Dagur - 27.10.1948, Side 1

Forustugreinin:
Þáttur kommúnista í
sókninni gegn Mars-
hall-áætluninni.
Dagur
Fimmta síðan:
Fjögra ára áætlun rík-
isstjórnarinnar um
framkvæmdir í landinu.
XXXI. árg.
Akureyri, miðvikudaginn 27. októbcr 1948
42. tbl.
Fjögra ára áætlun m framkvæmdir fyrir 542 milljónir króna
Aætlun ríkisstjórnariíinar í sanibandi
við Marshallendurreisnina
Flugsýn yfir Akureyri
Myndin er tckin úr flugvél og sést Menntaskólinn, heimavistar-
húsið nýja (á miðri myndinni), Lystigarðurinn, og í baksýn nýja
bæjarhverfið Austurbyggð (í vesturbænum). Á síðari árum hafa
risið upp heil hverfi ofarlega á brekkununm. Norðan við Austur-
byggð eru miklar nýbyggingar. (Ljósmynd: Guðni Þórðarson).
Aukið eftirlit með því að banni
gegn vínveitingum til æsku-
manna verði framfylgí
Á umræðufundi áfengisvarnanefudar um áfengis-
málin var upplýst, að sektir fyrir ölvun og
óspektir hafa niargfaldazt á síðari árum
Eins og aðrar |>ær þjóðir, sem
þátt taka í IMarshalIáætluninni,
hefur ríkisstjórnin gert drög að
áætlun um allar meiriháttar fram
kvæmdir, sem hún hefir í hyggju
að ráðast í á næstu fjórum árum
á grundvelli Marshallendurreisn-
arinnar og ættu að tryggja efna-
liagslegt sjálfstæði þjóðarinnar í
framlíðinni. Þessi áætlun sem
liefur vcrið samin af Fjárhags-
ráði og ríkisstjóminni, var send
Efnahagssamvinnustofnunni í
París fyrir þann 1. okt s. 1. eins
og tilskilið liafði verið.
í upphafi þessarar áætlunar er
gerð grein fyrir almennum við-
horfum í viðskipta- og fjárhags-
máluin þjóðarinnar, greint frá
þróun atvinnulífsins síðustu árin
og settar fram tillögur um þær
framkvæmdir, sem ríkisstjórnin
leggur sérstaka áherzlu á að unn-
ar verði á næstu fjórum árum.
Hér fer á eftir yfirlit um ein-
staka þætti áætlunarinnar:
Fiskveiðar.
Árið 1947/48 hefur fiskafli ís-
lendinga orðið meiri en nokkru
sinni áður. Heildaraflinn var um
552 þús. tonn.
Á næstu árum mun aukning
fiskiflotans og fiskiðjuvera halda
áfram, endaþótt hún verði ekki
jafn ör og tvö síðustu ár. Þróun
fiskiðnaðarins eftir fjögurra ára
áætlun er rædd í sérstakri grein-
argerð, sem kemur síðar. Þegar
þessum framkvæmdum hefur
verið hrundið í framkvæmd má
gera ráð fyrir, að heildarfiskafl-
inn 1952/53 verði um 738 þús.
tonn, en það er 33,7% aukning
frá árinu 1947/48.
Það fer að sjálfsögðu eftir
markaðsaðstæðum hvernig fisk-
veiðum verður hagað 1952/53.
Fiskiflotimi.
Endurnýjun ísl. fiskiflotans, er
var langt á eftir tímanum vegna
styrjaldarinnar og langrar fjár-
hagskreppu ■ f y r i r styi-joldina,
hófst þegar að lokinni s í ð a r i
heimsstyrjöldinni, 1945. Þá var
fiskiflotinn aðeins 27.000 brútto
smál. Árið 1945 samdi ríkisstjórn
in um kaup á 32 nýtízku eimtog-
urum, 175—180 fet hver. Af þess-
um togurum hafa 27 þegar verið
afhentir, og þegar við þá bætist
mikill fjöldi smærri skipa, 50—
70 fet að lengd, er fiskiflotinn
orðinn nú 54.000 brútto smál. að
stærð.
Ríkisstjórnin hefur ákveðið að
kaupa 10 togara til viðbótar frá
Bretlandi, og er þess vænst, að
smíði þeirra ljúki árið 1951/52.
Heildarkostnaðarverð þ e s s a r a
togara er áætlað 6,2 millj. dala.
