Dagur - 14.06.1950, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 14. júní 1950
r
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa i Hafnarstræti 87 — Simi 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudcgi.
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
FRENTVERK. ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
„Sjálfstæðismálið er ævarandi“
ÞEGAR LÝÐVELDIÐ var stofnað á Þingvöll-
um árið 1944, sagði einn af forustumönnum þjóð-
arinnar, dr. Bjöm Þórðarson, þáv. forsætisráð-
herra þessi orð: „Sjálfstæðismálið er ævarandi.“
Þessi spaklegu orð hafa verið rifjuð upp í ræðum
17. júní ár hvert og verða væntanlega rifjuð upp
enn á laugardaginn kemur, er við höldum enn
þjóðhátíð. En aðra daga ársins virðast þau ekki
ofarlega í hugum manna. Allt of margir hugsa
um sjálfstæðismálið á einhæfan hátt: Baráttu gegn
ásælni erlendra rikja. Um þennan þátt sjálfstæðis-
baráttunnar eru flestir íslendingar sammála. Þar
er þjóðin vel á verði. Ekki með þeim hætti að ein-
angra sig frá umheiminum og fela sjálfstæðismál-
ið hlutleysinu og voninni um að erlendir yfir-
gangsseggir virði það, heldur með samvinnu við
vinveitt erlend ríki, sem snúa bökum saman til
varnar sjálfstæði sínu og menningarerfðum. ’Frá
þessum þjóðum stafar engin hætta fyrir sjálf
stæði íslands. Lýðræðisþjóðir heimsins virða
samninga og landsréttindi. En þeim stendur öllum
ógn af einræðisöflunum, sem hafa hvað eftir ann-
að rofið grið og gerða samninga á smáþjóðum, sem
hafa verið svo ógæfusamar að búa í nágrenni við
þau, og stefna leynt og ljóst að heimsyfirráðum.
Fyrir skynsamlega utanríkisstefnu er Island aðili
að varnarbandalagi vestrænna lýðræðisþjóða. í
samvinnu við aðra frjálsa menn hafa íslendingar
treyst sjálfstæði sitt út á við eins vel og unnt er á
viðsjárverðum tímum. Einn skugga ber þó á: I
landinu er starfandi fámennur en vel skipulagður
hópur manna, sem vill þetta varnarbandalag feigt
og landið opið fyrir herjum erlendra heimsvalda-
sinna. Reynslan úr síðustu heimsstyrjöld sýnir, að
það getur verið örlagaríkt fyrir sjálfstæði þjóð-
anna, að eiga slíka erlenda heri innan landamerkja
sinna. Þessi þáttur sjálfstæðisbaráttunnar verður
bezt treystur með því að vinna markvisst að því
að gera áhrif þessara erlendu málaliðsmanna sem
minnst og opna augu þjóðarinnar fyrir þjóðhættu-
legri starfsemi þeirra.
EN SJALFSTÆÐISMÁLIÐ er ekki þar með
allt. Utanríkisstefna landsins og samningagerðir
við erlendar þjóðir varðveita ekki sjálfstæðið til
lengdar, ef undirstaða þess, búskapurinn í heima-
garði, er ekki með þeim hætti, að þjóðin sé fær um
að standa á eigin fótum. Engin þjóð fær varðveitt
sjálfstæði, sem ekki getur verið efnalega sjálfstæð
og nýtt land sitt þannig, að það geti veitt þegnun-
um tækifæri til þess að lifa menningarlífi. Þessa
sannleiks virðist ekki alltaf gætt sem skyldi í um-
ræðum manna um sjálfstæðismálið. Þessi þáttur
sjálfstæðisbaráttunnar er líka ævarandi. Það
kostar árvökult starf, þegnskap, trúmennsku og
fyrirhyggju að búa svo í landinu, að þjóðinni
vegni vel. Með slíkum búskaparháttum vex og
virðing annarra þjóða fyrir sjálfstæði landsins og
utanaðkomandi ásælni er gerð ólíklegri en ella.
íslenzka þjóðin á nú við mikla efnahagslega örð-
ugleika að stríða. Þessir örðugleikar eru að veru
legu leyti komnir að bæjardyrum þjóðarinnar fyr-
ir óviturlega stjórnarhætti fyrri ára. Sú tíð verður
ekki upplifuð aftur og er tilgangslaust að einblína
á horfna gjaldeyrissjóði og illa notuð tækifæri.
