Dagur - 03.11.1948, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 3. nóvember 1948

DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Aigrciðsla, auglýsingar, iimheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstracti 87 — Sími 166
Blaðlc Kemur út á iiverjum miðvikudegi
Árgangurinn koslar kr. 25.00
Gjalddagi cr 1. júlí
PRENTVERK ODlM BJORNSSONAR H.F.
Alþingi ber skylda til að setja
Viðskiptanefnd starfsreglur
FRAM ERU KOMIN á Alþingi tvö frumvörp
um verzlunar- og skömmtunarmál. Er annað
frumvarp nokkurra Framsóknarmanna um að af-
nema núverandi skömmtunarskrifstofu og Við-
skiptanefnd og fela þau mál Fjárhagsráði. Jafn-
framt verði landsmönnum afhent gjaldeyris- og
innflutningsleyfi fyrir þeim skammti nauðsynja-
vöru, sem þeim er ætlaður af ríkisvaldinu og ráði
landsmenn því þannig sjálfir, hverjum þeir fela
innflutning nauðsynjaskammts síns. Jafnframt fái
þeir, sem úthlutað er fjárfestingarleyfum, gjald-
eyris- og innflutningsleyfi fyrir því erlenda efni,
sem ætlað er að þurfi til framkvæmdanna. Hitt er
frumvarp það, sem Sigfús Sigurhjartarson flutti
í fyrra um að núgildandi skömmtunarseðlar skuli
jafnframt verða ávísun verzlana á gjaldeyris- og
innflutningsleyfi og geti menn þannig ráðið því,
hvaða aðilar annast innflutningsverzlun fyrir þá.
Frumvarp þetta er, sem kunnugt er, soðið upp úr
tillögum þeim, er fulltrúar Framsóknarflokksins
fluttu í Fjárhagsróði á sl. ári, en voru felldar af
samfylkingu Sjálfstæðismanna og Alþýðuflokks-
manna.
ÞAÐ ER VAFALAUST, að þessi frumvörp
bæði munu mæta harðsnúinni andspyrnu, svo
sem aðrar tillögur um endurbætur á skipulagi
því, sem ríkir í verzlunar- og innflutningsmálum,
og ólíklegt verður að telja, að þau nái samþykki
núverandi Alþingis. Er raunar álitamál, hvort
ekki ekki hefði verið skynsamlegra og líklegra til
nokkurs árangurs að þeir þingmenn, sem að
frumvörpum þessum standa, hefðu tekið upp
tillögur kaupstaðaráðstefnunnar frá í fyrra og að-
alefni þingsályktunartillögunnar, sem afgreidd
var á síðasta þingi, og borið þær fram í frum-
varpsformi til þess að fá úr því skorið, hvei’n
raunverulegan stuðning stjórnmálaflokkgrnir
vilja veita málstað landsfjórðunganna og réttmæt-
um kröfum um endurbætur á verzlunarfyrir-
komulaginu. Fyrir liggur yfirlýsing um þingvilja,
sem er meðmæltur tillögum kaupstaðaráðstefn-
unnar og verður að vænta þess, að þingmenn
þeir, er greiddu þingsályktunartillögunni í fyrra
atkvæði mundu ljá því samþykki, að þau fyrir-
mæli fengju stoð í lögum. Efni tillagna kaupstaða-
ráðstefnunnar í fyrra, er almenningi kunnugt og
óþarft að rekja þær tillögur hér, en með því að
lögfesta þær, væri stefnt til raunhæfra endurbóta
á núverandi skipan innflutnings- og verzlunar-
málanna sem í reyndinni mundu hafa meiri þýð-
ingu en karp flokkanna um tillögur, sem fyrirfram
er vitað að hafa ekki þingmeirihluta að baki sér.