Áætlað er að panta tvo togara.
sem afhendist 1951/52 til viðbót-
ar og endurnýjunar.
Útgjöld í erl. gjaldeyri til
bygginga og viðgerða smærri
fiskskipa, 50—70 fet, eru áætluð
að nema 500 þús. dala á ári í
næstu 4 ár.
Síldariðnaður.
Á þessu ári er verið að auka
afkastagetu síldarverksmiðja um
í'úmlega 30 af hundraði. Þessi
aukning hefur reynst fær vegna
veitingar endurreisnarláns, að
upphæð 2,3 millj. dollara, til
kaupa á vélum í Bandaríkjunum
fyrst og fremst.
- Vegna þess, hve síldveiðar eru
ótryggar, eru allar áætlanir um
framleiðslu síldarlýsis og síldar-
mjöls mjög óvissar. Samt sem
áðúr má með nokkrum rökum
áætla árlega framleiðslu síldar-
lýsis 40—50.00 tonn, þegar lokið
hefur verið hinum nýju verk-
smiðjum. Á r 1 e g a framleiðslu
síldarmjöls má með sama hætti
áætla 45—55.000 tonn.
Oll síldarframleiðslan er flutt
út og sama er að segja um síld-
armjölið, að undanskildum 7000
smál., sem notaðar eru innan-
lands. í ár hafa 7000 tonn af síld-
armjöli verið flutt til Bandaríkj-
anna fyrir rúmlega 1 millj, doll-
ara, þannig að síldarmjöl nemur
um % af heildarverðmæti út-
flutnings íslendinga til Banda-
ríkjanna á árinu. Kaup á síldar-
lýsi og mjöli fyrir endurreisnarfé
(off-shore purchases) hafa num-
ið 1.9 millj. dollurum, svo að
augljóst er, að síldariðnaðurinn
er sú atvinnugrein á íslandi, sem
gefur einna mestar dollaratekjur.
Mestur hluti útflutningsins fer
samt sem áður til þátttökuríkj-
anna, þar sem feitmetisskortur
er mikill. Þróun síldariðnaðarins
er þess vegna til hagsbóta þátt-
tökuríkjunum. Hvað snertir ís-
land, er vart hægt að ofmeta
þýðingu síldariðnaðarins fyrir
efnahagsafkomu þess. í stuttu
máli má segja að það, hvort ís-
land nái greiðslujöfnuði við önn-
ur lönd, sé undir þ v í komið,
hvernig árar með síldveiðar og
síldariðnað.
Á næstu árum mun þróun
síldariðnaðarins fyrst og fremst
verða takmörkuð við að endur-
nýja og bæta vinnsluaðferðir í
þeim verksmiðjum sem þegar eru
fyrir hendi. Þó verða ef til vill
reistar nýjar verksmiðjur, en
þótt áætlanir um það liggi ekki
fyrir.
Lýsisherzluvreksmiðja. *
Með hinni auknu , afkastagetu
íslenzkra síldarverksmiðja má
áætla, að árleg framleiðsla síld-
arlýsis nemi 50.000 tonnum, nema
síldveiðar bregðist. Til þess að
auka útflutningsverðmæti síldai>
lýsis er mjög þýðingarmikið, að
geta boðið það hreinsað og hert.
Síldarolía hefir áður og mun
sennilegast verða flutt aðallega
til þátttökuríkjanna og mun
þannig' stuðla að því að minnka
innflutning þeirra á feiti og feiti-
olíum frá dollaralöndum. Auk
þess mun bygging lýsisherzlu-
verksmiðju á íslandi minnka
innflutning þess á hertum olíum,
en innflutningsverð þeirra hefir
að miklu leyti þurft að greiðast í
dollurum.
Af framangreindum ástæðum
hefir ríkisstjórn íslands ákveðið
að byggja lýsisherzluverksmiðju,
sem afkastar 50 smál. á sólar-
hring. Áætlaður byggingarkostn-
aður er 1.2 millj. dollara. Um 0.8
millj. dollara mun þurfa að greið-
ast í erl. gjaldeyri, 0.5 millj. doll-
ara fyrir vélar og 0.3 millj. doll-
arar fyrir ýmiss konar bygging-
arefni. Gert er ráð-fyrir að mest-
ur hluti vélanna verði keyptur í
Bandaríkjunum, en byggingar-
efnisins mun vei'ða aflað frá þátt-
tökuríkjunum. Vegna rafmagns-
skorts fram að árinu 1950/51 get-
ur bygging verksmiðjunnar ekki
hafizt fyrr en árið 1949 og mun
verða lokið á árinu 1951.
