Dagur - 17.11.1948, Blaðsíða 2

2
DAGUR
íti! frægS, é fá -psg af
eigin vöpnuiti
„íSLENDINGÚR“ Á FLÓTTA
Það gekk ekki lítið á fyrir rit-
stjóra ísl. í september s. 1.. Hann
tók sér fyrir hendur að sanna það
að stjórn Ólafs Thors og komm-
únista hefði aðeins eytt 763 millj.
króna, en ekki 1300 milljónum
eins og hin vondu Framsóknar-
blöð héldu fram. Kallaði ísl. þá
staðhæfingu „gömlu lygina," og
myndu Framsóknarmenn hafa
lært það af Göbbels, „að ef lygin
sé endurtekin nógu oft, þá muni
alltaf einhverjir verða til þess að
trúa henni.“
Ritstjóri ísl. lézt færa sönnur
á mál sitt með því að vitna í
'tölur úr verzlunarskýrslum um
inn- og útflutninginn á árunum
1945 og 1946 og lætur líta svo
út, að þar komi allar gjaldeyris-
tekjurnar og öll gjaldeyriseyðsl-
an fram. Sýnilega skákar hann í
því hróksvaldi, að almenningur
viti ekki, að í verzlunarskýrslun-
um kemur ekkert fram af duldu
greiðslunum, og að verzlunar-
skýrslurnar sýna ekki nema
nokkurn hluta gjaldeyriseyðsl-
unnar.
Út frá þessari blekkingartil-
raun spinnur svo ritstjórinn lop-
ann um lygáhneygð Fi-amsókn-
armanna, er þeir haldi fram 1300
milljóna eyðslunni, og segir m. a:
„Er þetta glöggt dæmi um
sannleiksást Framsóknarforkólf-
anna, að þeir víla ekki fyrir sér
að 'rangfæra opinberar skýrslur
til þess *að reyna að sverta and-
stæðinga sína. Geta menn gert sér
nokkuð í hugarlund, af livílíkri
ráðvendni þeir menn muni yfir-
le.itt fara með staðreyndir, sem
ekki hika við að þrástagast á
staðleysum, sem hægt er að reka
ofan í þá með opinberum skýrsl-
um.“
Efftr að ritstjóri ísl. hafði rutt
þessum brigzlyrðum úr sér, sýndi
Dagur þegar fram á blekkingu
ísl. í þessu máli. Blekkingartil-
raunin var auðvitað gerð i þágu
Ólafs Thors. Með henni átti að
hvítþvo hann og stjórn hans af
dæmalausri fjáreyðslu í stjórnar-
tíð hans. í sömu andránni og rit-
stjórinn ber gamla og nýja
„lygi“ á Framsóknarmenn, leikur
hann sér að því að misþyrma
sannleikanum röngum málstað
sínum til framdráttar. Mönnum
verður að spyrja: Er liér ekki um
met að ræða í óheiðarlegri blaða-
mennsku?
Flestir munu hafa ætlað, að
jafn orðhvatur maður, og rit-
stjóri ísl. er, mundi ekki gefast
upp, þó að sýnt hefði verið fram
á blekkingu hans og ósannindi.
Eitthvað mundi hann segja mál-
stað sínum til varnar. Að minnsta
kosti gæti hann afsakað sig með
því, að hann hefði ekki vitað bet-
ur en það, að öll gjaldeyriseyðsl-
an fælist í verzlunarskýrslunum,
þó að slík vanþekking væi'i aö
vísu lítt fyrirgefanleg- Heilaga
einfoldni er þó nær ao fyrirgefa',
en vísvitandi blekkingatilraun.
En hver er reyndin?
Síðan hafa komið úí nokkur
blöð af ísl. án þess að minnst hafi
verið einu orði á þetta mál, Um
það ríkir grafarþögn. ísl. hefir
lagt á fiótta. Hann vill auðsýni-
lega,' að’ bfekki.ngatilraunin graf-
ist og gleymist í djúpi þagnarinn-
ar. En það er ekki ,vert. að gera
honum þetta til éftirlætis. Nokk-
uð fyllri upplýsingar en áður
.skulu því gefnar í málinu.
Flóttinn rekiim.
Vilji rhenn afia sér lieildaryfir-
lits um gjaldeyristekjurnar og
gjaldeyriseyðsluna, verður að
leita u'þplýsinga ,um. gjaldeyris-
kaup og gjaldeyrissölu bankanna.
