Dagur - 10.08.1949, Blaðsíða 7

Miðvikudaginn 10. ágúst 1949
D A G U R
7
- Fokdreifar
(Framhald af 4. síðu).
yrt um það að sinni, hvaða álykt-
anir má af þessu draga, og von-
andi verður þátttakan almennari
og glæsilegri næst, þegar þetta
fjölmenna og virðulega félag vel-
viljaðra borgara sker upp herör
málefnum sínum til styrktar og
liðsinnis, því að annars er hætt
við, að starf þess borgi naumast
auglýsingakostnaðinn, hvað þá
annan herkostnað hinnar vígreifu
sveitar.
VÍST VÆRI ÞAÐ illt og ómak-
legt, ef svo góður málstaður og
viðleitni þyrfti að renna alveg út
í sandinn, sökum áhugaleysis og
tómlætis borgaranna. En það er
fyrirfram vitað, að Fegrunarfé-
lagið nær aldrei takmarkinu, en
kafnar aðeins með háðung undir
hinu veglega nafni sínu, ef þorri
félagsmanna þess ætlar sér ekki
annað starf en það eitt að skrafa
og skeggræða um fegrun bæjar-
ins yfir kaffibollum, eða sitja á
fundum, halda laglegar ræður og
samþykkja fallegar tillögur og
áætlanir, en þó fyrst og fremst
áskoranir á hendur öðrum mönn-
um og stofnunum. En dæmalaus
væri sú saga þó ekki. Er þess t. d.
skemmst að minnast, að velmet-
inn æskulýðsfélagsskapur fékk
sér afmarkaðan fallegan blett á
góðum stað í bænum, er hann
hugðist breyta í skrúðgarð og
kenndi við nafn fplagsskapar
þessa, sem kunnugt el’ óg Velmet-
ið um allan heim. Unglingarnir
heimtuðu þegar af bæjaryfirvöld-
unum girðingu um blettinn, en
síðan ekki söguna meir. Svo ár-
um skipti var þar ekkert gert að
gagni, og enn eru ekki fram-
kvæmdirnar slíkar á þeim stað, að
það sé félagsskapnum vegsauki
að hafa tengt nafn sitt og starf-
semi við hann — heldur miklu
fremur hið gagnstæða. Vonandi
fer ekki eins fyrir Fegrunarfélag-
inu okkar. Bletturinn, sem það
hefir sérstaklega helgað sér, sem
prófstein á starf sitt og viðleitni,
er vissulega vel valinn — eitt-
hvert tilvaldasta svæði í öllum
bænum til þess að breyta í
skemmtigarð til yndis og ánægju
fyrir bæjarbúa og prýðis fyrir
allan bæinn. Víst sást furðulega
mikil breyting á þeim berangri
eftir það starf, sem þar var unn-
ið á föstudagskvöldið — að til-
tölu við tíma þann, sem til þess
var varið, og mannaflann, sem
var þar að verki. En betur má, ef
duga skal, og fjölmörg handtök
bíða þar enn fórnfúsra handa, áð-
ur en svæðið færist í það horf, að
það sé bænum til prýði, borgur-
unum til yndisauka og Fegrunar-
félaginu til verðugs sóma og
frægðar að hafa tekið staðinn sér-
staklega að sér og tengt hann
nafni sínu og heiðri.
Kurlaðir hafrar
soyjabáunir
nýkomið í
Verzl. BJÖRK
Herbergi
til leigu nú þegar í Hafnar-
stræti 47.
•— Frá bókamarkaðnum
(Framhald af 5. síðu).
Vigfússonar á Geiteyjarströnd,
Ingjaldssonar á Kálfaströnd. Við-
urnefnið „hammi“ hef ég ekki
heyrt fyrri. En einhver Jón Jóns-
son bjó á Hamri á undan Jóni
Einarssyni, og kann vel að vera,
að hann hafi verið svo kallaður.
En ekki veit ég um endalok hans.
Þátturinn Frá Davíð skramba
(II, bls. 30) er þó nokkuð athug-
unar verður. Davíð er talinn
fæddur í Parti í Reykjadal um
1845. Þetta er afleit tímaskekkja.