ÞAÐ ER KUNNUGT, hverja afgreiðslu þessar
tillögur landsfjórðunganna fengu í ríkisstjórn og
Fjárhagsráði. Fulltrúar Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins felldu þær. Var í þeirra stað, að
sögn, tekin upp ný skipan á úthlutun gjaldeyris-
leyfa, en aldrei hefir það vitnast opinberlega,
liver sú skipan er, því að yfir því hefir verið hald-
ið mikilli leynd. Vekur það vissulega grun um að
sú hin nýja skipan hafi verið furðulík hinni
gömlu, sem mest var gagnrýnd af fulltrúum kaup-
staðanna, enda hlýtur sá grunur stuðning af
reynslu undangenginna mánaða. Verður naumast
séð að nokkur breyting til bóta
hafi verið gei’ð á þessum málum
frá því í fyrra og má auk heldur
nefna dæmi um augljósa afturför.
Um það verður ekki lengur deilt
að eftir þá útreið, sem þings-
ályktunartillagan á Alþingi i
fyrra fékk hjá ríkisstjórn og rík-
isnefndum, ber Alþingi beinlínis
skylda til þess að setja ncfndum
þeim, sem starfa að gjaldeyris- og
innflutningsmálum, starfsreglur:
Undir yfirskyni hins mjög óá-
kveðna orðalags um þessi mál í
Fjárhagsráðslögunum, hafa rík-
isnefndirnar mjög sniðgengið
hagsmuni almennings utan
Reykjavíkur og yfirleitt sýnt það
að þeim er ekki treystandi til
þess að ráða þessum málum svo
að vel sé. Alþingi ber að skera
þarna úr og setja lög, sem tryggja
meira réttlæti í framkvæmdinni.
Aþlingi hefir heyrt vilja annarra
landsfjórðunga og lýst sig sam-
þykkan honum. Virðing þingsins
fyrir sjálfu sér og hagsmunum
almennings er minni en ætla
verður, ef það gerir sér- að góðu
að yfirlýstur vilji þess og þorra
landsmanna utan höfuðstaðarins,
sé hundsaður af öríáum valda-
mönnum og nefndum ríkisvalds-
ins. Landsmenn bíða þess, að til-
lögur kaupstaðaráðstefnunnnar
verði teknar upp á Alþingi á ný
og að þær hljóti þar skjóta og
viðunanlega afgreiðslu.
FOKDREIFAR
Saltnámur „Verkamannsins“.
MIKIÐ STENDUR nú til í
þessu þjóðfélagi. „Verkamaður-
inn“ skýrir frá því á föstudagmn,
að „ríkisstjómin hafi hafið stvrj-
öld gegn nemendum skóla lands-
ins“. Segir blaðið að stjórnin hafi
gert „víðtækar og róttækar ráð-
stafanir til þess að nernendur fái
ekki fjölmörg þau tæki, sem
nauðsynleg eru við námið“.
Fleira segrr blaðið merkilegt um
þessa „styrjöld", og allt jafn
ófagurt. Þó þykir Ver'kamannin-
um fyrst kasta tólfunum, að
skólastjórar og í bænum og
kennarar bæjarskólanna, skuli
geta fengið af sér að styðja ríkis-
stjórn þá, sem þannig hefir gerzt
sek um árásarstríð. Sannar blað-
ið það með einkar glöggum rök-
semdum, að allir þessir kennarar
og skólastjórar séu þar með
teknir „að berjast gegn hags-
munum, nemenda skólanna gegn
aukinni menntun og þekkingu",
eins og blaðið orðar það. Minna
kostar það ekki! Þetta mun sem
sé vera svipað athæfi og það, að
tala óvirðulega um þriggja ára
áætluriina í Tékkóslóvakíu, en
sarrikvæmt spánnýrri löggjöf þar
í landi, hafa prófessorar og kenn-
arar, sem ekki hafa skilið þýð-
ingu hennar, verið sviptir em-
bættum og sendir til vinnu í
saltnámum sér til uppbyggingar
og hressingar, að því er komm-
únistablöðin herma. Auðséð er,
að „Verkamaðurinn“ hefði vel
getað hugsað sér, að bjóða skóla-
stjórum og kennurum bæjarins í
slíka skemmtireisu, en ennþá
er ekki í slík hús að venda hér á
landi, enn sem komið er. Ilrns
vegar fær blaðið ekki leynt því,
hvert hugurinn stefnir og hvern-
ig hentast mundi að fara með
alla, sem ekki styðja flokkinn
með langa nafninu. Segir blaðið
þar um, orðrétt: „Slíkir skóla-
stjórar og kennarar ættu heldur
að fara í kolavinnu við kö£a«ia.“
Þá hefir kennarastéttin hér íeng-
ið upplýsingar um það, hvar þær
verða, hennar saltnámur og upp-
eldisstofnanir, þegar dýrðarríki
kommúnista kemst á stofn hér!
