Dagur - 21.09.1949, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 21. sept. 1949
D A G U R
5
Frá bókamarkaðinum:
Norðri liefur útgáfu mikils vestur-
íslenzks þjóðfræðasafns
Að vestán. F.vrsta bindi.
Þjóðsögur og sagnir I. —
Árni Bjarnarson safnaði og
sá um útgáfuna. — Bóka-
útgáfan Norðri. Prentverk
Odds Björnssonar. Akur-
eyri 1949.
Eitthvað • svipað virðist mega
segja um hina sístreymandi og
frjósömu uppsprettu íslenzkra
þjóðsagna og þjóðfræða eins og
um olíulindirnar í jarðskorpunni,
þessa auðugu og ómissandi orku-
grunna og aflgjafa mannkynsins
á vélaöldinni: — Einu sinni kviðu
menn því mjög, að olíulindirnar
myndu skjótt og algerlega til
þurrðar ganga, svo ákaflega og
hóflaust, sem úr þeim var ausið
til þarfra og óþarfra hluta. Nú
héyrum við sagt, að slíkur kvíði
er algerlega ástæðulaus, því að
aldrei hafi fleiri né stærri olíu-
brunnar fundizt en einmitt á allra
síðustu árum, enda viti vísinda-
ménn nú um miklu fleiri og auð-
ugri orkulindir þeiri’ar tegundar,
er fólgnar séu í yfirborði hinnar
furðulegu reikistjörnu okkar, en
nokkru sinni áður.
Strax og hið mikla og stór-
merka þjóðsöguform Jóns Árna-
sonar kom út á árunum 1862—64,
munu ýmsir góðir ménn hafa látið
sér detta. í hug, að þar með væru
flest nýtileg kurl af því tagi kom-
in til grafar, og myndi því naum-
ast um auðugan garð að gresja
upp frá því fyrir þá,' er kynnu að
vilja ganga á þann sama hnotskóg
í því skyni að safna hýjum ís-
lenzkum þjóðsögum og munn-
mælum. Raunin héfif hins vegar
orðið sú, svo Sehí alþjoð er
kunnugt, að eftirleitendur þeirra
Jóns Árnasonar og Magnúsar
Grímssonár um afrettir íslenzkra
þjóðfræða og þjóðsagna hafa
reynzt svo fengsamir, að naumast
mun nokkur önnur bókmennta-
grein íslenzk öllu fyrirferðar-
meiri og fjölbreyttari nú orðið en
einmitt þessi, og ægir þar öllu
saman -y- merkum ritum og
ómerkum, stórum ritverkum í
mörgum bindum og litlum pésum
á örfáum blöðum, svo að fáir
munu þeir nú orðnir bókagrúsk-
arárnir, sem full skil vita á öllum
þeim kynsturum og ósköpum. Og
enn virðist þjóðsagna-uppspret t-
unni svipa mjög til olíulindanná
að því leyti, að magnið virðisí
aukast og rhargfaldast því méir,
seni freklegar er ausið úr þeim
brunni.
í formólsorðum fyrir hinu nýja
vestur-íslenzka þjóðfræðasafni
sínú skýrir Árni Bjamárson svo
frá, að upphaf og tildrög þessa
söfnunarstarfs hafi verið þau, að
fyrir nokkrum árum hafi hann
byrjað að safna bókum, blöðum,
tímaritum og öðru prentuðu
máli, er gefið hafði verið út í
Vesturheimi, og hafi það safn
skjótt orðið allmikið að vöxtum
og hafði margan fróðleik að
geyma, sem varðaði bæði íslend-
inga heima og vestra, en væri þó
í fárra manna höndum. Tók Árni
þá að endurrita og tína saman allt
það, er hann fann í safni þessu og
varðaði á einhvern hátt sögu ís-
lenzku vesturfaranna, ævi þeirra
og störf vestra — í vikublöðunum
Lögbergi og Heimskringu, og þá
ekki síður í tímaritunum Syrpu,
Sögu og Almanaki Ólafs Thor-
geirssonar og ýmsum öðrum
prentuðum heimildum um þetta
efni. Brátt varð þó safnandanum
Ijóst, að þess yrði enginn kostur
að gera söfnun þessari verðug og
hæfileg skil, nema með því að ná
sambandi við íslendinga vestan
hafs. Brá Ámi sér því tvívegis
vestur um haf í þessu skyni, vor-
ið 1946 og aftur 1947, og ferðaðist
þá víða um byggðir íslendinga í
Vesturheimi, bæði í Kanada og
Bandaríkjunum. Fékk hann þá í
hendur mikinn fjölda áður
óprentaðra handrita, auk þess
sem hann skráði sjálfur mikið af
ýmsum sögum og fróðléik eftir
gömlu fólki. Síðast en ekki sízt
fékk Árni á þessum ferðum sínum
fjölda Vestur-íslendinga í lið
með sér við söfnunar- og skrá-
setningarstarf þetta, og hefir sú
liðsbón þegar borið þann árangur,
að Árna hafá borizt fjölmörg
handrit um þetta efni og bætist
honum ört hvérs konar fróðleikur
og skemmtun í þann sjóð úr
mörgum áttum, og þó aðallega
vestan um haf.
