Dagur - 22.09.1948, Síða 4

4
DAGUR
Miðvikudaginn 22. sept. 1948
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, atiglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87” — Sími 166
Blaðit kcmur út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
PREN'TVERK. ODOS BJÖRNSSONAR H.F.
Kommúnistar halda sýningu
ALMENNINGUR hér á landi hefir nú fengið enn
eitt tækifæri til þess að kynnast vinnubrögðum
kommúnista er þeir þykjast þurfa að beita sér.
Það eru Alþýðusambandskosningarnar, sem hafa
opnað til hálfs dyrnar, sem snúa að skipulagi og
baráttuaðferðum kommúnista. Utsýnið hefir
hvorki verið fagurt né glæsilegt. Hæst hefir þar
borið algert virðingarleysi kommúnista fyrir lýð-
ræðislegum starfsreglum og blygðunarleysi þeirra
í málflutningi. Sjaldan hafa kommúnistar sannað
það betur, að þeir lifa eftir Jesúítareglunni gömlu,
að tilgangurinn helgi meðalið.
í KOSNINGUNUM sjálfum hafa kommúnistar
orðið uppvísir að því að hafa í frammi hvers kyns
bolabrögð, sem ekki sæma í lýðræðislegum fé-
lagsskap eða í lýðræðisþjóðfélagi .Þeir hafa neit-
að að afhenda andstæðingum sínum afrit af kjör-
skrám, rekið ósvífinn áróður á kjörstað, brallað
með kjörskrárnár eftir að kosning var hafin o. s.
frv. Allar þessar starfsaðferðir minna að vísu á
framkvæmd almennra kosninga „fyrir austan
tjald“ undir handarjaðri leynilögreglu og herliðs.
En þær eru nýjung hér heima, og sýna, að komm-
únistaeðlið er svipað, hvort sem kommúnistarnir
eru austan eða vestan járntjaldsins. Undirbún-
ingur kosninganna hefir af kommúnista hálfu
verið brennimerktur svipuðum starfsaðferðum.
Dagana fyrir kosningarnar var landráðaletrið
jafnan þanið y'fir þvera forsíðu Þjóðviljans.
Hverja „stórfréttina" af annarri hafði rekið á
fjörur blaðsins einmitt um sama leyti og Alþýðu-
sambandskosningarnar stóðu sem hæst. Okunn-
ugir kynnu að álykta, að þarna hefði verið um
einkennilega tilviljun að ræða. En landsmenn al-
mennt hafa fengið að sjá, hversu vandir komm-
únistar eru að meðulum og hversu áreiðanlegar
eru „stórfréttirnar", sem Þjóðviljanum og öðrum
kommúnistamálgögnum þykir henta að flagga
með er kommúnistar þykjast þurfa að beita sér til
þess að halda völdum sínum og mannaforráðum.
Stórfréttaflutningur Þjóðviljans þessa síðustu
daga, er þríþættur. Fyrst er gengislækkunarmál-
ið. Blaðið skýrði frá því, með stóra letrinu, að
ríkisstjórnin væri að undirbúa 30—40% gengis-
lækkun og hefði þegar sótt um leyfi til alþjóða-
gjaldeyirseftirlitsins, sem ísland er aðili að.
Gengislækkun kallaði Þjóðviljinn árás á lífskjör
almennings og lét sem kommúnistar einir væru
verndarar íslenzku krónunnar. Þessi frétt komm-
únista var opinberuð sem uppspuni frá rótum í
tilkynningu frá ríkisstjórninni. Fyrir fregninni
var enginn fótur annar en löngun kommúnista til
þess að uppskera nokkur atkvæði í Alþýðusam-
bandskosningum með því að ljúga sögunni upp
á ríkisstjórnina. Þetta var óvenjulega ósvífinn
áróður þegar þess er gætt, að kommúnistar sjálfir
hafa allra manna mest unnið að því að rýra kaup-
mátt krónunnar með dýrtíðarbaráttu sinni. Það er
mest þeirra verk, að raunverulegt gildi íslenzku
krónunnar er nú næsta lítilfjörlegt miðað við það,
sem var í stríðsbyrjun. Enginn stjórnmálaflokk-
anna hefir af hörku beinlínis barizt fyrir raun-
verulegri rýrnun peninganna nema kommúnist-
ar. Onnur stórfrétt Þjóðviljans var sú, að land-
búnaðarafurðir mundu liækka í verði á þessu
hausti. Ríkisstjórnin rak þessa flugu ofan í komm-
únista. Verð á helztu landbúnaðarafurðum, svo
sem kjöti og mjólk, verður óbreytt á þessu hausti.