Eftir manntölum margra ára, sem
mér eru vel kunn, er Davíð fædd-
ur á árunum 1826—28, en ekki
veit ég hvar. Hann er ekki talinn
meðal fæddra í Helgastða-kirkju-
bók, hvorki um 1845 né um 20 ár-
um áður, — og hvorki í Parti né
annars staðar í sókninni. — Bald-
vin heitinn Jónatansson skáldi
hefur skráð þennan þátt og fæst
hann mjög um spott og aðhlátur,
er Davíð hafi orðið fyrir í sveit
sinni, en eigi að síður virðist
Baldvin sjálfur hafa býsna gaman
af að birta almenningi ýmis bros-
legustu glapyrði Davíðs og
bregða honum um mont. Einnig
fæst Baldvin mjög um uppeldis-
vanrækslu Reykdæla á uppvaxt-
arskeiði Davíðs. Baldvin var
sjálfur alinn upp á ríflegu sveit-
arframfæri Reykdæla, og þóttu
mér ummæli hans koma úr hörð-
ustu átt, er hann ritar: „Einkum
var uppeldi barna vanrækt mjög
-------Einkum kom þetta harð-
ast niður á öllu fátækasta fólki,
munaðarleysingjum og sveitar-
limum, sem kallaðir voru í óvirð-
ingarskyni. Var siður þeii-ra, sem
betur gekk, efnalega, að líta slíka
aumingja aldrei réttu auga —
þessi afhrök veraldár — sem
vandalaust var að stjórna eftir
geðþótta, sletta vanæti í þá með
eftirtölum og argaþrasi. En þó
var ætíð gott að nota bjálfa þessa
sem vinnuhjú til stuðnings bún-
aðinum, því að víða var álitið
vandalaust með hreppsómaga að
fara, enda sýna það og sanna hin
mörgu óviðurnöfn, sem þjóðin yf-
irleitt valdi þurfamönnum."
Þegar ég las þetta, virtist mér
hætt við, að hér væri ekki sann-
gjarnlega með mól farið af syni
Jónatans Eiríkssonar á Bergs-
stöðum. Fletti ég upp í hreppsbók
Helgastaðahrepps, er eg hafði af
tilviljun undir höndum, og við
athugun sveitarreikningsins
verður lesandanum ljóst, að á
árunum í kringum 1865 hefur
börnum Jónatans Eiríkssonar, 9
að tölu, Baldvin og systkinum
hans, verið lagðir árlega 1600—
1800 fiskar á landsvísu úr sveit-
arsjóði Helgastaðahrepps. Eru
það um 7 kýrverð á ári — auk
allra tillagna til annarra þurfa-
manna hreppsins. Hvergi hef ég
séð né heyrt, að þetta hafi verið
þakkað. Ætli Jakob gamli Pét-
ursson, umboðsmaður og hrepp-
stjóri á Breiðumýri, hefði ekki
sagt, ef hann hefði mátt lesa um-
mæli Baldvins: Áttirðu meira
skilið, „kallinn minn?“ (Það var
máltæki hans).
Á þessu vildi ég vekja athygli,
af því að svo víða hefur kveðið
við um slík mál vanþakklæti
skammsýnna manna, og af því að
ég er niðji nokkurra þeirra
manna, er hafa um þessar mundir
orðið að leggja hart að sér til að
inna gjöld sín af höndum til
Helgastaðahrepps.
í þessum Davíðs-þætti er farið
rangt með tvö staðarheiti í Þing-
eyjarsýslu. Þar er bær nefndur
Yngveldarstaðir og dalur nokkur
nefndur Seljárdalur. Nöfn þessi
eiga að vera: Ingjaldsstaðir og
Seljadalur. Get eg varla búizt við,
að þau mishermi séu Baldvin
skálda að kenna.
Það er góðra gjalda vert, að
gefnir séu út fróðlegir söguþættir,
íslenzkir, frá síðustu öldum, — og
pó að nokkuð þjóðsagnalegir séu.
