Dagur - 22.10.1949, Side 1
x Kristinn Guðmundsson
Framsóknarmenn! Kjósið snemma!
44. tbl. B
XXXII. árg.
Akureyri, laugardaginn 22. október 1949
Sunnudagurinn
23. októher
*
KOSNINGAUNDIRBÚNINGNUM
er senn lokið. Flokkar og frambjóðendur
hafa lagt mál sín í gerð þjóðarinnar, sótt
þau og varið, skýrt þau eða flækt, eftir
því sem vit og vilji hefir leyft og mál-
staður staðið til liverju sinni. Á morgun
göngum við, hinir óbreyttu kjósenifur,
að kjörborðinu og kveðum upp okkar
dóm í kyrrþey og yfirlætisleysi. Hugsan-
legt er, að einhverjum kjósanda láti sér
fátt um finnast þann rétt, sent leynilegar
kosningar í lýðlrjálsu þjóðfélagi ía hon-
um í hendur. Kkki er fátítt að heyra
menn segja sem svo, þegar kosningar
standa fyrir dyrum, að þeim komi úrslit
þeirra lítið við, enda láti þeir sér í léttu
rúmi liggja, liver þau verði. — „Þeir einir
eigast þar við, at ek hirði eigi, þótt þeir
drepisk." — Allir séu fíokkarnir sekir, og
enginn þeirra sé þess nu(klegur, að votta
honum traust með atkvæði sínu ;i kjör-
fundi. F.kki var það vegna slíkra kjós-
enda, að beztu menn kynslóðanna fórn-
uðu lífi sínu og starli í aldalangri bar-
áttu fyrir lýðfrelsi og jöfnum kosninga-
rétti allra, æði i sem lægri, kvenna jafnt
sem karla. Þeir menn, er svo liugsa, hafa
vissulega ekki áttað sig á þeim höfuð-
sannindum, sem allt lýðfrelsi og þjóðræði
byggist á, að hinn frjálsi kjörréttur og
leynilegar kosningar tryggja hverri þjóð
það stjórnarfar, sem hún á sjálf skilið —
hvorki betra né verra en það, sem bezt
hæfir dómgreind og félagslegum skiln-
ingi fólksins í landinu. Því vissulega
hafði Jón forseú lög að mæla, er hann
orðaði þessa lmgsun þannig: „Öll stjórn
verður því grundvölluð að lyktum á
þjóðarvii janum og almenningsálitinu, en
það verður þá reyndar að vera sá vilji og
það álit, sem ekki sé aðeins í „hugrenn-
ingum og girndum“, heldur í orði og
verki — byggt á sannleikanum.“
FRAMSÓKNARFLOKKURINN réð
því einn að þessu sinni, að miklum og
sívaxandi ágreiningi stjórnmálaflokk-
anna í þýðingarmiklum stefnumálum var
skotið til úrskurðar þjóðarvil jans í al-
mennum kosningum án frekari tafar.
Flokkurinn hafði gengið til stjórnarsam-
starfs við Alþýðullokkinn og Sjálfsta'ðis-
flokkinn í þeirri von, að þessir lýðræðis-
llokkar væru ekki svo með öllu heillum
horfnir, að þeir létu ekki þjóðarheill ráða
gjörðum sínum fremur en sérhagsmuni
einstakra llokka, stétta eða jafnvel ein-
staklinga, þegar þörfin væri aðeins orðin
nógu brýn og háskinn nægilega augljós
og aðsteðjandi til þess, að engum ábyrg-
uin og heilskyggnuin manni gat lengur
dulizt það, að ekkert minna var í húfi en
allt íjárhagskerfi og atvinnulíf lands-
manna, og þar með. frelsi þjóðarinnar og
nýfengið fullveldi. Flokknum hafði að
vísu tekizt að þoka ýmsum þýðingarmikl-
um málum drjúgum áleiðis á því harla
takmarkaða sviði, sem ráðherrum hans
hafði verið falið til ylirstjórnar. En ýmis
þýðingarmestu hagsmunamál þjóðar-
heildarinnar allrar, svo sem verzlunar-
málin og fjármálin, voru algerlega á vald-
sviði hinna stjórnarflokkanna og harla
rammlega um þá hnúta búið með ráð-
herravaldi þeirra og meirihlutaaðstöðu í
öllum þeim mörgu nefndum og ráðum
með tilheyrandi skrifstofubákni, sem fal-
in var stjórn og framkvæmd þessara niála-
llokka. '
F R A M S Q K N ARFI.OKKURINN
lialði aldrei skilið stjórnarsáttmálann á
þá leið, að hann væri á nokkurn liátt
leynilegt hagsmunafélag, trúnaðarsam-
band eða samábyrgð stjórnarflokkanna
cða einstakra ráðherra, heldur heiðarleg
tilraun allra lýðræðisafla í landinu til
þess að leysa aðsteðjandi og sameiginleg-
an vanda þjóðarinnar allrar á algerlega
opinskáan og lýðræðislegan hátt fyrir
opnum tjöldum. Flokkurinn taldi sér
engan veginn nóg, að standa aðeins fast
í ístaðinu sín megin og láta sig síðan
engu skipta hverju fram yndi á öðrum
sviðum. Hann hafði aldrei ætlazt til þess.