Enn um umgengni.
EG HEFI orðið var við að
ýmsum hefir hitnað í hamsi
vegna orða, sem eg lét falla hér í
þessum pistlum í sl. viku, urn
háttvísi og umgengnismenningu
á opinberum stöðum. Hefir margt
verið sagt um þá hluti síðan,
misjafnlega skynsamlegt eins og
gengur, og ætla eg ekki að ræða

það frekar hér að sinni. En víst er
um það, að þessar ábendingar.
hér hafa vakið athygli og umtal í
bænum, og er það raunar ágætt
og þá helzt von um að þær verði
að einhverju gagni. Hins vegar
vildi eg leiðrétta þann misskiln-
ing, sein eg hefi orðið var við, að
einkum hafi verið veitzt að nem-
endum í máladeild menntaskól-
aus hér i þessu sambandi. Mun sá
misskilningur stafa af því, að eg
viðhafði þau ummæli, að ungir
menn væru betur komnir á lífs-
leiðinni með háttvísi og ábyrgð-
artilfinningu í vegarnesti en háa
prófeinkunn í latínu eða enskum
stíl. Þessar námsgreinar voru
sannast sagna valdar af handahófi
sem dæmi um bóknámsgreinar
og hefði raunar mátt taka hverja
aðra bóknámsgrein í skólum hér
í sama tilgangi. En ummælin eiga
vitaskuld fullan rétt á sér sem al-
menn ábending.
„Húsmóður“ svarað.
Kristinn Þorsteinsson deildar-
stjóri skrifar blaðinu:
„ÚT AF grein sem birtist í
Verkamanninum 22. okt.'sl. og
undirrituð er af ,,húsmóður“, vil
eg undirritaður taka þetta fram:
Útibússtjórar KEA nér í bænum
hafa fyrirmæli um að taka vöru
til baka og endurgreiða hana við-
skiptamanninum, ef varan hefir
verið skemmd, þegar hún var
seld í búðinni, sem stundum get-
ur komið fyrir, t. d. ef um niður-
suðuvörur eða ýmsar vörur í
pökkum er að ræða. Mér er
kunnugt um að í einu útibúinu
hér í bænum var fyrir nokkrum
dögum keypt kjötfai-s, sem síðan
var skilað daginn eftir, og var
þá vitanlega orðið súrt og óæt
vara. — Þennan dag kvartaði
enginn yfir skemmdu kjötfarsi,
og voru þó seld nær 100 kg af
þessari vöru í 5 útsölustöðum hér.
í bænum. — Kjötfarsið hafði vit-
anlega súrnað við geymsluria yfir
nóttina, enda neitaði útibússtjór-
inn að endurgreiða það, þar sem
hann taldi að farsið hefði verið
óskemmd vara þegar það var selt
í búðinni daginn áður. — Allt það
fars, sem útibúin í bænum selja,
er lagað í pylsugerðinni snemma
að morgni. Kl. 9 er það sent í út-
sölustaðina og það ,sem óselt er
að kvöldi, er sent til baka morg-
uninn eftir.“
Umgengnin við „Andapollinn“
Fuglatjörnin í Gilinu á að geta orðið mikil bæj-
arprýði og er það raunar þegar. Ungir og gamlir
kalla staðinn ,,Andapollinn“ og öllum þykir vænt
um hann. Feður ganga þangað með börnum sínum
á sunnudagsmorgna, og á meðan mamma útbýr
sunnudagsmatinn skoða feðgar og feðgiri endur og
gæsir og gefa þeim brauð og skorpur, sem til fallazt
í heimilinu vikuna sem leið.