En ef slíkir þættir eiga að geta
metizt sem heimildarit, þá verður
að leggja ártöl, mannanöfn o. fl.,
er þau flytja, undir dómsúrskurð
sögufróðra manna. Annars missa
rau gildi sitt í augum beztu kaup-
endanna, — allra glöggra og
Djóðlegra íslendinga. — Þar er
óhjákvæmileg réttmæt ritskoðun,
áður en prentað er.
Kristínar-dag á miðsumri 1949.
Konráð Vilhjálnisson.
Almanak Ólafs S. Thor-
geirssonar 55. ár. Winni-
peg 1949.
Almanak Ólafs S. Thorgeirs-
sonar fyrir árið 1949 hefir nýlega
borizt mér í hendur, skemmtilegt
og fróðlegt að venju. Hefir það
fyrst að flytja minningargrein um
Magnús skáld Markússon, eftir
ritstjórann, dr. Richard Beck,
ásamt mynd af honum.
Magnús Markússon var Skag-
firðingur að ætt, dóttursonur séra
Hannesar Bjarnasonar á Ríp,
hins alkunna skáldprests. Hann
var fæddur á Hafsteinsstöðum í
Skagafirði 27. nóv. 1858, flutti
vestur um haf 1886 og dvaldi
lengst ævi sinnar í Winnipeg.
Komu tvær ljóðabækur út eftir
hann: Ljóðmæli 1907 og Hljóm-
brot 1924, er báru vitni um lipra
skáldgáfu. Hann andaðist 20. okt.
1948, tæpt níræður. Þá er í
Almanakinu greinin: Frá Vopna-
firði til Winnipeg, eftir Svein
Árnason, en það er skilmerkilega
rituð dagbók yfir ferð hans frá
íslandi til Ameríku í júní og júlí
1889, og gefur glögga lýsing á
ferðalaginu, eins og það hefir oft
og einatt verið á þessum árum.
Sr. Sigurður Ólafsson skrifar um
Pál Jónsson,' landnámsmann að
Kjarna í Geysisbyggð, sem varð
hundrað ára gamall 20. ág. 1948,
Hann var fæddur að Álfgeirsvöll-
um í Skagafirði og flutli til Vest-
urheims 1883, kvæntur Sigríði
Lárusdóttur bónda á Steinsstöð-
um. En hún var í móðurætt kom-
in af svonefndri Kjarnaætt í
Eyjafirði, og nefndu þau því bú-
stað í Nýja-íslandi þessu nafni,
þar sem þau bjuggu með miklum
myndarbrag meir en hálfa öld.
Enn er í Almanakinu minning-
argreinar um Oddnýju Magnús-
dóttur Bjarnason, eftir sr. Sigurð
S. Kristófersson, Ólaf Guð-
mundsson Nordal og Margréti
Ólafsdóttur Nordal frumbyggja í
Selkirk, Man., eftir sr. Sigurð 1
Ólafsson, grein um sr. Sigurð
Ólafsson eftir G. I. Oleson og
margt fleira læsilegt, auk venju-
legrar skrár yfir helztu viðburði
og mannalát vestra.
Almanak Ólafs S. Thorgeirs-
•sonar er aufúsugestur til allra,
sem áhuga hafa fyrir að fylgjast
með lífi og örlögum landa vorra í
Vesturheimi, enda hefir það frá
upphafi verið undirstöðurit um
heimildir að sögu þeirra.
Guttormur J. Guttorms-
son, skáld, eftir Richard
Beck. Winnipeg 1949.
Þessi ritgerð, sem er 24 bls. í
stóru áttablaðabroti, er gefin út í
tilefni af sjötíu ára afmæli
skáldsins. Én það hefir nýlega
uppgötvast, að Guttormur er
fæddur 21. nóvember 1878, og
vissi enginn um þetta til síðustu
tíma, nema sr. Jón Bjarnason,
sem fyrir löngu er kominn til
himnaríkis.
Ritgerðin eftir dr. Beck er sem
vænta má hin prýðilegasta, og er
einhver ýtarlegasta og skilmerki-
legasta greinargerð um ævi og
skáldskap Guttorms, sem enn
hefir birt verið, en Guttormur er
vafalaust mestur allra íslenzkra
skálda, þeirra sem fæddir eru
vestan hafs og mun ávallt skipa
veglegan sess í íslenzkpm bók-
menntum.