Árna Bjarnarson hefir þegar
samið við bókaútgáfuna Norðra
um að gefa út 10 bindi af ritsafni
þessu til að byrja með, en líklega
verða þau þó miklu fleiri um það
er lýkur. Hefir nú þegar verið
gerð áætlun um stærð og efni
safnsins á þessa leið. 1. flokkur
Þjóðsögur, 2 bindi; 2. £1.: Sagna-
þættir, 2 bindi; 3. fl.í Ferðasögur
vesturfara, 2 bindi; 4. fl: Minn-
ingar frá íslandi, 2 bindi; 5. fl.:
Þættir úr lífi lándnemanna, 2
bindi;- 6. fl. Ævisögur, 4 bindi; 7.
fl.: Alþýðukveðskapur, 2 bindi,
eða 16 bindi álls.
Fyrsta bindi þessa mikla rit-
safns er nú komið á markaðinn,
og fleiri munu væntanleg frá fé-
laginu fyrir næstu áramót. Útgáf-
an er hin veglegasta, enda virðist
hún mjog sniðin éftir hinni sér-
lega vönduðu, smekklegu og
niyndarlegu útgáfu Þorsteins M.
Jónssonar á Þjóðsögum Ólafs Da-
víðssonar, og er það sizt að lasta,
að hún sé tekin til fyrirmyndar.
Enginn dómur skal hér á það
lagður, hversu vel söfnun, úrval
og flokkun háfi tetkizt frá fræði-
legu sjónarmiði, enda er sá, er
þetta ritár, naumast til þess fær
að setjast í slíkan dómarasess. —
Það eitt skal sagt, að mér þykir
bindið hinn ágætasti skemmti-
lestur, eins og allar vel sagðar
þjóðsögur, og fagna eg því að fá
hér á einum stað mikið lestrar-
efni af slíku tagi, sem áður var
lítt aðgengilegt — á víð og dreif
í vestur - íslenzkum blöðum og
tímaritum. Við skjótan yfirlestur
virðist mér prófarkalestur stórum
betri en menn eiga tíðum áð venj-
ast nú á tímum, og yfirleitt virðist
í hvívetna vel vandað til þessarar
útgáfu. Ofurlitla hugmynd kann
það að gefa um efni bókarinnar
að geta þess, að sagnirnar eru
flokkaðar á þessa leið: Forn-
mannasögur. Sagnir frá seinni
öldum. Sagnir um nafnkunna
menn. Reimleikar, draugasögur
og svipir. Drauinar. Fyrirboðar
og fjarhrif. Hulduíólkssögur.
Kímnisögur. Ævintýri og loks
ýmsar sagnir. Að bókarfokum er
svo skrá um sagnamenn og skrá-
setjendur og loks nafnaskrá.
Það er vel, að með útgáfu þess-
ari er verðug tilraun gerð að sýna
frændum vorum og löndum vest-
an hafs þanri sóma að safna í eina
heild til útgáfu þeim þjóðlegu
fræðum, er flutzt hafa vestur um
Atlantshaf með landnemunum ís-
lenzku og geymst í prentuðum og
skrifuðum heimildum á víð og
dreif, eða aðeins í minnum manna.
Víst ér það rétt, sem safnandinn
segir í áðurnefiidum formála sín-
um fyrir þessu mikla safnriti:
,.Það er metnaðarmál fyrir okkur
hér heima að gera þessu svo verð-
ug skil sem unnt er. Ennþá höfum
við unnið of lítið að því að halda
á lofti orðstír vesturfaranna og
styrkja þau bönd, er tengja saman
íslendinga beggja vegna Atlants-
hasf.“
J. Fr.
- Fokdreifar
(Framhald af 4. síðu).
eftir, að þrátt fyrir það, að Fram-
sóknarmönnum sé þannig ekki
alls varnað, geti þeir þó ekki stað-
ist samanburð við Sjálfstæðið, því
að í því höfðingjaliði ,,hefi eg
aldrei rekist á neinn mann, (let-
urbr. hér) sem ekki ber fullteins
góðan skilning á málefni sveit
anna og Framsóknarmennirnir.“
Er hér vissulega býsna kænlega
mælt í anda Útgarða-Loka, er
hann játaði, að víst væri Ása-Þór
sæmilega úr grasi vaxinn á
mennskan mælikvarða, „en þó
lágur og lítill hjá stórmenni því,
sem hér er með oss.“
„Fjarri er mér fjárgróðabrall“!
