Dagur - 25.01.1950, Blaðsíða 4

4
D AGUR
«^^/^>^VVVVW'^V'/S^A/WV>^VWWV>/>^A/>^A/^VWS/VVWs/^ ý |
Kyrrstaða - stefna Sjálfstæðis-
flokksins
HÉR í BLAÐINU var nú á dögunum varpað
fram þessari spurningu: Hvers vegna er Akureyri
vaxandi bær? Voru leidd rök að því, að megin-
ástæðan væri sú, að nú um langa hríð hefðu sam-
vinnufélögin haft hér með höndum margvíslega
„nýsköpunar“starfsemi, sem hefði skapað hér
vænleg atvinnuskilyrði og leitt fjármagn til bæj-
arins, en undirstaða þessarar þróunar væri sú
staðreynd, að fólkið í bæ og héraði hefði borið
gæfu til þess að standa saman innan samvinnu-
samtakanna. Það, sem ekki hefði verið hægt að
framkvæma með sundruðum kröftum, hefði verið
auðvelt með sameiginlegu átaki. Fyrir þróun sam-
vinnumálanna hér í bæ og héraði, var Akureyri
valin höfuðsetur iðnaðarframkvæmda samvinnu-
samtakanna í heild, sem nú hafa með höndum
stórfelldar nýjungar i atvinnulífi bæjarins, miklu
markverðari framkvæmdir en flest það, sem tínt
er til í kosningastefnuskrám þeirra flokka, sem
telja það höfuðviðfangsefni sitt nú um sinn, að
grafa undan starfsemi samvinnufélaganna og gera
þau tortryggileg í augum almennings, og láta jafn-
vel sem ekkert sé gert hér til atvinnulegrar „ný-
sköpunar“ nema bæjarstjórnin standi að því og
leggi til þess fé, er hún heimtar með sköttum og
skyldum af borgurunum. Allir bæjarmenn, sem á
annað borð kæri sig um að sjá það, sem er að ger-
ast í kringum þá, vita hins vegar, að það eru ekki
kaupmannaverzlanirnar hér, sem standa undir at-
vinnUlífi bæjarmanna og ekki eru það heldur
neinar „nýsköpunar" framkvæmdir, sem hingað
eru komnar fyrir tilverknað þessara flokka eða
„nýsköpunar“stjórnar þeirra. Þegar togararnir eru
frá taldir, hlotnaðist Akureyri sáralítið af hinum
svonefndu „nýsköpunarframkvæmdum“, og sú
framkvæmdin, sem þýðingarmest hefði orðið —
áburðarverksmiðjan — mætti mikilli andspyrnu
allra „nýsköpunarflokkanna11. Þeir flokkar, sem
nú tala mest um atvinnunýsköpun, er þeir vilji
efna til í framtíðinni hér í þessu bæjarfélagi, stóðu
að því fyrir nokkrum árum, að fyrirbyggja, að
áburðarverksmiðja ríkisins væri byggð hér.
AFSTAÐAN TIL áburðarverksmiðjumálsins er
nú skýrð nokkuð i síðasta tbl. íslendings. Sjálf-
stæðisflokkurinn skreytir sig stundum með ýms-
um nafngiftum, kallar sig allrastéttaflokk eða ný-
sköpunarflokk, en þót dulmálningin sé stundum
ærið hagleg, má þó oftast sjá í gegnum hana. —
Sjaldgæft mun það þó vera, að hreinræktuð
íhalds- og kyrrstöðujátning komi fram í blöðum
flokksins, a.. m. k. í kosningabardaga. Sú synd
henti þó íslending sl. laugardag. Blaðið tók til
meðferðar þá spurningu Dags, hvers vegna Akur-
eyri væri vaxandi bær. Og það hefur svarið á
xeiðum höndum: Vegna þess að húsaleigunefnd
.kaupstaðarins hefur ekki staðið í stöðu sinni" og
fyrirbyggt það, að bærinn fengi að vaxa! Þetta er
óvenjulega hreinskilin játning á viðhorfi íhalds-
:ins til atvinnu- og framfaramála. Það vill hafa
starfandi húsaleigunefnd eða eittvert annað vald,
sem getur kyrkt vöxt og þróun bæjarfélagsins og
varnað því, að grózka og dugur séu í athafnalífi
bæjarmanna. Það vill ekki að hingað flytjist at-
hafnasamir menn með fjármagn sitt og leggi hönd
að því verki að gera athafnalífið
fjölbreyttara og bæinn í heild líf-
vænlegri. Áburðarverksmiðjá hér
á Akureyri mundi hafa reynst
mikil, atvinnuleg lyftistöng fyrir
bæjarfélagið. Henni hefðu fylgt
möguleikar til vaxtar fyrir bæinn.