Benjamín Kristjánsson.
Kvenkápa
nr. 42, til sölu miðalaust.
A. v. á.
Nokkrar
s t íi 1 k u r
vantar á saumastofu
Pdls Lútlierssonar
Hafnarstræ.ti 86A
íðnnemi óskast
Ungur, reglusamur maður
getur komizt að sem iðn-
nemi við létta og hreinlega
iðn. Uppl. í síma 408.
Vegglampar
(flatbrennarar)
Járn &igíerv.d.
Gluggajára
Skrár og liandföng
fyrir innri luirðir.
Járn & glerv.d.
Tomatsósa
i glösúrh
Tomatpuree
Nýlenduvörudeilc
og útibú
Úr bæ 02 byggð
□ Rún.: 59498107 — Kjörf.
Messað í Glæsibæ sunnud. 21.
ágúst kl. 1 e. h.
Vinnusíofusjóði Kristncshælis
hafa borizt þessar gjafir: Frá N.
N. kr. 100.00. — Frá K. R. kr.
50.00. Beztu þakkir. Jónas Rafnar.
Hjúskapur. Nýlega voru gefin
saman í hjónaband á Ási á Þela-
mörk frú Sigrún Jensdóttir frá
Stærra-Árskógi og Rósant Sig-
valdason bóndi í Ási.
Skemmtiferðir. Um helgina
mun Ferðaskrifstofan efna til
tveggja ferða. Önnur verður
austur að Dettifossi, með við-
komu í Mývatnsveit, Ásbyrgi,
Hveravöllum, Laxárvirkjun og
Goðafossi. Hin verður til Sig'u-
íjarðar, með viðkomu á Hólum.
I.agt verður af stað í þessar ferðir
kl. 2 e. h. á laugardag. Fargjald í
bvora ferð er kr. 100.00. Þátttaka
tjlkynnist fyrir kl. 8 á föstudags-
kvöld.
Hjúskapur. Laugardaginn 30.
júlúí sl. voru gefin saman í hjónn-
band af sóknarprestinum í
Grundarþingum: Ungfrú Kelga
Hermannsdóttir, Leyningi, og
Kristján Óskarsson, Hólakoti. —
Laugardaginn 6. ágúst: Ungfrú
Vildís Jónsdóttir frá Hrafnagili
Sigfússonar, og Steinberg Ing-
plfsson, Akureyri.
Hjónaefni. Nýlega hafa opin-
berað trúlofun sína ungfrú Anna
Sveinbjarnardóttir, Gi ánufélags-
götu 1, Akureyri, og Tómas Guð-
mundsson, Stóru-Skógum, Borg-
arfirði.
Ruslakörfur. Fyrir nokkru var
bent á naúðsyn þess hér
í blaðinu að koma upp
ruslakörfum við aðalgötur bæj-
arins og vinna þannig að auknum
þrifnaði. Bæjarstjórnin hefir nú
samþykkt, að tillögu heilbrigðis-
nefndar að láta smíða 10 rusla-
körfur og koma þeim upp við
Ráðhústorg og nágrenni.
Bókasafnsnefnd hefir lagt til að
Sigurlaugi Brynleifssyni verði
falið að skrásetja Amtsbókasafnið
hér. Sigurlaugur hefir nýlega
lokið' nómi í bókasafnsfræðum í
Ziirich í Svisslandi.
Landsbankahúsið nýja. Lokið
er við að rífa húseignina Strand-
gata 1, þar sem nýbyggmg Lands-
banka íslands á að standa. Er
undirbúningur við nýbyggingu á
lóðinni þegar hafinn. Á þarna að
rísa stórhýsi fyrir starfsemi bank-
ans. Nokkuð skiptar skoðanir
munu um það í bænurn, hvort rétt
sé að húsið standi eins vestarlega
við Brekkugötu og ráðgert er.
Einhleypur maður
óskar eftir góðu herbergi á
Oddeyri íyrir næstu mán-
aðamcit.
A. v. á.
Steinmálnmg
grá í 50 kgr. dunkum.
Verzl. Eyjafjörður h.f.