I SÖMÚ GREIN upplýsir
nefndur framjóðandi það um
sjálfan sig, að „rnálefni bændanna
eru einu áhugaefhi mín....“, og
ennfremur: „.... Fjarri er mér
fjárgróðabrall.” Væri sannarlega
skemmtilegt að héyra fleiri slíkar
persónulegar játningar frambjóð-
enda Sjálfstæðisflokksins í Mogg-
anum nú' fyrir kosningárnar, en
vísast geta þeir allir sagt það
sama og Gunnar Bjarnason
„í einléegtti: talað‘T
Herbergi
til leigu í
Norðurgötu 53.
Herbergi
til leigu í miðbænum, gegn
lítilsháttar húshjálp.
Afo;r. vísar á.
í kvöld kl. 9:
Þú skalt ekki girnast j
(DESIRI' ME)
Amerísk Metro Goldwyn \
Mayer kvikmynd undir [
stjórn Arthur Hornhloivs, f
sarnin af Marguerite Ro- \
berts, Zoe Akins og Casey \
Robinson, eftir skáldsögu §
Leonard Franks.
Y f irkvikmyndári:
Jo'seph Ruttenberg. i
Aðalhlutverk:
GREER GARSON
Robert Mitchum
Richard Hart.
I (Bönnuð yngri en 14 ára.) i
•111 ■ 11 ■ 11 ■ ■■ 1111111■•■•11■111■■■111■i■■i■■11■■■■111■i■•■i■■■•i■•117
óskast í vist frá 1. október,
hálfan eða allan daginn. —
Upplýsingar í síma 609.
íbúð
Góð 3ja herbergja íbúð ósk-
ast 1. okt. eða síðar. Fyrir-
framgreiðsla ef óskað ef. —
Tílboð sendist afgreiðsl-
unni, merkt: „íbúð“.
Herbergi
til leigu í Norðurgötu 42
(neðri hæð).
íbúð fil sölu
Efri hæð hússins Aðalstræti
74 er til sölli, og laus til
íbúðar nú þegar. 2 her-
bergi og eldhús, ásamt lít-
illi geymslu og kartöflu
garði. — Nánari upplýsing-
ar gefur Ágúst Ásgrimsson,
Aðalstræti 70.
Hússölur
Hefi nokkrar húseignir til
sölu nú þegar. Lausar til
íbúðar.
Viðtalstími venjulega kl.
6—7 e. h. vegna slíkra er-
índa.
Björn Halldórsson.
óskast í vist fyrri hluta dags,
frá 1. október. — Til mála
kæmi 2—3 klt. vinna á dag
gegn tímakaupi. — Þrennt
í heimili.
Afgr: vísar á.
Skólatöskur
úr leðri og striga
nýkomnar.
Verzl. Eyjafjörður h.f.
TIL SÖLU
útungunarvcl fyrir 300 egg
og 3 járnrúm.
Afgr. vísar á.
Herbergi
til leigu fyrir rólega stúlku.
Þarf að líta eftir barni 2
kvörd í viku.
Upplýsingar í
Sniðgötu 2.
íbúð til sölu,
ef um semst. — Upplýsing-
ar gefur
JÚLÍUS BOGASON,
bilreiðast. Stefnir.
Herbergi
óskast handa tveim skóla-
piltum, nú þegar eða 1.
október n. k.
Marteinn Friðriksson,
K. E. A.
Gleraúgu
GuHspangar-gleraugu fund-
in. — Vitjist til
Frimanns Cruðmundssotmr,
Eyrarveg 27.
HERBERGI
til leigu í
Skij?agötu 2.
Starfsstúlkur
vantar á Sjúkrahús Akur-
eyrar frá 1. október.
Upplýsingar í síma 107.
Leiðrétting. 1 síðasta íþrótta-
þættl var hraþallegá „blandað
málum“, skipt á lokalínuiri'í þrém
smágreinum eftír að gerigið háfði
vérið frá próföi’k. — Þar er skipt
svo allávega á Austfirðingum í
frjálsum íþróttúm og knatt-
spyrnumönnum II. fl. á Siglu-
fiáðij knattspymumeisturum á
Akureyi’i, Þingeyingum o. fl.j að
varla Verðui’ skýrt í stuttu máli.
Verður að treysta því, að þeir,
sem'áhuga hafa fyrir efninu, geti
leyst þrautina.
Hjúskapur. 30. ágúst voru gefin
saman í hjónaband ungfrú Bára
Ólsen, Fjólugötu 7, og Hrafn
Sveinbjömsson, bifvélavirki. —