Dagur - 16.11.1949, Blaðsíða 8

8
Miðvikudaginn 16. nóvember 1949
Undirbúningur er hafinn að minn-
ingarlundi Jóns biskups Arasonar
að Grýfu
Samtök hafin í Munkaþverársökn - leitað til
Eyfirðinga um f járframlög
Vifabygging á Hrólfsskeri og
í Lundey - landfökuviti
á Dalatanga
r
Alyktanir 18. fjórðungsþings fiskideildanna
Séra Benjamín Kristjánsson
heíir sent blaðinu athyglisverða
grein um minningarlund Jóns
biskups Arasonar að Grýtu. Er
þar greint frá samtökum manna
í Munkaþverársókn til þess að
stofna lundinn fyrir 400 ára dán-
arafmæli biskupsins og greint frá
því, að eigendur Grýtu hafi þegar
gefið land undir lundinn. Grein
Benjamíns fer hér á eftir.
Á næsta ári ,hinn 7. nóv. 1950,
eru fjögur hundruð ár liðin frá
lífláti Jóns biskups Arasonar.
Með honum hneig í hadd jarð-
ar síðasti íslendingur sinnar tíðar,
eins og Jón Sigurðsson komst að
orði, sá maður, sem mat land sitt,
þjóð sína, tungu og kirkju framar
öllu og hikaði ekki við að berjast
til síðasta blóðdropa fyrir heill
þjóðar sinnar, þó að hann stæði
einn gegn ofurefli hinnar dönsku
éinvaldsstjórnar. Var hann ekki
aðeins hinn mesti kirkjuhöfðingi
þeirra tíma, heldur og höfuðskör-
ungur í baráttunni fyrir íslenzk-
um landsréttindum og andæfandi
þess kúgunarvalds, sem þá læsti
klóm sínum um eignir og óðul
íslendinga og óðum var að færa
þá í fjötra andlegrar og efnahags-
íegrar fátæktar. Auk þess var Jón
biskup'hið ágætasta skáld og bú-
inn flestum þeim meginkostum,
sem vel eru til forust'u fallnir,
enda varð hann ástsæll mjög af
Norðlendingum. Sýnir ekkert
betur þann sára hax-m, er ríkti
hér norðanlands eftir þá feðga, en
þjóðsagan um það, að þegar lík
þeirra voru flutt til Hóla, tók
Líkaböng að hringja sjálfkrafa og
hélt áfram með vaxandi þunga,
unz hún sprakk.
Er nú í tilefni af 400 ára dánar-
afmæli Jóns biskups verið að
reisa turn mikinn að Hólum, hið
veglegasta minnismerki, sem lok-
ið verður við á sumri komanda.
En þar sem Jón Arason var
kynborinn Eyfirðingur í ættir
fram, venjulegast talinn fæddur
á Grýtu og áreiðanlega alinn þar
upp, enda hlaut hann uppfræðing
sína í klaustrinu á Munkaþverá,
þar sem móðurfrændi hans var
ábóti; einnig var hann um skeið
prestur og prófastur á Hrafnagili
hinn fyrra hlut ævi sinnar, þá
þótti það vel við eiga, að hlynnt
væri einnig að minningu hans
hér á æskustöðvunum, og er það
ekki vonum fyrr að Eyfirðingar
geri eitthvað i því efni, því að all-
ir munu þeir eiga ættir sínar til
hans að rekja. Hafa nokkrir menn
í Munkaþverársókn gengizt fyrir
því, að hafin eru almenn samskot
til að koma upp gróðurreit á
Grýtu, sem vera skal minningar-
lundur um ævistarf og frelsisbar-
áttu þessa merkilega manns.
