að ræða. Norðmenn hófu 8 ára
skyldu sl. ár, og Finnar hafa 9
ára skólaskyldu, en í reyndinni
ljúka henni þar margir á 8 árum.
Svíar hafa aftur á 'móti haft 7
ára skólaskyldu í lögum og hafa
enn, en frá 1936 hefir þó víða
verið framkvæmd 8 ára skylda.
En 1940 skipuðú þéir fjölmenna
nefnd skólamanna og sérfræðinga
til að gera tillögur um nýja skóla-
skipun. Hún vann geysimikið
verk, en í ársbyrjun 1946 tók þar
önnur nefnd við, sem nú hefir
skilað áliti í 550 bls. bók í stóru
broti. Leggur sú nefnd til, að
skólaskyldan skuli vera 9 ár og
skólinn óklofinn fyrstu 8 árin, en
að hann tví- eða þríklofni þá, og
veiti 9. árið eins konar gagn-
fræðapróf. Og til viðbótar sé svo
menntaskóli í 3 ár. Virtist, sem
till. þessarar nefndar myndu sæta
nokkurri mótspyrnu, og af ýms-
um ástæðum, sem ekki verður
hér nánar getið. (
Annars er um framkvæmd
lengdrar skólaskyldu það að segja
í flestum þessum löndum, er öll
hefja skólaskylduna við 7 ára
aldur, að 15. árið — eða 8. ár
skólaskyldunnar — er nokkuð
frjálst. Þannig er það t. d. sums
staðar, að þar sem 14 ára ungling-
ur hefir fengið eitthvert starf, þá
nægir, að hann sæki kvöldskóla
til áréttingar barnaskólanáminu,
og er það nám þá í einhverju
sambandi við starfsgrein hans.
Er slík framkvæmd stórum at-
hyglisverð fyrir ökkur.
Hvað er þá að scgja um fratn-
haldsnámið?
Um það mætti mai'gt segja, en
hér verður aðeins drepið á ein-
stök atriði. í fyrsta lagi má geta
þess ,að allar þessar þjóðir virð-
ast glíma við þann vanda, sem
þær telja að stafi af of mikilli að-
sókn í menntaskólana. Einkum
kom þetta berlega fram hjá Finn-
um. Þar var t. d. talið, að af
hverjum 1000 íbúum Finnlands
séu 3.16 innritaðir við einhvern
háskóla, og hefir sú tala fjórfald-
azt á síðustu 25 árum. Tilsvarandi
tala í Danmörku er 3 og í Svíþjóð
2.15. (Hver skyldi þessi hlutfalls-
tala vera hér á landi?) Nefndir
eru starfandi til athugunar á því
ástandi, sem mundi skapast við
of öra stúdentafjölgun, og þar
með verulegt fráhvarf fjölda
Deirra frá framleiðslu- og at-
vinnulífi þjóðarinnar. Og þá einn-
ig hætt við, að sumir þeirra ættu
erfitt með að finna sér annan
starfsvettvang. Virtist það mál
sumra manna, að slíta ætti
menntaskólana úr tengslum við
aðra skóla. En um fram allt auka
möguleika ungra manna til
„praktisks11 framhaldsnáms.
Er nokkuð fleira að segja um
nám unglinganna?
Yfirleitt má segja það, að ár-
lega séu stórlega aukin öll vinnu-
brögð í framhaldsskólunum, sem
og í efri bekkjum barnaskólanna.
En langt merkilegast við allt
framhaldsnám á Norðurlöndum
hefir mér jafnan fundizt hið mikla
frjálsa fræðslu- og menningar-
starf, sem þar fer fram. Hafa lýð-
háskólarnir þar í hundrað ár haft
forustuna. Má segja, að þeir starfi
vetur og sumar með alls konar
námskeiðum. En höfuð-þættirnir
í starfi þöirra flestra er saga þjóð-
arinnar, bókmenntir hennai' og
kristnar erfðir. í Finnlandi starfa
t. d. 74 lýðháskólar. Til marks
um, hvers Finnar vænta sér af
slíkutn skólum, má geta þess, að
10 þeirra eru stofnaðir á síðustu
stríðsárum, fátæklegir að vísu af
verald.legum hlutum, en má-
ske þeim mun sterkari í þreng-
ingunum.
Auk hinna frjálsu lýðháskóla
er svo öll fræðslu- og menningar-
starfsemi hinna margþættu fé-
lagasambanda um öll N orðurlönd.
Má þar t. d. nefna hið víðtæka
fræðslustarf samvinnumanna og
verkamanna, sem þó er sennilega
lengst komið meðal Svía. Má svo
að orði kveða, að þar sé nálega
hver maðui' í einhvers konar
námi og starfi í hinum ýmsu les-
hringum og fræðsluklúbbum
hinna einstöku starfsgreina. Eg
held, að þjóðmenning Svíþjóðar
og annarra Norðurlanda hvíli eigi
sízt á hinum sterku stoðum þess-
arar frjálsu fræðslu- og menn-
ingarstarfsemi, og hjálpi mest til
að halda huganum vakandi og
opnum fyrir hvers konar menn-
ingarlegum umbótum, persónu-
legu frelsi og þegnskap. Og allur
námskeiðafjöldinn á Norðurlönd-
um er athyglisverður fyrir okkur.
Þar fullyrða hinir reyndustu og
beztu menn, að námskeiðin séu
miklir aflgjafar til hvers konar
átaka og framfara. Þau hvetja
hugann, efla viljann og auka
kynningu. Eg þekki þetta, jafnvel
frá hinum styttztu námskeiðum
meðal kennaranna. Þau hafa gert
stórt gagn. Og bændurnir munu
einnig við þetta kannast. Eg held,
að námskeiðin mörgu í gamla
daga hafi stórum glætt áhuga og
framfarahug bænda og búaliðs.
„Við auðguðumst án þess að læra
mikið,“ var þá haft eftir einhverj-
um bóndanum.
Viltu nefna nokkra fleiri af
fyrirlestrum þeini, setn þarna
voru fluttir?
(Framliald á 8. síðu).