Þessar upplýsingar er að finna í
hinum árlegu skýrslum Lands-
bankans., Samkvæmt þessum
heimildum námu gjaldeyristekj-
ur þjóðarinnar (þ. e. gjaldeyris-
kaup bankanna) í tíð fyrrv.
stjórnar eins 'og hér segir:
Nóv.—des. 1944 54.201 þús. kr.
Allt- árið .. 1945 326.759 þús. kr.
Allt árið .. 1946 323.908 þús. kr.
Janúar .... 1947: 15,589 þús. kr,
Samtals 720.457 þús. kr.
Þegar stjórnin kom til valda í
október 1944, námu inneignir
bankanna erlendis 568.118 þús.
kr. Þegar þessar tvser upphæðir
:eru lagðar sáman, veyður útkom-
an 1288. 575 þús. kr. Þetta er sú
upphæð, sem stjórnin hafði til
ráðstöfunar af erlendum gjald-
eyri. Það er .nálega 1300 millj. kr.,
eins og Framsóknarblöðin hafa
haldið fram.
Af þessari upphæð segir ísl., að
stjornin hafi aðeins eytt rúmum
760 millj. kr., og hlaut hún þá
samkvæmt því að .láta eftir sig
nokkru meira en 500 millj. kr.
gjaldeyrissjóð, þegar hún hrökkl-
aðist frá völdum.
Sannleikurinn er hins vegar
þessi:
Samkvæmt áðurgreindri heim-
ild nam gjaldeyriseyðslan (b. e.
gjaldeyrissala bankanna) í tíð
fyrrv. stjórnar eins og hér segir:
Nóv.—des. 1944 60.703 þús. kr.
Allt árið . . 1945 426.957' þús. kr.
Allt árið . . 1946 580.615 þús. kr.
Janúar .... .1947 44.261 þús. kr.
Samtals kr. 1112.536 þús. kr.
Samtals hefir því verið eytt
1112 millj. og 536 þús. kr. af er-
lendum gjaldeyri í tíð fyrrv.
stjómar. Aulv þess námu ónotuð
gjaldeyrisleyfi, þegar hún fór frá
völdum, yfir 200 millj. kr. Hafði
hún því ráðstafað nokkru meira
en 1312 millj. kr. erlends gjald-
eyris í stjórnartíð sinni, eða ná-
k.ga 24 millj. kr. maira. en gjald-
eýi'li' var tiKfýrir.
. Þetta eru. stað.reyndirnar um
gjaldeyriseyðslu fyrrv. stjórnar,
sem íslendingur tók sér fyrir
hendui' að hrekja, én sem honum
tókst svo hrapallega, að hann sá
þann kost vænstan að flýja þegj-
andi af hólmi að hætti vissrar
dýrategundar, sem laumast burtu
með lafandi skott, af því að hún
hefir verið sneypt og veit upp á
sig' skömmina.
Það væri ástæða til fyrir „rit-
þræla“ íhaldsins og gamla Hit.1-
erssauði í íslendingshjörðinni að
athuga, hvort almenningi þyki
það ekki „glöggt dæmi um sann-
leiksást" þeirra, „að þeir víla ekki
fyrir sér að rangfæra stórlega op-
inberár skýrslur", til þess að
reyna að verja taumlausa og fyr-
irhyggjulausa fjáreyðslu Ólafs
Tolirs og kommúnista í valdatíð
þeirra. Almenningúr áttar sig á
því, að væii allt með felldu, þyrfti
slíkra vopna ekki við. „Geta
menn gsrt sér í hugarlund, af
livílíkri ráðvendni þeir mehn
muni yfiríeitt fara með stað-
reyndir, sem ekki hika við að
þrástagast á staðleysum, sem
hægt er að reka ofan í þá með
opinberum skýrslum,“ svo að orð
íslendings séu notuð, og vopnum
hans snúið gegn honum sjálfum.
Ilefir það löngum þótt lítil frægð,
að fá geig af sínum eigin vopnum.
Bjarni Jóiisson,
fyrnim bankastjóri,
látinn
Síðasílíðinn Iaugardag lézt aö
heimili sínu í Reykjávík Biarn’
Jonsson frá (Jnnarhoiti, fyrrum
bankastjóri hér, röskiega hálfatt-
ræður að aldri.