að hinir stjórnarflok-karnir létu sig engu
skipta, hvernig ráðherrar hans héldu á
málum ;i þeim takmörkuðu sviðum, sem
þejr höfðu fengið til yfirstjórnar. Hann
óskaði þvert á móti eltir tillögum þeirra
og vakandi gagnrýni. En á hinn bóginn
þóttist flokkurinn þá heldur ekki bregð-
ast skyldum sínum og trúnaði við hina
llokkana í neinu, þótt hann héldi uppi
opinskárri og einarðlegri gagnrýni í
þeirra garð, legði óhikað fram sínar til-
lögur varðandi stórmál þau, er verið hafa
á valdsviði hinna flokkanna, og skirrðist
ekki við að afla jieim lylgis og áhrifa
hvarvetna jjar, sem flokkurinn fékk j>ví
við komið á opinskáan og drengilegan
hátt.
ÞF.SSUM SKILNIN GI Framsóknar-
manna á eðlilegu og sæmilegu samstarfi
lýðræðisflokka var jiegar frá upphali illa
tekið af samstarfsflokkunum, sem líklega
liafa gert sér vonir um, að þeim hefði
tekizt að kaupa sig undan gagnrýni og
niálefnabaráttu F r a m s ó k narflokksins
með tveimur ráðherrastólum. Framsókn-
armenn töldtt liins vegar aðalvanda og
jjýðingarmestu verkelnin liggja á sviði
I jármálanna og viðskiptaalk.onnmnar,
[>ví að á jjeim grunni hlyti allar aðrar
frámfarir, menning og athafnalíf þjóðar-
innar að byggjast, í nútíð og framtíð
Flokkurinn hafði ákveðnar tillögur í
þessvim efnum tilbúnar jregar í upphafi
st jórnarsamstarfsins, og hann lagði þær
hiklaust frant — ekki sem einstrengings-
lega tirslitakosti, heldur aðeins sem við-
ra ðugi undvöll, enda tjáði hann sig fúsan
til að hliðra til og taka allt hugsanlegt
Lillit tii sjónarmiða hinna flokkanna, að-
eins ef gerð væri undandráttarlaust ræki-
leg og heiðarleg tilraun til þess að stöðva
fyrirsjáanlegt I járbagshrun og bjarga
efnahag og þar með sjálfstæði þjóðarinn-
ar úr yfirvofandi háska.
Ritstjórnargrein
F R A M S Ó K NARFLOKKURINN
sýndi fiæfilegt langlundargeð og gaf sam-
starfsf lokkunum nokkurn frest til jress að
átta sig á málunum, sjá háskann og hlusta
á dóm reynslunnar, ef þeir vildu sjá og
heyra. En tillögur flokksins í fj.árrriálum
og verzlunarmálum voru að engu hafðar
— ekki einu sinni virtar viðlits sem um-
neðugrundvöllur. Og þegar jrað var loks
sýnt og augljóst orðið, að hinir stjórnar-
flokkarnir voru staðráðnir í j>ví að sitja
við sinn keip, lrvað sem j>að kostaði þjóð-
ina, aðeins el’ fjárplógsmenn höfuðstaðar-
ins fengju að litna enn um stund á sívax-
andi vandræðum og vans;emd fjöldans —
bitlingastarfi, einokun, kvótum ogsvarta-
markaðsbraski — settu Framsóknarmenn
loks linefann í borðið og sögðu við þenn-
an úrræðalausa og nærsýna iýð: Hingað,
en ekki lengra. Nú skal þjóðin kvödd til
þess að fel.Ia sinn dóm um ágreininginn.