Slíkt getur íhaldið hér ekki hugs-
að sér. Eitthvert opinbert vald
þurfti þá að vera tiltækt til þess
að halda öllu í sama farinu og
fyrr. íslendingur hreytir skæt-
ingi í KEA og SÍS fyrir að hafa
stofnað hér til verksmiðjurekst-
urs, sem kallar á mikið vinnuafl.
Slíkt hefði átt að fyrirbyggja í
upphafi með banni einhvers op-
inbers aðila að skoðun blaðsins.
Helzta áhugamál íhaldsins er,
samkvæmt þessum skrifum öll—,
um, að hér ríkti kyrrstaða — það
er áhættuminnst og þægilegast
að dómi þessa liðs. Og fyrst ekki
tekst að hnekkja framsókn bæj-
arins með valdi húsaleigunefnd-
ar eða annars opinbers valds, þá
á að gera það með skattofsókn-
um á hendur samvinnufélögunum
og fyrirbyggja þannig, að þau geti
haldið áfram atvinnulegri ný-
sköpun.
ÍHALDIÐ HÉR ER a. m. k. 50
árum á eftir tímanum. Fólkið í
þessum bæ veit nú hvers virði
það er, að arður af verzlun og
framleiðslu þess sjálfs flytjist
ekki burt með eríingjum gróða-
mannanna eða lífsþreyttum
kaupmönnum, heldur er kyrr
heima og stendur undir margvís-
legum framkvæmdum, sem miða
að því að tryggja efnalegt öryggi
bæjarfélagsins o‘g afkomu borg-
aranna. Með sameinuðu átaki
innan samvinnufélaganna er unnt
að breyta kyrrstöðu í framför og
framsókn. Þannig hefur þróunin
verið hér á Akureyri að undan-
förnu. Uppbygging atvinnulífs-
ins, vöxtur samvinnusamtákanna
og blómgun sveitanna hér um-
hverfis okkur, hafa haldist í
hendur .Þetta er heilbrigð þróun.
Stefna íhaldsins er andstæð
þessu. Hún er kyrrstaða og kyrk-
ingur og opinberar ráðstafanir til
þess að fyrirbyggja vöxt bæjar-
félagsins. Þetta er ómenguð
íhaldsstefna, ættuð frá öldinni
sem leið, og undir merkjum
hennar hafa aldrei verið unnir
neinir sigrar fyrir almenning í
þessum bæ. Og ósigur hennar á
sunnudaginn kemur er keppikefli
allra framfarasinnaðra manna.
FOKDREIFAR
„Mannskjöt í miðjum bug“. —
SVO HÖFÐU fróðir menn tal-
ið, að með hákarlaveiðunum
mundi og úr sögunni íþrótt sú, er
hver sá hákarlamaður, sem fisk-
inn vildi vera, þurfti að kunna á
góð skil og glögg, en það var að
vita gjörla, hvaoa beita mundi
lostætust og árennilegust í aug-
um.„grána“, svo að hann rynni
greiðlega á krókinn og gapti sem
víðast yfir sókninni. Þessa veiði-
list kenndi sjódvergurinn mar-
bendill bónda, að því er segir í
þjóðsögúnni: „Til beitu skal hafa
fuglsfóarn og flyðrubeitu, en
mannakjöt í miðjum bug, og
muntu feigur, ef þú fiskar eigi.
Fráleitur skal fiskimanns öngull.“
— En bóndi reyndist misvitur og
harla tornæmur á fræði sjó-
dvergsins og klúðraði öllu, og þá
hló marbendill, og er það síðan
að orðtæki haft.
