Dagur - 24.12.1948, Blaðsíða 5

JÓLABLAÐ DAGS
5
Loltur ríki ('1432). Tók þá við búi
Þorvarður sonur lians, og bjó hann
á Möðruvöllum ti! dauðadags,
1116. llann var, scm kunnúgt er,
kvæntur Margrétu Vigfúsdóttur
hirðstjóra Ivarssonar, og voru
þau bæði stórauðug. Hafði Þor-
varður staðið 1 stórræðum miklum
Jiinn fyrra lilut ævi sinnar, er Jiann
lét drekkja Jóni biskupi Gerreks-
syni í Brúará og drepa sveina lians,
enda er auðséð af testamentsbréfi
hans. að hann hefur eigi þótzt full-
komlega öruggur um sál sína og
iundizt hann hafa mikið að bæta
við kirkjuna. Gefur hann öllum
klaustrum stórgjafir, svo ög fjölda-
mörgum kirkjum víðs vegar um
land, frá einu hundraði upp í 10
hundruð hverri, presti þeim eða
áböta, er yfir lionuin söng, 3 Jnrndr-
uð (svarar til ca. 6000 kr. nú) og
hverjum klerk eða djákna, er að
greftri hans stóð, 10 aura. Kirkju-
prestinum á Möðruvöllum, séra
Magnúsi Kinarssyni, gaf hann
messukkeði, og prestum í Norð-
Jendingafjórðungi 20 hundruð fyr-
ir sálumessum, og fátækum mönn-
um önnur 20 hundruð. Ennfremur
gaf liánn kvittar allar Öreigaskuld-
ir þéirra manna, er búið höfðu á
jörðurn lrans, fyrir guðs skuld og
sankti Mártínusar, og skipaði fá-
tækan niann til hvers bús síns. En
hann ;itti ]>á fjogur stórbú, eitt ;i
Möö; uvöiium. eilt á Eiðum, eitt á
HÍÍðarenda og eitt á Strönd (í Sel-
vogi). Biður hann konu sína, Mar-
gréti, að luin minnist ártíðardágs
. ' o
síns’ svV) lengi sem hún lili, dg cins
allar þær kirkjur og klaustur (alls
22), sem hann hafi einhverja minn-
ingtt gert. Loks játar hann sig guði
skuldugah, og felur s;il sína ,í vald
og vernd skapara síns og lausnara,
Jesú Kristi, og í skjól og miskunn-
arfaðm héilagrar kirkju, og undir
árnaðarorð jungfrú sankte Maríu
og liins blessaða Martini og fleiri
helgra mánna.
„Kýs eg líkama mínurn legstað
að kirkju hins sæla Martini, heima
á Möðruvöllum í Evjaíirði. Hér
með gef eg kirkjunni til eignar
messuklæði að öllu og kaleik lor-
gylltan, altarisbrún með búnaði, 2
líkneski, koparkross gylltan og 3
hjálma (2 með járn og 1 með kop-
ar).“
Hafa þessir gripxr allir verið stór-
■mikils virði og góð viðbót við það,
sem kirkjan átti áður.
Margrét Vigíúsdóttir bjó lengi á
Möðruvöllum eftir mann sinn og
andaðist ekki fyrr en 1486. Líklegt
er þó, að hin efri ár sín liafi hún
látið af búskap og fengið jörðina í
liendur tengdasyni sínum: Páli
Brandssyni sýslumanni. Hafði hann
gengið að eiga Ingibjörgu Þorvarðs-
dóttur árið 1460 og er líklegt, að
hann haii Jrað ár tekið við sýsluvöld-
um 1 Vaðlaþingi af Brandi 1 ög-
manni föður sínum og farið að búa
á Möðruvöllum, m. k. einhverjum
hluta jarðarinnar.
Árið 1461, Jregar Ólafur biskup
Rcjgnvaldsson visiterar staðinn,
virðist þó liúsfrú Margrét enn vera
kirkjuhaldari, og reiknast honum
til, að hún skuldi kirkjuuni 32
hundruð fyrir ]>;iu 16 ár, er hún
hafði haft I járhald hennar á lxendi.
En tíund kirkjuhlutans í jörðinni
var þá nretin á 2 lmndruð árlega.
11 pp í Jxetta lukti Irti Margrét kirkj-
unni: „brík með alabastrum for-
gyllt“ (og hyggja menn að það sé
alabasturstafla sú hin fagrá, sem
enn er í kiikjunni). ,,Laurencius-
líkneski og sanctosita, 4 koparstik-
ur nýjar, eitt glóðarker, lektaradúk-
ur glitaður hálf sétta alin, 2 altaris-
klæði af Flandur, 2 brún'ir, önntir
með 6 silfurskjöldum og pellum, cn
önnur mcð gullhlað, með 2 vígslu-
dúkum og 2 ylirdúkum — og lág-
söngvábók með fám messum.“ Var
hún með Jxessu kvitt við kirkjuna.
Um þetta leyti ciai Guðrúnarstað-
ir orðin kirkjujörð, auk Bjarkar.
Virðist húsfrú Margrét enn vera
kirkjuhaldari á Möðruvöllum 10
árum síðar, því að þá er kii'kjan orð-
in skulclug henni og mætti af því
álykta, að hún hafi verið endur-
byggð á þessum árum, því að gnægð
átti hún góðra gripa.
Þau Páll Biandsson, sýslumaður,
og Ingibjörg Þorvarðsdóttir, kona
hans, önduðust Iræcji í plágunni
1494. Tók þá við búi á Möðruvöll-
um, Grírnur, sonur Páls óskilgetinn,
og komst hann smám saman að
Möðruvalla-auði eða lagði undir
sonu sína, því að börn Páls skil-
getin vorti dáin á undan honum.
Bjó Grímur lengst af á Möðruviill-
um til 1526, er hann andaðist.
Hefir kirkjan á íMöðruvöllum
aldrei verið jafn ríkmannlega hald-
in og undir siðaskipti, enda voru
allir þessir feðgar hver fram af ötii-
um stórauðugir að jörðum og lausa-
fé. Árið 1500 galt Gríntur bóndi
Pálsson Möðruvallakirkju í portion
]>essa gripi: Látiinshjálm, látúns-
krossa tvo á merkisstöngum, eitt
lítið Guðmundarlíkneski, Tóntas-
arlíkneski, Péturslíkneski með ala-
bastur, Kristolorus nreð alabasttir,
Barbarelíkneski, tvö Margretar-
líkneski, annað af alabastri. Maríu-
líkneski lítið með liurðum, Micaels-
líkneski, og Magntisarlíkneski. Auk
þessa: messuklæði, gulu ofin, glit-
aðan dúk á hákór bak við líkneskin,
dúk fyrir krossinn á háaltarið, föstu-
tjald lyrir líkneskjum frammi í
kirkju og annað föstutjald fyrir há-
altarið. Ennfremur lagði hann til
altarisbúning á Maríualtari að öllu,
og altarisklæði á Martínusaltari með
tuttugu og einum oddabúningi for
gylltum og alabastursbrík. Er allt
Jxel.ta reiknað fyrir 30 luindruð og
„er nú kirkjan skuldug bóndanum
um hálfan fjórða tug hundraða'1.
Ilér er allt stórmannlega ai hönd-
um leyst og má sjá af þeirri upptaln-
ingu, sem gerð er á kirkjugripum,
að kirkjan hlýtur bæði að hafa verið