Nii skulu kjósenclur láta uppi skoðun
sína og viija í fjármálum og verzlunar-
máliun. F.ru jieir ánægðii; með ástandið
eins og það er, eða vilja Jieir kalla flokk-
ana til ábyrgðar og knýja fram leiðrétt-
ingar? Um það er kosið á morgun.
FORUSTA SJALFSTÆBISMAN
MALEFNUM AKUR-
EYRAR JAFN AUM A ALÞINGI OG I BÆJARSTJORN
Málefnabðráftan gegn hinni skefjalausu Reykjavíkur-
"hafur á Reykjavík" á máli Vísis og
Ætla landsmenn enn að styðja skattheimtu Reykja
víkurvaldsins af landsbyggðinni?
Eftir því sem nær hefur dregið kosningunum, hefur einn þáttur
stjórnmálabaráttunnar í Reykjavík orðið æ meira áberandi. Bæði
aðalmálgögn Sjálfstæðisflokksins suður þar hafa birt greinar undir
heitinu: Hatrið á Reykjavík. Með þessum hætti hyggjast þau vinna
gegn vaxandi fylgi Framsóknarmanna í höfuðstaðnum og fyrir-
byggja kosningu frk. Rannveigar Þorsteindóttur, sem talin er mjög
líkleg af kunnugum.
F.n samkvæmt málflutriingr þessara
blaða ástundar Framsóknarflokkurinn að
innprenta landslýðnum „hatur á Reykja-
vík“ og pólitík lians mótast af því að hann
vilji ekkert gera fyrir Reykjavík. „Heróp
Framsóknarsóknarflokksins er, ekkert
fyrir Reykjavík,“ segir Vísir. „Frá því að
flokkurinn lióf göngu sína hefur máléfna-
Sjálfstæðismenn
senda dreifibréf
um sýsluna
í gærmorgun barst heimilum víðs
vegar hér um sýsluna dreiíibréf frá
Sjálfstæðisflokknum. í umslaginu var
sérprentuð yfirlýsing sú gegn skrif-
um Svavars Guðmundssonar, sem
birt var í síðasta íslendingi. Er auð-
séð af þessum tilburðum og mála-
flutningi síðasta íslendings, að sann-
kölluð „panik" hefir gripið forustulið
flokksins við uppljóstanir Svavars
um handjárn flokksstjórharinnar. —
Ekki mun undirskriftunum á trúnað-
armannayfirlýsingunni neitt hafa
fjölgað við sérprentunina, og mun
enn vanta á hana sum þeirra nafna,
sem Svavar Guðmundsson vitnaði í
máli sínu til sönnunar..
>^<í-<SxS>^<$><í><í>3><S><í><S><í><S><S>S><S>3>$>3><S><S>3x^
flutningur hans mótast af hatrinu á höf-
uðborginui,“ segir á öðrum stað í Jjcssu
virðulega einkamálgagni Reykvíkinga.
Viðnám kalla þau ,,hatur“.
Þessi haturspólitík Sjálfstæðismanna í
Reykjavík er ekki endurtekin af mál-
gögnum flokksins úti á landi. „Islending-
ur“ hefur t. d. aldrei leyft sér þann muii-
að að halda Jjví fram, að sú barátta, sem
tekin hefur verið upp hér í blaðinu gegn
hinni óhóflegu skattheimtu Reykjavíkur
af landsbyggðinni og hinu mikla réttleysi,
sem gætir í viðhorfi ríkisvaldsins til lands-
byggðarinnar, væri „hatur á Reykjavík."