í frosthörkum er Andapollurinn griðastaður
villtra fugla, sem leita þangað, í hópum. Gilbarm-
arnir hafa verið lagaðir, trjáplöntur gróðursettar og
ýmislegt verið gert til þess að þessi staður megi
verða sem elskulegastur. Talað hefir verið um að
prýða allt Gilið og gera aðra tjörn neðar, þar sem
fiskar hefðu aðsetur sitt. Þegar þetta hefir verið
gert, má segja að Akureyri hafi eignast. skemmti-
legan dýragarð, og þó nokkuð sérstæðan í röðum
dýragarða.
En það er vandi að gæta fengins fjár, eins og segir
-í gömlum húsgangi. Andapollurinn verður hvorki
elskulegur staður né skemmtilegur heim að sækja,
ef ekki allir gera sitt ýtrasta til þess að ganga þar
snyrtilega um. Því miður hefir þessu verið nokkuð
ábótavant að undanförnu, og þessar línur eru rit-
aðar til þess að benda á, hvort ekki megi úr bæta.
Þegar börn og aðrir koma með brauðtnola í poka
til að fæða fuglana, er venjan sú að pokanum er
fleygt, þegar hann er orðinn tómur. Með þessu
móti safnast þarna saman alls konar bréfarusl, sem
veltist í mold og sandi, fýkur /fram og aftur og
verður að óhuggulegu hrúgaldi. Þetta er, eins og
allir sjá og skilja óvistlegt og dregur úr fegurð
staðarins. Þarna, eins og víða annars staðar í bæn-
um, vantar ruslakörfur, sem hægt.væri, bæði fyrir
börn og fullorðna, að nota. Það hefir áður verið
rætt um ruslakörfuleysið í þessum dálki, en því
miður er það ennþá tilfinnanlegt í bænum okkar.
Foreldrar ættu að brýna fyrir börnum sínum, að
fleygja ekki bréfum, pokum og umbúðum utan af
fuglamatnum, þegar þau hafa gefið þeim. Ráð væri
kannske að fá þau til að skila pokanum heim aftur.
Hægt væri e. t. v. að fá þau til að reyna, hve oft
þau gætu notað sama pokann til þess arna og börn-
unum þá um leið sagt, að pappír er vara, sem kostar
peninga, og flytja þarf inn í landið.,
Bæjarbúar ættu allir að leggjast á eitt. um það að
gera „Dýragarðinn" í Gilinu að sem mestri bæjar-
prýði.
P.
HÚSRÁÐIÐ GÓÐA ENDURBÆTT.
Húsráðið góða, sem var í kvennadálkinum í síð-
asta tölublaði, hefir vakið gleði kvenna. Þetta var
um það, hrista saman hveiti og vatn í lokaðri
krukku, þegar jafna á sósur og jafninga. Sagt var,
að nota ætti saltkrukku, en það var, eins og eg vona
að þið hafið allar skilið, prentvilla. Þar átti að
standa sultukrukku, en auðvitað skiptir ekki máli
hvers konar krukka er notuð, aðalatriðið er, að hún
sé með góðu, skrúfuðu loki. Húsfreyja ein, sem
fagnaði þessu ráði, tjáði mér að sér hafi reynst enn
betur að setja vatnið í krukkuna á undan hveitinu,
því sé hveitið sett á undan, kemur fyrir að nokkuð
af því vill verða eftir í röðunum á botninum, sér-
staklega ef krukkan er ekki vel slétt. Með því að
setja vatnið fyrst í krukkuna og hveitið síðan, kem-
ur þetta ekki fyrir. Sendi þetta hér áleiðis til ykkar
endurbætt. Munið að hrista krukkuna vel.
RÁÐ.
Látið silfurmuni aldrei liggja nálægt gúmmíi.
Munirnir fá á sig svarta bletti, sem erfitt er að ná
af.
Létt
vmna
óskast
Kaup og ráðningstími eftir
samkomulagi.
Afgr. vísar á.
Jarðarför móður okkar
ÖNNU ÞORSTEINSDÓTTUR
er andaðist 31. f. m„ cr ákveðin 6. nóvember
kl. 1 frá licimili hennar Möðruvallastræti 3
Akureyri.
Börn og tengdabörn.