Ríkið mun greiða niður þá litlu
hækkun, sem bændum er reikn-
uð vegna aukins framleiðslu-
kostnaðar. Þriðja stórfréttin var
sú, að ríkisvaldið hefði skipulagt
atvinnuleysi meðal bifreiðastjóra
með því að flytja inn þúsundir
bifreiða á sama tíma og benzín
væri skammtað. Þessi þriðja og
síðasta stórfrétt reyndist vera
sama eðlis pg hinar, og uppdikt-
uð af sömu forherðingunni og
hinar fyrri. Viðskiptanefnd upp-
lýsti að þessu tilefni, að nær því
allur bifreiðainnflutningurinn á
árunum 1947 og 1948 hefði verið
skipulagður af fyrrverandi
stjórnarvöldum, þ. e. a. s. af Við-
skiptaráði og Nýbyggingaráði,
en þar til áttu kommúnistar full-
trúa svo sem kunnugt er. Leyf-
isveitingar fyrir öllum þessum
bifreiðakosti fóru því í gegnum
greipar kommúnista sem annarra
meðlima þessara nefnda, sem
stjórnarflokkarnir gömlu réðu
öllu í!
ÞANNIG HEFIR nú verið upp-
lýst, að stórfréttaflutningur
Þjóðviljans við upphaf Alþýðu-
sambandskosninganna var ekk-
ert nema ósvífinn lygaáróður,
vanmáttug tilraun til þess að
hressa upp á fylgi kommúnista í
verklýðsfélögunum með lygum
og blekkingum. Vel má vera, að
kommúnistar hafi unnið ein-
hvei'n sýndarsigur á þessum for-
sendum. En þá er dómgreind ís-
lenzks verkafólks minni en
ástæða er til að ætla, ef sá sigur
reynist ekki Pyrrhosar-sigur, ef
þessi opinberun á baráttuaðferð-
um og innræti kommúnistafor-
sprakkanna verður ekki til þess
að verkafólk almennt snýr baki
við hinum ábyrgðarlausu valda-
spekúlöntum.
FOKDREIFAR
Veðrið í Reykjavík og veðrið
á íslandi.
EG LAS nýlega hugleiðingu í
einu Rvíkurblaðanna, þar sem
því var haldið fram, að sumarið,
sem nú er senn á enda, mundi
lengi í minnum haft sem eitthvert
sólríkasta og ánægjulegsta sum-
ar, sem yfir landið hefði gengið
um langan aldur. í fyrra var í
þessu sama blaði sagt, að sumarið
1947 hefði verið óþurrkasamasta
sumar, sem komið hefði á þessu
landi um áratugi. Hvort tveggja
þessar íullyrðingar eru auðvitað
rangar. Sumarið, sem nú er að
líða, hefir verið gott sumar til
landsins sunnan lands og vestan,
sérstaklega nú upp á síðkastið.
Sumarið í fyrra var sólríkt og
fagurt um norður- og austur-
hluta landsins, en úrkomusamt
mjög sunnanlands og vestan.
Þannig er veðurfarinu oftast
skipt á landi hér. Sama tíðarfarið
nær aðeins til hluta af landinu.
Gott hér nyrðra en slæmt syðra
eða öfugt. En þegar þeir í
Reykjavíkinni taka sig til og
skrifa um veðurfarið, líta út um
gluggann og sjá sólarbletti í Esj-
unni, þá heitir það á þeirra máli
sólskin á öllu íslandi. Fjalla-
hringurinn í kringum Reykjavík
er stór og fagur, en allt landið er
þó ekki samþjappað innan hans.
Valdið og máttinn hafa þeir að
vísu, eins og þeir, sem byggja
,útskæklana‘ vita gerzt, en dýrð-
in er ekki öll þeirra ennþá.
