Dagur - 20.10.1948, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Miðvikudaginn 20. október 1948
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgrciðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Argangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júli
PRKNl'VERK ODÚS BJÖRNSSONAR H.F.
Skrafið um „frjálsa verzlun“
„1SLENDINGUR“ heldur áfram sýndarbaráttu
sinni fyrir „frjálsri verzlun“ á sama tíma og for-
ustulið Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík gætir
þess vandlega, að á engan hátt sé hróflað við for-
réttindaaðstöðu heildverzlana og Reykjavíkur-
bæjar á verzlunarsviðinu. Á það var bent hér í
blaðinu á dögunum, að verzlunarmálabarátta Is-
lendings minnti óþægilega á friðarbaráttu Vishin-
skys í París. Rússar tala fagurlega um frið og af-
vopnun á sama tíma og raunverulegar athafnir
rússnesku valdhafanna stefna heimsfriðinum í
augljósan voða. íslendingur ræðir fjálglega um
nauðsyn frjálsari verzlunarhátta, en valdamenn
Sjálfstæðisflokksins halda dauðahaldi í núverandi
skipan þeirra mála og berjast gegn hverri réttar-
bót.
BLAÐIÐ TREYSTIR því augsýnilega, að al-
menningur muni nú ekki gerla lengur hver urðu
afdrif tillagna kaupstaðaráðstefnunnar á Alþingi
og síðan í Fjárhagsráði og Viðskiptanefnd. Var sú
saga að nokkru rifjuð upp hér í blaðinu á dögun-
um, en ummæli íslendings gefa tilefni til þess að
gera það aftur. Það er rétt, að Jón Pálmason var
einn af flutningsmönnum þingsályktunartillög-
unnar um verzlunarmálin og má vel vera að hann
hafi haft áhuga fyrir nokkurri nýskipan þeirrai
En þrátt fyrir þann áhugað varð raunin sú, að í
meðförum þingsins var tillögunni breytt úr fyr-
irmælum til ríkisstjórnarinnar í lauslega áskorun
og þrátt fyrir þessa breytingu, greiddu fimm
þingmenn Sjálfstæðisflokksins atkvæði gegn
málinu og tveir sátu hjá. Þess var getið til hér í
blaðinu á sl. vori, er þessi urðu afdrif tillögunnar
í þinginu, að Sjálfstæðisflokkurinn mundi vel
vita, hvað hann væri þarna að gera og mundi ætl-
unin sú, að stinga tillögunni undir stól í ríkis-
stjórn og Fjárhagsráði og hafaþingviljannaðengu.
Ekki þurfti lengi að bíða eftir sönnunargögnum.
Á sl. vori fluttu fulltrúar Framsóknarflokksins í
Viðskiptanefnd og Fjárhagsráði þrásinnis tillög-
ur um að taka upp þá skipan um úthlutun
gjaldeyris- og innflutningsleyfa, sem samþykkt
var af kaupstaðaráðstefnunni og að nokkru leyti
af Alþingi í fyrrnefndri þingsályktunartillögu.
Þcssar tillögur voru fclldar í Fjárhagsráði
og í ríkisstjórninni af fulltrúum Sjálfstæð-
isflokksins og Alþýðuflokksins. Þar með
var staðfcst hvem hug forráðamenn þess-
ara flokka raunverulega báru til tillagna
kaupstaðanna og kröfu landsmanna um
breytta verzlunarháttu.
Þrátt fyrir samþykktir kaupstaðaráðstefnunn-
ar, þingsályktunartillöguna á Alþingi og aljt }iið
innfjálga mas „íslendings" um frjálsari verzlun,
er raunin sú, að engin breyting til bóta hefir verið
gerð síðan í fyrra, allt situr þar í sama farinu og
höfuðábyrgðina á því bera Sjálfstæðisflokkurinn
og Alþýðuflokkurinn. Heimsfriðinum er ekki
borgið, þótt Vishinsky haldi fallegar ræður í París
og verzlunarfrelsinu á fslandi er ekki borgið, þótt
íslendingur skrafi góðlátlega um nauðsyn frjálsra
verzlunarhátta og bannfæri núverandi skipan
þeirra mála. Hin raunverulega stefna flokksins
kemur fram í aðgerðum fulltrúa hans í nefndum
ríkisins og á Alþingi, en ekki í dálkurn blaðsins.