Eigendur Grýtu, frú Rósa Jón-
asdóttir og böi-n hennar, hafa lát-
ið af höndum land, sem vera mun
um IV2 ha að stærð, í þessu skyni
og gefið þar með fé mikið. Er
staðurinn hið bezta fallinn fyrir
fagran trjágarð, og er það ætlun
nefndarinnar, að láta við fyrstu
hentugleika girða hann ramm-
lega, og reisa að honum vandað
hlið, þar sem komið verður fyrir
minningartöflum í hliðstólpum,
en síðar verði reistur minnisvarði
í garðinum sjálfum, myndastytta
eða krossmark.
Þá er einnig svo til ætlazt, að
plantað verði í garðinn allan á
vori komanda og þannig gengið
frá honum að mestu á næsta ári.
Nefnd sú, sem kosin var til að
koma máli þessu í framkvæmd,
hefir hafið fjársöfnun, sem þegar
hefir borið mjög góðan árangur.
Verður samskotalisti birtur smám
saman hér í blaðinu. En allmikið
fé mun þurfa tií þessara fram-
kvæmda, og efast nefndin ekki
um að sem flestir Eyfirðingar nær
og fjær muni vilja leggja fram
sinn skerf til þessa máls og heiðra
með því minningu þessa forföður
síns á þann hátt, að jafnframt
verði að því varanleg héraðsprýði.
í nefndinni eiga sæti: Guð-
mundur Jónsson, garðyrkjumað-
ur, Brúnalaug, formaður, Benja-
mín Kristjánsson, prestur, Syðra-
Laugalandi, ritari, Garðar Hall-
dórsson, oddviti, Rifkelsstöðum,
gjaldkeri, Guðmundur Sigur-
geh-sson, bóndi, Klauf og Gunn-
fríður Bjarnadóttir, frú, Björk.
Má koma gjöfum til einhvers
þessara nefndarmanna, Kaupfé-
lags Eyfirðinga, Akureyri, eða
blaðanna Dags og íslendings, sem
góðfúslega hafa lofazt til að taka
á móti samskotum.
Forsetakjör
á Alþingi í gær
í gær voru kjörnir forsetar
deilda og forseti sameinaðs Al-
þingis. Féll kosning þannig, að
Steingrímur Steinþórsson var
kosinn forseti sameinaðs þings, í
þriðju atrennu ,með 25 atkv. Jón
Pálmason fékk 19. Fyrsti vara-
forseti er Þorsteinn Þorsteinsson,
og 2. varaforseti Ingólfur Jóns-
son. Forseti neðri deildar var
kjörinn Sigurður Bjarnason, 1.
varaforseti Finnur Jónsson, og 2.
varaforseti Jónas G. Rafnar. í
efri deild var Bernharð Stefáns-
son kosinn forseti, 1. varaforseti
Rannveig Þorsteinsdóttir, og 2.
varaforseti Lárus Jóhannesson.
Daguk1
f,—1 —
Fyrsta atóm-leikritið
uppfært
Fyrsta leikritið, sem fjallar
um kjarnorkuna, hefir verið
uppfært ó hollenzka leikhús-
inu í Amsterdam. —Leikritið
heitir „Veröldin á engan bið-
sal“ og er eftir kunnan hol-
Ienzkan höfund, Maurits
Dekker. Leikritið fjallar um
líf og baráttu ungs vísinda-
manns, sem neitar að halda
áfram rannsóknum sínum á
kjarnorkunni, ekki af því að
hann haldi að hann geti þar
með stöðvað þróunina innan
þessarar vísindagreinar, held-
ur af því að hann vill varðveita
samvizku sína hreina gagnvart
guði og mannkyninu. — Þetta
leikrit hefir þegar vakið mikla
athygli í Hollandi.
t ■---- Jj
Nýja dráttarbrautin
boðin út til Jeigu
Hafnarnefnd hefir samþykkt, að
bjóða nýju dráítarbrautina á
Gleráreyrum út til leigu og sé
tilboðum skilað fyrir 5. des. n.k.
— Ríkisútvarpið
(Framhald af 1. síðu).
hiklaust fullyrða að útvarpsnot-
endur hér norðanlands, og þá
sérstaklega hér í bæ og héraði,
hafi mikinn áhuga fyrir þessu
máli og muni leggja því lið.