Landið er stórt og fjölbreytilegt
og hver landsfjórðungur á sín
séreinkenni, sín vandamál, sem
þeir þekkja bezt, sem þar búa, og
næstum ævinlega betur en reyk-
vísk nefnd eða reykvískt ráð.
Erfiðleikar bænda.
ANNARS ÁTTI þetta að vera
spjall um veðrið en ekki um póli-
tík. Þótt við getum lesið það í
Rvíkurblaði, að sumarið hafi
verið sólríkasta sumar í manna
minnum á þessu lndi, breytir það
ekki þeiri'i staðreynd, að óþurrk-
arnir hér nyrðra, einkum nú síð-
asta mánuðinn, hafa skapað
landbúnaðinum hér mikinn
vanda og milda erfiðleika, sem
ekki er enn séð fram úr. Nær því
á hverjum bæ hér í Eyjafirði og í
Þingeyjarsýslum eru hey úti,
og sums staðar mikil hey. Verði
ekki bráð umskipti á veðurfarinu
frá því, sem verið hefir síðustu
vikurnar, liggur þetta hey undir
stórskemmdum. Það er valt að
treysta veðurfarinu á þessu
landi, það þekkja bændur manna
bezt. Enda er uppi mikill áhugi
meðal þeirra að forða atvinnu-
rekstri sínum frá áhættum veð-
urfarsins með því að koma upp
vélknúinni heyþurrkun — súg-
þurrkuninni. Allmargir bændur
hér nyrðra hafa reynt súgþurrk-
unina í sumar. Væri fróðlegt að
frétta eitthvað af reynslu þeirra
nú í haust er heyskap lýkur.
Upplýsingar. — Skömmtuð vara.
VEÐUROFSINN að undan-
förnu og næturfrostin, sem hon-
um hafa fylgt, hafa nú að mestu
lokað fyrir berjaferðirfólks.Tals-
vert hefir verið tínt af berjum
hér nærlendis að undanförnu, en
þó hvergi nærri nóg. Berin eru
fjörefnrík og hinn mesti heilsu-
brunnur hér í þessu ávaxtalausa
landi.. Og þau eru góð búbótfyrir
heimilin, sem fá tækifæri til þess
að búa til sulturogsaftúrberjun-
um og öðrum jarðargróða, sem
völ er á. En jafnvel þótt veðrið
hefði verið gott og berin miklu
meiri en raun varð á, hefðu þessi
gæði móður jarðar tæpst notast
heimilunum eins vel og æskilegt
hefði. verið. Og þá er komið að
pólitíkinni aftur. Það er erfitt að
komast fram hjá henni, jafnvel
þegar spjallað er um veðrið. Þeir
ráð því nefnilega, nefndaforkólf-
arnir og skömmtunmeistarrnir í
Rvík, að heimilunum er gert
ókleyft að nota ber, rabarbara og
annan jarðarávöxt, vegna sykur-
leysis. Þetta eru samt sömu
mennirnir, sem nýlega veittu
gjaldeyris- og innflutningsleyfi
fyrir erlendri sultu fyrir stóra
upphæð. Þessi erlenda dósasulta
mun aðeins hafa komið nokkrum
sunnlenzkum heimilum að gagni,
því að eins og fyrri daginn geng-
ui' treglega að koma vörunum
norður fyrir Holtavörðuheiði,
þrátt fyrir allar reglugerðir,
nefndir, ráð og undin’áð. En
þótt dósirnr geðu ekki víðreist
hér um landið, munu þær þó hafa
kostað drjúgan skilding. Væri
fróðlegt að heyra frá einhverri
skömmtunarnefnd hversu mikinn
aukaskammt af sykri hefði mátt
(Framhald á 5. síðu).
Heimaræktun og höfðingsskapur
Oft finnst okkur minna koma til þeirra blóma,
sem við ræktum heima, heldur en þeirra, sem er að
fá hjá blómasalanum, heimaræktað grænmeti lé-
legra en það sem fæst í kjötbúðinni (grænmetis-
verzlanii' þekkjum við ekki ennþá), aðkeyptar
kartöflur betri en okkar og að rófur okkar og gul-
rætur standist engan samanburð við það, sem hægt
er að kaupa annars staðar, svo að ekki sé talað um
tómata, fæstum hugkvæmist að þeir kunni að geta
ræktað annað eins fágæti, það sé aðeins á færi
marg- og langlærðra sérfræðinga.