Fulltrúar flokksins þar hafa staðið gegn réttmæt-
um kröfum landsfjórðunganna. Litlar likur eru
til þess, að þeir hafi breytt um færst væntanlega skorið á þessu
skoðun síðan í fyrra. En úr þvi þingi.
FOKDREIFAR
Dularfullir herforingjar.
„ÞEIR VERÐA herforingjar
án hers,“ segir í feitri yfirskrift í
síðasta eintaki kommúnistablaðs-
ins hér. Er hið ágæta Moskvuút-
varp borið fyrir þessari stórfrétt.
Oss fýsir mjög að kynnast því,
hverjir þessir ógæfusömu her-
foringjar eru og leggjum þvi í að
lesa ritsmíðina. Til skemmtunar
og fróðleiks fer merkisritgerðin
hér á eftir í heilu lagi:
„Stríðssöngur toppfígúra Vest-
urblakkarríkjanna gengur nú
fjöllunum .hærra. Ottast þeir
sýnilega mjög þau áhrif, sem af-
vopnunartillögur Sovétríkjanna
hafa á hugi almennigns í löndum
þeirra. Hver af öðrum troða hinir
háu herrar Vesturveldanna upp
og lýsa yfir af fjálgleik miklum,
að í raun og veru séu þeir mjög
miklir friðarvinir, friður sé þeirra
hugsjón, en ótætis kommúnist-
arnir í Rússlandi séu alveg
skelfilega vondir menn. Þeir geri
ekkert annað en vígbúast og
auðvitað verði Vesturveldin þá
iíka að vígbúast, annars sé allt í
voða.
Þessa fínu, borðalögðu menn
skiptir það vitanlega engu máli
þó að staðreyndirnar séu and-
stæðar orðum þeirra. Þeir halda
að með nægilega miklum vaðli
geti þeir kæft þá staðreynd, að
Sovétríkin eru nú stöðugt að
fækka í her sínum, en Vestur-
veldin auka sína heri dag frá
degi.
Og hverjum finnst ykkur nú,
lesendur góðir, vera meira frið-
spillar: Þeir, sem fækka í hern-
um og leggja til allsherjar at-
vopnun, eða hinir, sem sífellt
eru að taka fleiri og fleiri ár-
ganga í herinn og reka stanzlaus-
an áróður fyrir nauðsyn hervæð-
ingar?“
Þarna er mikill vísdómur lag-
lega framreiddur „í samanþjöpp-
uðu formi", en sá-galli er þó á
ritgerðinni, að vér erum jafnnær
um herforingjana. Þeirra er að
engu getið. Það er eins og rithöf-
undurinn hafi orðið svo ákafur
flytjandi friðarboðskaparins úr
austri, að hann hafi alveg gleymt
vesalings mönnunum.
Gestaþraut á forsíðunni.
VONSVIKNIR tökum vér oss
næst fyrir hendur, að leysa
gestaþrautina, sem getur að líta
í síðustu málsgrein ritsmíðarinn-
ar. Til þess að undirbúa það, að
svar vort verði í sem beztu sam-
ræmi við staðreyndir, lítum vér
innan í blaðið eftir leiðbeiningu
um gang heimsmálanna. Þar get-
ur fyrst að líta grein um „stefnu
friðarins" og sökkvum vér. oss
óðara niður í hana. Þeir segir m.
a. að Sovétríkin séu ríki friðarins
og stefna þeirra stefna friðarins.
Oðru máli gegnir með Bandai'ík-
in. Þau hervæðast í gríð á meðan
Sovétherirnir ganga saman eins
og skafl í vorleysingu. Hvorki
meira né minna en 79% af ríkis-
útgjöldum Bandaríkjamanna
ganga til hernaðarþarfa, á meðan
litlu, saklausu Sovétríkin, einka-
fyrirtæki verkamanna og bænda,
eyða ekki nema 17,5% í her-
kostnað. (Heimilda er ekki getið
í blaðinu). Þetta eru ákaflega
merkilegar upplýsingar og eftir
þær auðvelt að leysa gestaþraut-
ina á forsíðunni. En hvernig má
það vera, að herforingjarnir verði
án hers, fyrst Bandaríkin og
Bretland eyða svona gífurlega
miklu fé í það að auka heri sína?