Fiskimjölsverksmiðjur.
Árleg framleiðsla fiskimjöls
hefir á undanförnum árum aukizt
talsvert og er nú 5—6000 smál.
Fjöldi verksmiðja er samt sem
áður langt frá því að fullnægja.
Miklu af fiskúi'gangi er fleygt
vegna vöntunar á verksmiðjum.
Áformað er að byggja á næstu
4 árum 13 fiskimjölsverksmiðjur
og er áætlaður heildarkostnaður
þeirra 1.6 millj. dollara. Vélar og
útbúnaður frá útlöndum er áætl-
að að kosti 600 þús. dollara og
skiptist jafnt á árin. Vélar munu
aðallega keyptar frá þáttökuríkj-
unum.
Kaupskipaflotinn.
Fyrir eyland, sem relcur til-
tölulega mjög mikla utanríkis-
verzlun, eins og ísland, er mjög
mikilvægt að eiga nógu mikinn
kaupskipaflota til að flytja meg-
inið af útfluttum og innfluttum
varningi. ísland hefir haft slíka
aðstöðu. Árið 1947 jafngiltu farm-
gjaldagreiðslur í erl. gjaldeyri
8.2 millj. dollara. Aðstaða ís-
lands að þessu leyti fer batnandi,
þar sem samið var um kaup á
nýjum skipum skömmu eftir
styrjaldarlok, sumpart til að fylla
í skörðin fyrir þau skip, sem fór-
Áíengisvarnanefnd Akureyrar
boðaði skólastjóra, forráðamenn
félaga og nokkra fleiri borgara á
umræðufund um áfengismálin sl.
fimmiudagskvöld. Mættu um 40
manns á fundmum. Jóhann Þor-
kelsson héraðslæknir, formaður
nefndarinnar, setti fundinn og
stýrði honum.
Hann kvað það vera hlutverk
áfengisvamanefndar, lögum sam-
kvæmt, að leita samvinnu við
borgarana um úrbætur í áfengis-
málum og væri efnt til fundarins
m. a. í þeim tilgangi. Brynleifur
Tobiasson menntaskólakennari
hafði framsögu af hálfu nefndar-
innar og flutti hann erindi um
áfengismálin og skemmtanalífið
hér í bænum. Lagði hann einkum
áherzlu á þýðingu tízkunnar og
hættur þær, er væru samfara for-
dæmi eldri kynslóðarinnar og
gagnrýndi harðlega þá sam-
kvæmistízku að hafa vín um
hönd og það sem hann nefndi
leiðinlegan- lífsstíl í samkvæm-
um. Að ræðu frummælanda lok-
inni hófust frjálsar umræður.
Tóku til máls Þorsteinn M. Jóns-
son skólastjóri, Þorsteinn Þor-
steinsson sjúkrasamlagsgjald-
keri, Friðjón Skarphéðinsson
bæjarfógeti, Sigurður M. Helga-
son lögreglufulltrúi, Guðmundur
Karl Pétursson yfirlæknir, frú
Filippía Kristjánsdóttir rithöf-
undur, frk. Sesselja Eldjárn o. fl.
Hhigu ræður manna í þá átt, að
verulegur ljóðui' væri á skemmt-
analífi bæjarins og að brýna
nauðsyn bæri til að vinna gegn
neyzlu áfengis almennt og þó
einkum í hópi æskumanna.
Lögbrot fara í vöxt.
í ræðum þeirra Friðjóns Skarp-
héðinssonar bæjarfógeta og Sig-
urðar M. Helgasonar lögreglu-
fulltrúa, kom m. a. fram, að sekt-
ir fyrir ölvun og og óspektir hefir
(Framhald á 7. síðu).
F ramsóknar-whist
á fimmtudagskvöldið
Framsóknarfgélag Akureyrar
hefir skemmtikvöld í Gildaskál-
anum á fimmtudagskvöldið kl.
8.30. Aðalskemmtiatriðið er
Framsóknar-whist, en auk þess
sýnir Edvard Sigurgeirsson nýjar
íslenzkar kvikmyndir og e. t. v.
verður fleira til skemmtunar. —
Aðgöngumiðar fást í Kornvöru-
húsi KEA í dag og á morgun. —
Menn eru áminntir um að hafa
með sér spil og blýant.
(Framhald á 5. síðu).