Sjálfstæð útvarpsstarfsemi hér.
Eins og málið liggur fyrir er
fyrst og fremst um að ræða að
feisa endurvarpsstöð, sem endur-
varpi dagskrá Ríkisútvarpsins og
tryggi, að hlustendur geti notið
hennar fyrir truflunum erlendra
stöðva. En slikar endurvarps-;
stöðvar eru einnig nauðsynleg
tæki, er að því kemur að fella.
dagskrá frá ýmsum landshlutum
inn í aðaldagskrá Ríkisútvarps-
ins og stofna þar með til útvarps-
starfsemi utan Reykjavíkur. —
Þetta er það markmið, sem stefna
ber að og það ,sem koma skal. —
Slík aðstaða mundi hafa mikil og:
uppöi-vandi áhrif á hvers konar
menningarstárfsemi úti á landi,
veita mönnum þar tækifæri til
þess að koma áhugamálum sínum
og listgreinum á framfæri og
jafnframt gera alla dagskrána
fjölbreyttari en nú er.
Útvarpið mun sækja um
byggingaleyfi.
Ætlunin er, að reisa endur-
varpsstÖð hér ofan við bæinn og:
mun útvarpið sækja um bygg-
ingaleyfi þar til bæjarins strax og'
séð verður hvenær búast má við
að hægt verði að koma stöðinni
upp. Eins og nú standa sakir velt'
ur mest á því, að fjárfestingar-
leyfi fáist. Verður að vænta þess,.
að það leyfi verði veitt verði
nokkur tök á því.
f síðasta blaði var greint frá
ályktun fjórðungsþings fiski-
deildanna hér norðanlands um
landhelgismál. Þingið gerði ýms-
ar fíeiri ályktanir um málefni
sjávarútvegsins og verður nokk-
urra þeirra helztu getið hér á
eftir:
„Fjörðungsþing Norðelndinga-
fjórðungs, haldið ó Akureyri frá
1.—3. nóvember 1949, skorar á
næsta Fiskiþing að beita sér fyrir
því, að vitar verði byggðir á
Hrólfsskeri við Eyjafjörð og á
Lundey við Skjálfahda.“
Greinargerð:
Á fjölmörgum fjórðungsþingum
undanfarandi hafa borizt fjöl-
margar áskoranir um vitabygg-
ingu á Hrólfsskeri við Eyjafjörð
og Lundey á Skjálfanda. Þing
eftir þing hafa mál þessi verið
rædd og samþykktir gerðar mál-
um þessum til framdráttar.
Altl hefir komið fyrir ekki, en
staðir þessir umvafðir dimmu og
drunga, og hættur vofa yfir
hverjum sjófaranda er ferðast
fram hjá skuggaskerjum þessum,
og við sem þekkjum staðhætti
alla, erum undrandi yfir þeim
seinagangi og á því sleifarlagi er
ríkir í málum þessum.
Enn á ný skorum við á j-áða-
menn vitamálanna, og væntum
vér þess festlega að hafizt verði
handa um byggingu áðurnefndra
vita svo fljótt sem auðið er.
Ennfremur var svofelld tillaga
samþykkt:
„Fjórðungsþing Norðlendinga-
fjórðungs, haldið á Akureyri dag-
ana 1.—3. nóv. 1949, skorar á
væntanlegt Fiskiþing, að það
beiti sér fyrir því, að nú á næst-
unni, eða svo fljótt, sem verða
má, að Radio-landtökuviti verði
reistur á Dalatanga.
Þar sem togaraútvegur er nú
hafinn frá Norðurlandi, og íeiðir
togaranna liggja til og frá land-
inu frá Austfjörðum, mundi það
auðvelda landtökuna að stórum
mun, ef góður landtökuviti yrði
riestur á Daaltanga.