Eða voru þessir herforingjar ekki
brezkir eða bandariskir? Vér
veltum þessu fyrir oss dálitla
stund án þess að komast að
nokkurri endanlegri niðurstöðu
með herforingjana. Er tilvera
þeirra augsýnilega miklu dular-
fyllri en vér áður héldum. Vér
bíðum í spenningi eftir frekari
fregnum af hershöfðignjunum í
næsta eintaki Verkamannsnis.
Frá Keflavík til Kóreu.
ANNARS STAÐAR í þessu
ágæta blaði rekumst vér á hálf-
síðugrein, sem fjallar um „bar-
áttu Sovétríkjanna fyrir friði“.
Þar segir m. a. frá því, að austur
á Kóreu úi og grúi af „amerísk-
um agentum og fasistum“. Simp-
son kemur víða við, stendur í
vísunni. Þessi manntegund er þá
til á gjörvallri leiðinni frá Kefla-
vík til Kóreu. Ekki er þá að furða
þótt lítill árangur sjáist af frið-
arbaráttu Kremlhöfðingjanna,
jafnvel þótt Sovétríkin hafi þarna
austur frá, sem annars staðar á
jarðkúlunni „gengið hina beinu
götu friðarins“, eins og segir í
Verkam. Og í enn einni ritsmíð
segir frá því, að augljóst sé af
fregnum af samvinnuþinginu í
Prag, að „Vesturveldin hafi á
þessu þingi haft í frammi sinn
vanalega yfirgang, sem við ís-
lendingar þekkjum mætavel,
sbr. Keflavíkursamninginn og
Marshallsamninginn“.
Ja, ljótt er ef satt er. En hand-
fljót hefur hún verið tékkneska
ritskoðunin að koma þessum
upplýsingum beint í hendur
Verkamannsins, því að í prent-
uðum heimildum um þinghald
þetta, er hvergi getið um þessa
sögulegu atburði í Prag. Eða
standa þessir atburðir kannske í
einhverju sambandi við hina
dularfullu hershöfðingja á for-
síðunni? Nú er bágt, að geta ekki
svarað. Og frekari fróðleik er
ekki að fá í blaðinu. Á öftustu
síðu er ekkert um þetta sagt. Þar
er bara getið um mann, sem orti
sálma í fjósi og las kóraninn í
Höfn, en þess hvergi getið að
hann hafi rekizt á hina ógæfu-
sömu hershöfðingja. Ekki er
auðið að fá nánari vitneskju um
ævintýrið í Prag eða hvarf hers-
höfðingjanna fyrr en næsti
•Verkamaður kemur út, en það
verður, að öllu forfallalausu, á
föstudaginn kemur.
Tapazt liefur
„Parker 51"
sjálfblekungur. — Finnandi
virfsamlega skili honum á
afgreiðslu blaðsins, gegn
fundarlaunum.
é'W&fifý'i}. /é/y/ta, //u<y/a
Mataræði um meðgöngutímann
Við höldum áfram að tala um skyldur móður-
innar við hið ófædda barn.
Vegna þess að fóstrið tvöfaldar þyngd sína á síð-
ustu átta vikunum, eins og við sögðum í síðasta
blaði, verður næringarefnaþörfin mest þann tíma
og þá er nauðsynlegt að fæðan innihaldi sem mest
af eggjahvítuefnum.
Eggjahvítuefni fáum við í mjólk, eggjum, kjöti
og fiski og þarf konan að borða ríkulega af þessum
matartegundum, hafi læknir ekki ráðlagt annað.
Þá má ekki gleyma kalkþörfinni, en hún er mikil.