HÁKARLAVEIÐAR eru nú úr
sögunni að kalla hér á landi, svo
sem alkunnugt er. En svo er að
sjá, sem beituíþrótt marbendils
haldist þó enn í landi með nokkr-
um hætti. — Ýmsir stjórnmála-
flokkanna virðast einkum leggja
sig í framkróka að rifja hana sem
gleggst upp í hvert sinn, er dreg-
ur að kosningum — hvort sem
það eru nú almennar alþingis-
kosningar, eða kosið skal aðeins
til bæja- og sveitastjórna. — Til
dæmis verður ekki annað sagt,
þegar auga er rennt yfir hinar
svonefndu „stefnuskrár11, sem
tveir flokkanna hér í bænum
hafa gefið út í tilefni bæjar-
stjórnarkosninga þeirra, er nú
standa fyrir dyrum, — en að höf-
undar þeirrá Bjarkamála hinna
nýju hafi a. m. k. haft það heil-
ræði marbendils í huga, að „frá-
leitur skal fiskimanns öngull“, er
þeir settust niður til ritstarfanna
í þetta sinn. Er og líklegast, að
marbendill brosi gleitt í kamp-
inn, eða jafnvel hlægi hátt, þegar
hann sér, hversu bókstaflega
þessir útvegsbændur hafa tekið
einmitt þetta heilræði hans sér til
fyrirmyndar, er þeir hugðust
beita kjósendasókn sína sem
veiðilegast, áður en þeir renndu
henni í kosningasjóinn.
TVEIR FLOKKANNA, Sjálf-
stæðismenn og Alþýðuflokks-
menn, hafa þegar birt almenningi
þessa prófstíla sína á fiskimanns-
prófinu — stefnuskrárnar stóru
og fögru. Hins vegar hafa hinir
flokkarnir tveir, er menn hafa í
kjöri við bæjarstjórnarkosning-
arnar hér, engar slíkar ritsmíðar
látið frá sér fara að þessu sinni.
Um annan þessara flokka er þetta
raunar engin nýlunda. Fram-
sóknarflokkurinn hefur ekki í
þetta sinn, fremur en endranær,
talið ástæðu til að túlka málstað
sinn og stefnu í bæjarmálum og
þjóðmálum með orðmörgum og
skrúðyrtum yfirlýsingum, upp-
hrópunum og slagorðum, grobbi,
gumi og raupi. Framsóknarmenn
telja vitibornum og heilskyggn-
um kjósendum vorkunnarlaust
með öllu að átta sig á því, hvers
muni að vænta af forustu flokks-
ins í bæjar- og þjóðmálum. Þeir
ætlast hiklaust til þess, að kjós-
endur reynist þess af sjálfdáðum
minnugir á kjördegi, að Fram-
sóknarflokkurinn hélt ótrauður
uppi hviklausu og stórmerku
umbótastarfi í Jiessu landi, þegar
þjóðin átti þó í þröngri vök að
verjast fjárhagslega af utanað-
komandi og óviðráðanlegum
ástæðum. Flokkurinn ætlast og
eindregið til þess, að kjósendur
minnist þess við kjörborðið, að
hann einn allra þjóðmálaflokka
varaði landsmenn í tæka tíð ein-
arðlega og kröftuglega við afleið-
ingum þeirrar fjárhagslegu
óstjórnar, er nú hefur yfir okkur
gengið og skolað með skjótum og
ömurlegum hætti nýfengnu full-
veldi, fjárhag og menningu þjóð-
arinnar á yztu þröní. Flokkurinn
ætlast til þess, að almenningi sé
nú orðið það ljóst, hversu dýrt
það hefur reynzt íslendingum, að
þeir trúðu öðrum betur á örlaga-
stundu og höfðu viðvaranir, ráð
og tillögur Framsóknai-flokksiiTs
að engu, meðan enn var unnt að
stemma hið válega feigðarflóð
dýrtíðar og verðbólgu áð ósi. —
í stuttu máli sagt: — Framsókn-
arflokkurinn ætlast til þess, að
reynslan sjálf, sagan og verkin,
tali nægilega skýru máli til þess
(Framh. á 9. síðu).
Miðvikudaginn 25. janúar 1951

Hrísgrjón og hrísgrjónaréttir
OFT HEFUR MÉR dottið í hug, hve undrandi og
öfundsjúkar danskar húsfreyjur myndu verða, ef
þær sæju okkur fara út með innkaupatöskur okkar
og kaupa óskömmtuð hrísgrjón, algerlega eftir geð-
þótta okkar. í öllu vöruflóðinu í Danmörku þetta
árið, er þó a. m. k. eitt, sem ekki sézt, en það eru
hrísgrjónin. Hrísgrjón hafa ekki verið á markaðin-
um síðan fyrir styrjöldina, þangað til í hitteð fyrra,
að Danir fengu litla sendingu fyrir jólin, sem
skömmtuð var, og fékk hver einstaklingur hálft
pund, að því er mig minnir. — Síðastliðin jól komu
einnig jóla-hrísgrjón til Danmerkur, og voru þau
skömmtuð á svipaðan hátt.