Sjálfstæðismenn úti á landi gera sér
Jiað Ijóst, að hér er um að ræða eðlilegt
viðnám gegn óviðunandi ástandi í lands-
málum. Þeir hafa sumir hverjir tekið
drengilega undir það, að eitt hið mest að-
kallandi nauðsynjamál jrjóðarinnar allrar
væri að skapa eðlilegt jafnvægi í þjóðlíf-
inu á ný, efla landsbyggðina atvinnulega
og efnahagslega og stöðva fólks- og fjár-
magnsflutningana til Reykjavíkur. En
þessir menn hafa engu ráðið í Sjálfstæðis-
flokknum. Hann er og verður höfuðmál-
svari Reykjavíkurvaldsins. Höfuðspá-
inenn Reykjavíkurstefnunnar í landsmál-
um eru einnig höfuðpaurar Sjálfstæðis-
llokksins. Það er beinlínis orðið eitt
helzta áróðursefnið fyrir ágæti „sjálfstæð-
isstefnunnar" að fjárhagur Reykjavíkur
sé glæsilegur en fjárhagur ríkisheildar-
innar liinn hörmulegasti þrátt fyrir
óbærilega skatta og tolla. Þannig var t. d.
áróður borgarstjórans í Reykjavík í út-
varpinu á dcigunum. En hann gætti ekki
að því sá góði maður, að enda þótt slíkur
málflutningur geti verið sætt kosninga-
flesk meðal íhaldsins í Reykjavík, hlýtur
Jjað að hafa verið hreinasta raun fyrir
ýrnsa góða Sjálfstæðismenn úti á landi, að
hlusta á Jrennan fyrirmann hæla sér og
flokki sínum af því, að stefnan í lands-
málum að undanförnu liafi orðið þess
valdandi, að ríkisheildin sé á hausnum,
bæjarfélögin úti á landi flest illa stæð og
fjármagnslítil eða fjármagnslaus, en í
Reykjavík nægir peningar, engar skuldir
og afkomuhorfur hinar beztu með
óbreyttri stefnu. Það rennur upp fyrir
mönnvun, er jieir heyra svona lýsingar, að
það muni ekki ónýtt fyrir Reykjavíkur-
borg að geta l.agt skatta og útsvör á gróð-
ann af svo til allri innflutningsverzlun
landsins, hafa innan sinna landamerkja
atv.innu við móttöku og umhleðslu nær
a.llra erlendra vara sem til landsins flytj-
ast, liafa á skattheimtusvæði sínu nær allt
ríkisbáknið, embættismenn jiess og skrif-
stoftir. Qg margt fleira af þessu tagi.
Hitt finna landsmenn þá einnig,
hVernig tekjustofnar bæjar- og sveitarfé-
laga liafa sífellt gengið saman á undan-
förnum árum, að fólkinu liefur beinlinis
fækkað, að m.argir sem safnað höfðu fjár-
munum, er eðlilegt var að ávaxta heima
í héruðum, hafa flutt sig til Reykjavíkur,
þar sem eldarnir hafa brunnið glaðast á
liðnum árum og vextirnir verið hæstir.
Sjálfstæðisflokkurinn stendur
gegn breytingum.
Þótt einstakir Sjálfstæðismenn, einkum
í verzlunarstétt, séu andvígir þessari
óheillaþróun í Jajóðfélaginu, er marg-
sannað og augljóst hverjum manni, að
flokksforustan stendur á bak við þessa
þróun, vill engu breyta og spyrnir fast við
fótum, ef tilrauni reru gerðar til leiðrétt-
ingar. Örlög tillagna kaupstaðaráðstefn■
(Framhald á 2. síðu).
Athvæðagreiðsla kommúnisfa 30. marz s. 1.
★
Hinn 30. marz síðastl.
greiddu kommúnistar í
höíuðstaðnum atkvæði
um Atlantshafsbanda-
lagið á sinn sérkenni-
lega hátt, með því að
henda grjóti, eggjum og
moldarhnausum í Al-
þingishúsið og svívirða
þannig löggjafarsam-
komu þjóðarinnar. Nú
biðla kommúnistar ákaft
til kjósendanna um að
greiða atkvæði á lög-
legan hátt í kjörklefum
til stuðnings ofbeldis-
stefnunni. íslenzkir kjós-
endur munu svara grjót-
kastinu að verðleikum.