Kalkið byggir upp beinin, og vanti það í fæðuna fer
illa. Um 2% af líkamsþunga manna er kalk. Börn,
unglingar og konur, sem ganga með börn eða hafa
þau á brjósti þurfa mest af kalki. Nauðsynlegt er
því að drekka mikið af mjólk, því að hún inniheld-
ur mikið kalk, og telst manneldisfræðingum svo til,
að barnshafandi konui' þurfi sem svarar 1 lítra á
dag. Mörgum konum gengur erfiðlega að koma
niður svo miklu mjólkurmagni á dag, en flestar
munu þó kjósa að reyna, og vilja heldur leggja að
sér, heldur en að tapa „einni tönn með hverju
barni“, eða eiga á hættu að barn þeirra verði las-
burða af þeim orsökum. Það er hægt að koma
þessu mjólkurmagni niður á margan hátt, sem
drykk, súrmjólk, mjólkurgrautum og súpum,. í ýms-
um mat öðrum, osti o. m. fl.
En korfur ættu aldrei að gleyma þeirri staðreynd,
að mjólkin er ein hinna beztu fæðutegrfnda og heil-
næmustu, sem hægt er að neyta.
Þær konur, sem alls ekki geta drukkið mjólk,
hafa ofnæmi gagnvart henni, eða af einhverjum
öðrum orsökum koma henni ekki niður, verða að
fá kalk-meðul hjá læknum.
Til þess að líkamanum verði verulegt gagn af
kalkinu og öðrum efnum, sem mypda beinin, þarf
D-vítamin að vera fyrir hendi. Þetta efni myndast
m. a. í húðinni við það að sólargeislarnir ná að
skína á hana. Þess vegna er það, að kpnur þurfa á
meiri útivist að halda þgear þær ganga með börnin
en ella.
D-vítamin fæst einnig með eggjum, fpitum fiski
og lýsi. Lýsið inniheldur einnig mikið af A-víta-
mínum og ætti að taka það inn í skammdeginu.
Járnið telst einnig til hinna nauðsynlegu „bygging-
arefni“, þótt ekki sé mikið af því í mamislíkaman-
um. Talið er að maður, sem vegur 70 kg. hafi í sér
3 gr. járns. Mestur hluti járnsins er í hinu rauða
litarefni blóðsins, en aðalstarf þess er að flytja súr-
efnið úr lungunum út í vefi líkamans. Skjaldkirt-
illinn og starfsemi hans er nauðsynlegt, joð og fos-
fór þarf líkaminn einnig til vaxtar og viðhalds. Joð
fáum við m. a. í fiski og fosfór með kalkinu í kalk-
auðugum fæðutegundum. Þá eru ótalin vítamínin,
sem konan þarf ríkulega á að halda þennan tíma.
Um vítamínin er víða skrifað og mikinn fróðleik að
finna um þau í ýmsum bókum og blöðum. Þau
verða því ekki nefnd að, sinni, en aðeins minnt á
það, að þau finnast mest í ýmiss konar grænmeti
ávöxtum, nýmjólk o. fl.
SÆNGURVERIN OG SKÖMMTUNIN.
í síðasta blaði birtist stutt bréf frá konu um
skömmtunarmiða-fjöldann, sem þyrfti fyrir til-
búnu sængurverunum. Þar var prentvilla, sem
þarf að leiðrétta: Stóð þar kr. 17 á einum stað, en
átti að vera kr. 70.
Verðlagsstjórinn hér hefir tjáð kvennadálkinum,
að fyrirmæli þessi komi frá skömmtunaryfirvöld-
unum í höfuðstaðnum og að allt sé með felldu.
Þetta sé fullkomlega leyfilegt og rétt samkvæmt
þeirra úrskurði. Saumastofa þar muni hafa fengið
leyfi fyrir sængurveraefni, saumi hún síðan úr því
og selji og sé bæði verð og miðafjöldi samkvæmt
úrskurði skömmtunaryfirvaldanna.
Þótt okkur gangi erfiðlega að skilja réttmæti þess
arna, þýðii' líklega ekkert fyrir okkm' að malda í
móinn, við verðum að beygja okkur fyrir þeim,
sem valdið hafa. En óneitanlega væri gaman að fá
rækilega útskýringu á því, hvers vegna neytendur
eiga að láta af hendi skömmtunarseðla fyrir
saumalaunum.