Bjarni var Árnesingur að upp-
runa. Hann varð stúdent 1898 og
lauk lögfræðiprófi við Kaup-
mannahafnarháskóla 1906. Á stú-
dentsárum sínum dvaldi hann um
hríð á Flórens á ítalíu á vegum
dr. Williards Fiske við skrásetn-
ingu hins fræga Fiske-bókasafns.
Eftir að hann fluttist heim til ís-
lands, gerist hann fulltrúi sýslu-
mannsins í Seyðisfirði, en árið
1910 fluttist hann hingað til bæj-
arins og gerðist bankastjóri úti-
bús íslandsbanka og síðar útibús
Utvegsbankans. Gegndi hann því
embætti til ársins 1935, er hann
sagði því lausu og fluttist til
Reykjavíkur. Starfaði hann við
Útvegsbankann í Reykjavík hin
síðustu ár. Hér í bænum gegndi
Bjarni Jónsson ýmsum trúnaðar-
störfum, sat m. a. lengi í skatta-
nefnd, var bæjarfullti'úi um skeið
og hann átti sæti í fasteignamats-
nefnd frá upphafi hennar unz
hann fluttist burtu héðan. —
Bjarni Jónsson varð sérlega vin-
sæll maður af störfum sínum hér
í bænum. Hann var ág.etlega vel
ao sér, hverjum manni kurteisari
og háttprúðari í framkomu, vin-
gjarnlegur og alúðlegur við alla,
sem við hann áttu skipti. — Þótt
Bjarni flytti burtu héðan, dvaldi
hugur hans hér löngum, hjá ætt-
mennum og kunníngjum, og hann
heimsótti fornar slóðir alloft hin
síðustu ár. Hann átti hér fjölda
vina, sem nú minnast hans með
hlýhug og þakklætí.
Miðvikudaginn 17. nóv. 1948
111>,111>i11 *111111>11 H. S. m.ii,"nn;r>.,i,i,,111>!i,v!;?;nú,,,,>óiii
niu,
*Ja ...
annarra or>
=riii"iiiiiniiinii||iiiiii|iii|||||iitiiiiii|||iiiiiiui||iiiiiiiiii||iiii»iiii|||iiiiiuij|||iiiiiiiii(||iiiiiii|jl|1,ll||ii
SJÚKLINGUR, sem leitár
læknis við einhverjum kvilla,
fær hjá honum lyfseðil til fram-
vísunar í lyfjabúð. Meðul með
torkennilegum riöfnum, skammt-
ar og pillur, eru látin út í hæfi-
legum skömmtum til þess að fyr-
irbyggja misnotkun þeirra.
Læknirinn velui' það meðal, sem
gagnai' mest gegn kvillanum, af
því að hann þekkir bezt hvað við
á. Hins vegar þarf ekkert lækn-
isráð til þess að almenningur
leiti kaupa á heilsusamlegum
fæðutegundurri, svo sem mjólk,
skyri, smjöri og öðru kjarnmeti
af því tagi. þótt á hinum síðustu
tímum þurfi nokkurs konar lyf-
seðla frá skömmtunarskrifstofum
fyrir sumum þessum gæðum. Ein
er þó sú tegund innlendi'ar fram-
leiðslu, sem ekki fæst nema út á
læknisvottorð. Það er þorskalýs-
ið, sem heilsufræðingar hafa
kennt að væri hverju barni
nauðsynlegt og raunar fullorðn-
um líka. Það geymir þau víta-
mín, sem okkur skortir mest,
einkum á sólarminnstu árstíðinni.
Þessi vara er framleidd í stórum
stíl í landinu og hún hefir frá
fyrstu tíð og allt fram á þessa síð-
ustu og verstu tíma, verið til
sölu á frjálsum markaði. En nú,
þegar tuttugasta öldin er hart-
nær hálfnuð, er hún ekki föl
nema gegn lyfseðli. Iivernig
stendur á þessu fyrirbæri?
í STUTTU MÁLI er ástæðan
sú, að við höfum á þessum síð-
ustu árum eignast svokallað op-
inbert eftirlit í ríkavi mæli en
flestar þjóðir véstan járntjalds-
ins. Einn armur þess heitir verð-
lagseftirlit. Hlutverk þess mun
vera að gæta þess, að ekki sé
gengið á rétt borgaranna í verzl-
un og viðskiptum. Tilgangurinn
er -því lofsverður. En útkoman
virðist okkur sumum vera höttótt
á stundum. Þetta verðlagseftirlit
auglýsti í fyrra hámarksverð á
þorskalýsi. Árangur þeirrar aug-
lýsingar varð í stuttu rnáli þessi:
Verzlanir og lyfjabúðir sögðu
verið of lágt og ekki hægt að
selja þorskalýsi fyrir það nema
með tapi íyrir verzlanirnar.