En einn góðan veðurdag í september, raunar var
veðrið langt frá því að vera gott, rekum við okkur
á, að þessi skoðun var algerlega röng, byggð á ein-
tómu þekkingarleysi.
Leið mín lá til Skagafjarðar, til Hellulands í
Skagafirði, sem margir þekkja fyrir myndarbrag,
sem þar ríkir, höfðingsskap og fádæma gestrisni.
Ekki skal sú saga sögð hér, en það var heimarækt-
unin, sem heillaði mig svo, að eg verð að segja
ykkur frá því. Aldrei hefi eg séð annað eins blóm-
kál, og aldrei þvílíkar rófur hér á landi. En einasta
rófa var nægileg í mat handa 5 manns, en þar af
voru 3 lystugir ferðalangar. Og þegar eg hugsa um
blómkálshöfuðin, sem verið hafa á boðstólnum hér
á Akureyri í sumar, finnst mér þau pasturslítil
„börn“ miðað við „risana“ þar vestur frá.
Vænir, rauðir tómatar, stinnir og kjötmiklir voru
á borðum, grænt og Ijúffengt salat, nýuppteknar
kartöflur, mjölmiklar og bragðgóðar, smjör og
mjólk, bei' og rjómi og:
„--------Silungurinn sjálfur var
sóttur beint í ósa“,
eins og Jón prófessor Helgason orðaði það í gesta-
bókinni að Hellulandi.
í gróðurhúsi sunnan við bæinn eru milli 30 og
40 pottar með tómatplöntum, sem myndu sligast
undan þunga ávaxtanna, ef ekki væri bundinn upp
efsti toppurinn.
Þar er skýringin á mörgu, skýring á hinu stór-
vaxna og fagra grænmeti og', er Ragnheiður hús-
freyja hefir sagt mér, hvernig ræktuninni er hátt-
að, verður þetta allt skiljanlegra, en jafnframt skýt-
ur þeirri hugsun upp: Hvers vegna í ósköpunum
eru slík hús ekki almennari og aðferð sú, sem hér
er viðhöfð?
Til grænmetisins er sáð seinni hluta vetrar inni
í gróðurhúsinu, en plönturnar eru settar í moldar-
potta og látnar dafna þar og vaxa, þar til veðrátta
er orðin svo góð og trygg, að þær eru fluttar út í
garð. Moldarpottarnir eru steyptir heima, en efnið
í þeim er helmingur mold og helmingui' mykja, svo
að nærri má geta að sprettan muni vera góð.
Pottarnir eru gróðursettir með. plöntunum í, og
samlagast þeir furðu fljótt moldinni í garðinum,
plöntuna þarf ekki að hreyfa og árangurinn verður
allur meiri og betri.
Og eftir að hafa rabbað við húsfreyjuna, heimsótt
gróðurhúsið og garðinn og snætt af ávöxtunum skil
eg málið betur og árangurinn, sem fengizt hefir.
Það var margt fleira, sem heillaði mig á Hellu-
landi, sem ekki verður talið hér, en þó get eg ekki
stillt mig i;m að geta heimasætunnar fjórtán ára
gamallar, fáum orðum. Flestir, sem kynnst hafa
Þórunni, munu á eitt sáttir að annað eins táp og
hugrekki muni fátítt að finna hjá fjórtán ára ungl-
ingi.
Þórunn gengur út að hverju starfi, sem fæst
munu kölluð kvenmannsverk, af þeirri elju og
kappi að furðu gegnir. Heyskapurinn, skepnurnar,
garðyrkjan, silungsveiðin, varpið, allt er henni jafn
hugleikið. Og þegar hún dvaldi með móður sinni í
Reykjavík í hittiðfyrra varð hún lystarlaus af
heimþrá eftir búinu og öllu því kæra, sem heima
beið.
Þórunn er ánægjulegur unglingur, sem gaman
var að kynnast. Og þegar eg kveð og held leiðar
minnar kemur sú ósk í huga mér, að sem flest
heimili líktust Iiellulands-heimilinu og sem flestar
ungar stúlkur Þórunni.
Puella.