★
Rússar viðurkenna tilveru þrælabúða sinna
En þeir kalla þær „oppeldis-visinustöðvar44
Nýr spilltur „aðal 1“ í landinu
í nýlegu eintaki af liinu kunna brezka blaði „Manchester Guardian“ birtir
þekktur rússneskur prófessor, dr. Trainin, „leiðréttingu“ við upplýsingar, sem
birst höfðu í hinu brezka blaði um tilveru jjrælabúða í Rússlandi. Þessi leiðrétt
ing þessa rússneska trúnaðarmanns, se in fengið liefur leyfi stjórnarvaldanna
til að birta grein eftir sig í erlendu blað i — og slíkt fá engir nema útvaldir —
er mjög athyglisverð, sérstaklega fyrir J>á, sem liingað til liafa trúað J>ví að upp-
lýsingar frjálsra blaða um J>etta efni væru „auðvaldslygar" eins og konunún-
istapressan heldur fram.
í leiðréttingu sinni játar ]>essi rúss-
neski prófessör J>að berlega, að í Rúss-
landi séu til Jrrælalniðir, eins og vestur-
lenzk blöð hafa upplýst og enda hefur
verið rætt á jaingi Sámeinuðu þjöðanna.
Og hann ver tilveru þessara þrælabtiða
með því að halda því fram, að J>ær séu
„uppeldisstöðvar“ (corrective labour
camps). Þarf ekki að sökum að spyrja,
hvernig J>ví uppeldi muni háttað. Til-
gangur Jna’labúðanna er sá, að gera ó-
skaðlega J>á menn, sem leyfa sér að efast
um ágæti stjórnarinnar og liins konuu
únistiska skipulags, og mun kennslan
þar ýmist vera hörð eða mild, eftir því
sem valdhöfunum þykir henta. En ríkið
sjálft hefur álitlegan skilding upp úr
rekstri þessara stöðva. Þar eru þegnarnir
þrælkaðir í námum eða við skógarhögg
og fá lítil sem engin vinnulaun.
Hér í blaðinu var nýlega grein af
(Eramhald á 2. síðu.)
Akureyri hefur jafnan
áff undir högg að sækja
með málefni sín á
■ ■
Tími til kominn að veita
Sjálfstæðisfloklmum
„lausn í náð44
Um mörg Undanfarin ár hefur
Sjálfstæðisflokkurinn litið á Ak-
ureyri sem eitt af sínnm trygg-
ustu kjördæmum. Um langt ára-
bil hefur flokkurinn j>ví ekkert
kapp lagt á það, að bjóða hér
fram til Jjings menn, sem líklegir
væru til áhrifa á íslenzk stjórnmál
eða sennilegir til Jress að láta til
sín taka í þeim málefnum, sem
bærinn þarf að sækja um stuðn-
ing fyrir til Alþingis og ríkisvalds.
Flokkurinn hefur heldur ekki boðið
kjósendum hér upp á neinar J>ær stór-
framkvæmdir, sem henta }>ykir að hampa
í vafakjördæmum. Hér taldi flokkurinn
allt í frægasta lagi og óhætt að treysta
J>ví, að hver sá J>ægur ílokksmaður yrði
kosinn, sem í framboð yrði ráðinn. Og
þessi ráðagerð öll hefur tekizt. Sjálfstæð-
isflokkurinn hefur allt fram á J>etta ár
verið svo mannmargur liér í bænum og
flokksböndin svo sterk, að hann hefur
getað leyft sér það að sniðganga hags-
muni Akureyrar í mikilvægum málum
án |>ess að J>að hafi fram til |>essa komið
honum í koll. Frambjóðendur hans hér
hafa um mörg undanfarin kjörtímabil
verið í hc>pi áhrifalausustu manna á Al-
þingi enda þótt þeir liafi verið vel látn-
ir persónulega og vinsælir í kunningja-
hóp. En það hefur sannast á áhrifaleysi
bæjarins á Alþingi á undanförnum kjör-
tímabilum, að næst stærsti kaupsláður
landsins þarf fremur á áhrifa-mönnum
að halda innan þingsalanna en vellátnum
(Eramhald á 2. síðu)