Vei'ðlagseftirlitið neitaði að taka
þessar ábendingar til greina.
Lyfjabúðirnar svöruðu á sinn
hátt, hættu að hafa lýsi til sölu
fyi'ir almenning, nema gegn
læknislyfseðli. Fyrir hvern lyf-
seðil fá þær lyfseðilsgjald. Út-
koman fyrir lyfjabúðirnar er því
sú, að þæi' fá það verð, sem þær
telja réttmætt, og almenningur
greiðir það beinlínis við búðar-
borðið og í gegnum sjúkrasam-
lögin. Þai' með var lyfjabúðun-
um borgið. En hvernig er al-
menningi borgið með tilskipan
þessari? Auðvitáð er hans hlut-
ur lakastur. Heimilisfeðu.rnir
þurfa nú, auk útgjaldanna, .að
verja t'íma sínum í það að sitja á
biðstofum læknanna. Læknarnir,
sem hafa ærin starfa við alvar-
legri verkefni, verða að eyða
tíma sínum í það að skrifa lyf-
seðla fyrir þorskalýsi, sem hver
maður kann skil á og engin hætta
ei' á að misnotað verði og nóg er
til af í landinu. Sumir gefast upp
á þessu rölti frá Heródesi til
PílatuSar. Árangur þess er sá, að
börnin fá minna lýsi en áður.
Bóndi fyrir austan heiði sagði
mér frá því nú á dögunum, að
börnin hans fengju ekkert lýsi á
næstunni vegna þess að hann gat
ekki, tímans vegna, setið á bið-
stofum lækna hér í von um lýs-
isresept. ; Þannig gerast dæmin
daglega.
AUGLJÓST ER, að þessi
verðlagstilsþlpun hpfii' orðið al-
menningi miklu dýrari en sú
verðhækkun á lýsi, sem gat forð-
að þessu ástandi í fyrra. Biðin,
röltið, tímaéýðslan, sem til þess
arna .hefir farið í þjóðfélaginu,
mundi nema álitlegri upphæð ef
reiknað væri' taxtakaup. Og
blessuð börriin,. sem ennþá skilja
ekki hinn leyndardómsfulla til-
gang sumra opinberra tilskipana,
mega þó strax í vöggunni kenna
áhrifa þessarar tilkynningai'. —
Þannig er ástandið búið að vera
í meira en ár. Verðlagseftirlitið
heldur e. t.~v. að lyfjabúðirnai'
séu eins og umsetin borg, af
völdum auglýsingar sinnar í
fyrra, og að þær muni brátt
draga hvíta fánann að hún. En
sannleikui'inn er, að sá sem
jafnan verður harðast úti í ófriði,
er hinn almenni borgari. Virðist
kominn tími til að herforingja-
ráðið á verðlagsstjóraski'ifstof-
unni geri sér þau sannindi ljós.
UR BÆNUM:
Skákfélag Akureyrar vill fá skák-
snillingimi Euwe liingað noruðr
FÉLAGAR í Skákfélagi Akur-
eyrar hafa mikinn hug á því að
fá hollenzka skáksnillinginn, dr.
Euwe, til þess að skreppa hingað
norðúi' í desember, er hann gistir
höfuðstaðinn í fyrsta skipti. Dr.
Euwe er einn af kunnustu skák-
mönnum heims og var um skeið
heimsmeistari í skák. Frægðarsól
hans mun eitthvað hafa lækkað á
lofti á síöustu skákþingum, en
samt er hann enn talinn einn
hinn lærðasti skákmaður, sem nú
er uppi, og mjög snjall á stund-
j um. Koma hans hingað yrði mik-
ill viðburður í hópi hins fá-
menna hóps, sem Kér leggur
stund á hina göfugu íþrótt.
Vonandi tekst skákfélögunum
hér að koma heimsókninni til
leiðar, þvi að áhrif heijnar
mundu ná langt út yfir þeirra
hring.
ÞAÐ ER VERT að benda á, að
slík áhrif eru æskileg. Skákfé-
lagið hér er. í hópi eldri félaga
bæjarins, en það hefir jafnan
látið lítið yfii' sér og mjög hljótt
(Framhald á 5. síðu).