Skömmu eftir að hrísgrjónasendingin kom fram í
verzlanir í vetur, kom upp sá kvittur, að í þeim
væru smá bjöllur, og fannst húsmæðrum illa farið
með sig, að bjóða upp á svo lélegan varning. Yfir-
völdin sendu þá strax út tilkynningar þess efnis, að
bjöllurnar væru óskaðlegar, og á hvem hátt hægt
væri að ráða þessi dýr af dögum, með öruggum ár-
angri, og án þess að skaða grjónin. Eitthvað munu
kaupin hafa aukizt við þetta, en nokkrar konur
heyrði eg tala um það, að þær myndu ekki snerta
skammt sinn, og sumar sögðust helzt vilja senda
verzlunarmálaráðherranum grjónapakka í jólagjöf
í þakklætisskyni fyrir það, hve vel hefði tekizt með
innkaupin!
Eg get þessa hér til gamans og einnig vegna þess,
að sjálfsagt er að viðhafa varfærni við hrísgrjónin,
og góð regla er að þvo þau að vel og athuga, áður en
þau eru notuð til matar.
En þrátt fyrir bjöllurnar var hrísgrjónunum yfir-
leitt vel fagnað, og varla hef eg séð glaðara andlit,
en kunningjakonu minnar einnar, sem eg færði
hrísgrjónapakka að gjöf. Þau grjón voru að vísu
ekki „skríðandi11, eins og sagt var um jólagrjónin,
en fögnuður hennar held eg hefði varla getað verið
meiri, þótt eg hefði fært henni fjársjóð.
EINS OG VIÐ VITUM, koma hrísgrjónin aðal-
lega frá Kína. Ýms önnur lönd rækta líka hrís, þar
á meðal Indland, Japan, Indókína, Síam og nokkur
fleiri. —Ársuppskeran í öllum heimi mun vera um
140 millj. tonna og þar af ræktar Kína um 55,0 millj.
tonna. Hrísgrjónin, eins og við þekkjum þau, eru
unnin á margvíslegan hátt. Kornin eru bæði „húð-
flett“ og póleruð, en við það missa hrísgrjónin mikið
af B-bætiefnum, sem eru í hinni brúnu himnu. —■
Meðferð sú, sem grjónin fá, er flókið mál og verður
ekki farið út í það hér, en eins og við fáum þau í
hendur, eru þau talin vera rík af sterkju og góður
hitagjafi (3,500 hitaeiningar pr. lcíló).
ÞAÐ ER HÆGT að gera óteljandi marga góða
rétti úr hrísgrjónum. Allir þekkja vellinga og hina
svonefndu grjónagrauta, bæði úr mjólk og vatni.
En það eru ekki allir, sem muna eftir því, að það er
hægt að gera ágætis ábætisrétti úr hrísgrjónum.
Konur tala oft um, hve erfitt sé með eftirrétti, þeg-
ar ekkert sé að fá til þess að g'era matinn fjölbreytt-
ari. Það er rétt, að okkur vantar margt, en þó hygg
eg, að við höfum að tiltölu meira, heldur en hvað
okkur vantar. Hrísgrjónin, sem við getum keypt
óskömmtuð og ekki kosta mikið, geta bætt úr ýms-
um vanda, ef við hugsum okkur vel um, eða flettum
upp í bókum okkar.
Einn af eftirlætisréttum Dana er „Ris á l’amande“.
Danir eru, að allra dómi, mjög góðir matgerðar-
merin, og eg ætla að segja ykkur hér á hvern hátt
þeir gera þennan rétt, sem er einn með betri eftir-
réttum, sem völ er á.
Grautur er soðinn af 1/2 lítra af mjólk og 60 gr.
af hrísgrjónum (þ. e. 6 matsk.). Þegar grauturinn
er kaldur er hrært út í hann 3 og hálfri matskeið af
sykri og örlítið af bragðgóðu víni eða saft (1 mat-
sk.), 25 gi'. af möndlum eru húðflettar og saxaðar
og þeim blandað saman við. Þá eru stífþeyttir 2—3
(Framhald á 7. síðu).