Dagur - 24.12.1948, Blaðsíða 6

6
JÓLABLAÐ DAGS
stór o” lorkunnarvel búin. 1 lienni
liala verið þrjú ölturu, eða auk liá-
altaris fyrir stafni: Maríualtan og’
altari liins heilaga Marteins, vernd-
ardýrlings kirkjunnar. Ölturu þcssi
eru búin hinum dýrasta búnaði,
bríkur forgylltar eða málaðar dýri-
ingamynd.twn og ölturin klædd silki
með silfurskjöldum á brúnuin og
gullhlöðum. I il liaía verið um
jretta leyti að minnsta kosti þrjár
alabasturstöflur fyrir utan málaðar
bríkur, siffurskrín fyrir helga dóma,
fjöldi krossa og urn 15 líkneski.
Stóðu sum í kór en önnur framiui
t kirkju og var tjaldaö bak við með
dýrum dúkum glitofnum. Til forna
var kirkjan ölI tjölduð, en síðan
hefir lnin sennilega verið klædd
timbri. Kirkuklukkur voru sex, og
önnur álúild kirkjunnar ríkmann-
leg el’tir því.
l.ftir Grím Pálsson tók við búi
á Möðruvöllum sonur hans borleif-
i r Grímsson,' sýslumaður. Var hann
bvað auðugastur þeirra feðga, enda
urðu geysimiklar deilur út af arli
cftir liann, er hann lé/.t árið 1560.
Orðtak bans var jalnan þetla, er
lionum þótti betur: „Lofaður sé
guð og binn mildi Martinus." Sýn-
ir þetta að lijngum var í kaþólskum
sið mikill átrúnaður Möðruvellinga
á verndardýrling kirkjunnar. Gr'm
ur, sonur horleifs, andaðist sama ár
og bann. Kom þá Ormur Sturlumn,
tcngdasonur Þorleifs, og Staðarhóls-
I’áll, sem kvæntur var llelgu Ar.t-
dóttur lögmanns og Halldóru Þor-
leifsdóttur og lýstu eign sinni á
fé allt, er þar stóð saman, og vildu
seljast :i staðin.n. En Guðbjörg F.r-
fendsdótlir lögmanns ;i Stri'md,
ckkja Gríms Þorleifssonar, safnaði
liði og liratt þeim áf höndum sér.
b.igi tókst b.enni það ]>ó nema um
stund og varð hún brált að liæmast
Irá Möðruvölfum og flutti þá fram
að Hólum. Þeir Páll og Ormur sett-
ust nú í búið og sátu jrar tvö ár og
cyddu þeir og sóuðu öllu er þeir
náðu. (iekk jxi í málið fón Mar-
teinsson biskujis Einarssonar, en
hann var-þá sýslumaður í Eyjafirði,
skartmaður mikiil og höfðingi.
Kvæntist hann um þær mundir
Guðbjiirgu Erlendsdóttuf, og fékk
konungsstaðfesting f.yrir erfðarétti
scinni konu bama Þorleifs Gríms-
sonar. Urðu jiá þeir Ormur og Pád
að flytja frá Möðruvöllum. Seinna
var j)(i enn grautað í dóniuni þess-
um, eltir að Ormur Sturluson vavð
lögmaður, og náði Jrá Staðarhóls-
Páll Mijðruvöllum 1570 og setti á
staðinn Sigurð Þorbergsson lög-
sagnara.
Vcrður éibúendasaga Miiðruvalla
ekki rakin fengra að sinni, enda
yrði J>að of langt mál.
Hnignar nú brált hag kirkjunnar
cfiir siðáskijili. I>(> mun Þorleífur
Grímsson hafa haldið verndarhendi
ylir líkneskjnm og öðruni góðurn
grijmm kiikjunnar. En eftir að
Ormur Sturluson se/.t i bú, má
nærri geta að kirkjufé liafi mjög
gengið í lóg og umhirða öll á
kiikjugrijmm cfiir J>ví. Enda var
]>að bcinlínis trúaratriði á jaessum
tíimnn, að útrýma líkncskjum og
ölhi ciðru úr kirkjum, er minnti á
pápisku. Er líklegt, að ]>á hali
margir dýrmætir kirkjumunir ;i
M cjðruvöllui 11 v’criö eyðil agði r,
brolnir og bornir í sOrþhauga. 1 lala
j)á valáliiust Mar'uallarið og Mar-
tcin.saltarið verið rilin, krossum og
silfurkerum með llelgum dónium
burtu rýmt, og.sér nti cngan örmul
tii.ii' al J>essp. Þó hefir a.f einhverj-
um éistæðum verið ]>yrmt brík
jreirri binni lögru al alabastri, sem
Irú Margré.í Vigiúsdóttir lagði til
kirkjunníir I !(• 1. Og allt fram ;i
20. öld v.u einnig í kirkjunni cinn-
ur br.'k máluð, ævalorn, en hún var
al sjálliim verndardýrling kirkj-
unnar, Marteini biskupi. Þykir
sennilegt að það sé brík sú, er Ei-
rikur Magnússon gaf til minningar
um Eolt son. sinn. Mun lnin fyrst
hafa jarýtt Marteinsaltarið að fram-
an (antemensale) en eftir. siðaskipti
hefur henni verið komið fyrir fram-
an á háaltarið, og J>ar er hún þégar
Gísli biskuj> Magnússon visiterar
Möðruvelli 1701. Er þá ajtarinu og
umbúnaði j>ess lýst þannig:
„Altari af tré með útskornum,
renndum og máluðum 4 stóljjum,
samt pílárum tvísettum til béggja
hfiða. Eramfyrir altari er gömul,
máluð og ferniseruð tafla af tré og
tvölold gráða. 1 ]>eirri neðri standa
2 stólj>ar með kopai Ijósapípum,
millum J>eirra og gaflhliðs kirkj-
unnar eru 5 járnteinar með sj>ar-
lökum 4 álnir af frönskum vefnaði
og glitsaum. Brík yfir altari af-ala-
bastri nokkuð gölluð, en J>ó rétt
væn.“
l’essi altarisbúnaður, sem er mjög
fornlegur og merkilegur var í ]>cirri
kirkju, sem stóð lil 1769. Em eftir
að sii kirkja er nú stendur var
byggð, var Marteinstalian sett á
stafn, y.lir alabasturstöliuna. Síðar
er luin þótti ekki hæf til sýnis var
farið með hana uj>j) ;í .kirkjuloft,
og J>ar var hún, un/ hún lagði leið
sína á Þjóðmenjasafnið 1912. Er
hún nú þar til sýnis og J>ykir. hinn
frægasti gripur. Einnig var til í
kirkjunni Maríubílæti fra.ni á miðja
19. öld. Var það ]>á selt ásamt göml-
uin hökli til Kaujmiannahafnar ár-
ið 1854, gegn 7 álnuni al rauöuflau-
eli og vírborða, sem ætlað var í alt-
arisklæðí.
111.
Kirkja'sú, cr Sigurður Eiríkssón
kirkjubóndi byggði 1709, vnr, eiris
og |)á tíðkaðísi víðast, með torf-
veggjum og torljjaki, en Jiiljuð inn-
an. Eíún var vitund stærri cn sú
kirkja cr nú stendur, cða 18,5 álin
á lcngd og 8 álna brcið. Var lum
enn í stæðifegu lagi fram yfir 1840,
björt og prýðilega umgengin hjá
staðarhaldaranum Magnúsi Ás-
grímssyni. Mun J>að lrekár liafa