Verðákvörðun afurða bátaút-
vegsins. Framsögumaður Valtýr
Þorsteinsson. Tillaga og greiriar-
gerð:
„Fjórðungsþing Fiskideilda
Noi'ðlendingafjórðungs, haldið á
Akureyri 1.—3. nóvember 1949,
skorar á Fiskxmálastjóra ogpiski-
þing að beita sér fyi-ir því, að sett
verði löggjöf um vei-ðlagsrráð
sjávarútvegsins.
Greinargerð:
Svo sem kunnugt er, hefir
mjög mikið skort á, að verðlag
hinna ýmsu afurða bátaútvegsins
hafi vex'ið nægilega hátt til að
geta borið uppi framleiðslukostn-
áð þeiri'a.
Til að leitast við að fá úr þessu
bætt hefir Landssamband ís-
lenzkra útvegsmanna kosið sér-
staka nefnd, vei'ðlagsi'áð, er héfir
með höndum útreikninga á fram-
leiðslukostnaðarverði ýmissa af-
ui'ða bátaútvegsins. Hefir síðan
verið unnið að því við opinbera
aðila að fá vei'ðið viðurkennt. —
Hefir orðið að þessu mikil bót frá
því sem áður var ,en þó hefir
komið í ljós að heppilegra væi'i
og vænlegra til ái-angui's, að fá
setta löggjöf um vei'ðlagsráð
sjávarútvegsins, er hafi með
höndum vei'ðlagningu á afurðum
bátaútvegsins.
Tillagan samþykkt með 11 at-
kvæðum gegn 1.
Fisksölusamlag Eyfirðinga. —
Fi'amsögumaður Valtýr Þor-
steinsson. Tillaga og gx-einargerð:
„Fjói-ðungsþing Fiskifélags-
deilda Norðlendingafjórðungs,
haldið á Akui-eyi'i dagana 1.—3.
nóvember 1949, skoi'ar á Fiski-
málastjói-a og Fiskiþing, að hlut-
ast til um það, að Fisksolusam-
lagi Eyfii'ðinga verði bættur sá
halli, sem varð á fiskútflutningi
þess á sl. vorvertíð, þannig, að
samlaginu vei'ði gei't fæx-t að
greiða félagsmönnum fullt
ábyrgðarverð fyrir fisk þein'a.
Greinargerð:
Þar sem ógei'legt var að af-
setja afla togveiðibáta við Eyja-
fjörð á sl. vorvertíð á annan hátt
en með útflutningi í ísvöi'ðu
ástandi, var Fisksölusamlagi
Eyfii-ðinga falið að taka þann út-
flutning að sér. Var sú í'áðstöfun
gei'ð með samþykki Fiskábyrgð-
arnefndar. Farnar voi'u þrjár
sölufei'ðir, og gekk vel með sölu
fyrsta fai-msins, en tveir hinir
síðari lentu í mjög miklu mark-
aðsfalli. Þótti þá sýnt, að mark-
aður væi’i orðinn svo ótryggur,
að ekki væi-i fært að halda áfram
siglingum, enda hafði afli bát-
anna breytzt þá svo til batnaðar,
að ekki var ógerlegt að hagnýta
hann í söltun. Ennfremur tók
fi-ystihúsið í Hrísey til starfa um
sama leyti og bætti það mjÖg um
afsetningsmöguleika. Fjái'hags-
útkoma samlagsins liggur ekki
endanlega fyi'ir, en að sjálfsögðu
mun Fiskábyrgðarnefndin verða
látin fylgjast með reikningsupp-
gjöri ,svo sem verið hefir. Að því
er næst vei'ður komizt, mun þó
mega ætla, að ekki verði unnt að
gi'eiða meii'a en 55—60% af
ábyrgðarvei'ði fisksins, og er nú
þegai' búið að gi-eiða 50%. Er því
augljóst, að hér er um mjög mik-
ið tjón að ræða hjá samlagsmönn-
um, ef ekki fæst úr bætt.
Tillagan samþykkt í einu hljóði.