Aðalatriði er að læra af reynslunni og láta slíkt
ráðleysi ekki henda aftur. En það
hefur komið í ljós í erfiðleikum
yfirstandandi tíma, að ekki býr
ævinlega mikil alvara í hátíða-
ræðunum 17. júní og margir
landsmenn líta of einhæft á sjálf-
stæðismálið. Hér í landi er nú
markvisst unnið að því af skipu-
lögðum flokki manna, að torvelda
sókn þjóðörinnar upp úr öldudal
efnahagsvandræðanná. Daglega
eru menn hvattir til að sýna lít-
inn þegnskap, og minni trú-
mennsku, en gera jafnframt
auknar kröfur á hendur þjóðfé-
laginu í heild. Þess verður stund-
um vart, að stéttir og starfshópar
eru alls ófúsir að leggja nokkuð á
sig til hagsbóta fyrir heidina. Síð-
asta dæmið af því tagi er við-
brögð embættismanna ríkisins
gagnvart þeirri kröfu, að þeir
vinni hálfri klukkustund lengur
á degi hverjum en tíðkast hefur
nú um sinn. Þykir þetta of mikið
á sig lagt þar í sveit. Meðan þessi
andi gengur ljósum logum um
byggðir landsins, er ekki vonlegt
að förin til efnalegs sjálfstæðis
verði greiðfær. íslenzka samfé-
lagið hefur verið örlátt við þegna
sína. Það hefur ekki krafizt
þungra fórna af þeim fyrir frelsið
og lífsins gæði. En það virðist
sorgleg staðreynd, að allt of
margir meta stétt sína og hags-
munahópa hærra en samfélagið
og leggja kollhúfui’ ef þjóðfélag-
ið biður um aðstoð þeirra til þess
að treysta öryggi allra.
Á ÞESSUM 17. júní, sem hald-
inn verður hátíðlega um land
allt á laugardaginn kemur, þyrftu
landsmenn áð hugsa um þau
sannindi, að. sjálfstæðismálið er
ævarandi. Það kostar samheldni
og þrautseigju að vera sjálfstæð
þjóð í strjálbýlu landi. Margar
hættur ógna sjálfstæðinu á hverri
tíð. Þær eru fyrir hendi nú eins
og ævinlega. Við höfum treyst
sjálfstæði þjóðarinnar eins vel og
föng eru út á við, með samninga-
gerðum og vinsamlegri sambúð
við nágrannaríkin. En við höfum
ekki lagt okkur fram um að
treysta það inn á við, í hugum
okkar sjálfra, í viðhorfum okkar
til landsins og þjóðarinnar. Sjálf-
stæðinu verður ekki haldið uppi
með ræðuhöldum, skrúðgöngum,
hátíðahöldum, þótt slíkt séu sjálf-
sögð virðingarmerki við sameign
þjóðarinnar og dýrmætasta arf.
Því verður aðeins haldið uppi
með þegnlegu starfi og því við-
horfi allra landsmanna, að undir-
staða allra gæða er frelsið. Þetta
þegnlega samstarf ætti að verða
heitstrenging allra íslendinga
hinn 17. júní næstkomandi.
FOKDREIFAR
Bifreiðastæði, gatnamerkingar
og svo framvegis.
FLESTIR bæjarbúar munu
muna ógjörla öllþaufyrirmælium
umferðamál, sem samþykkt hafa
verið í bæjarstjórninni á liðnum
árum, og því síður allar tillög-
urnar, sem fram hafa komið til
þess að bæta úr helztu ágöllum
mikillar umferðar á þröngum
götum, einkum þó yfir sumar-
mánuðina. Þó mun menn ráma í
að í fyrra var samþykkt að gera
Gránufélagsgötu að einstefnu-
götu, bannað hefur verið að
leggja bifreiðum á ýmsum stöð-
um, nokkur bifreiðastæði hafa
verið ákveðin o. s. frv. Nú er enn
runnið sumar, með vaxandi um-
ferð og umsvifum. Samt bólar
heldur lítið á því, að þessi fyrir-
mæli bæjarstjórnarinnar séu
framkvæmd. Menn aka austur og
vestur Gránufélagsgötu, leggja
bifreiðum sínum þar sem þeim
sýnist, enda þótt að slíku geti
augljóslega . verið farartálmi og
hætta fyrir fótgangandi fólk, og
aðkomumenn a. m. k. munu
ógjörla vita, hvar eru svonefnd
bifreiðastæði hér í bæ. Svo mætti
lengi telja. Umferðamerki eru
lítil og léleg og þyrfti að gera
verulega bragarþót á þessu nú
hið bráðasta. Samþykktir bæjar-
stjórnar eru augsýnilega til
einskis, ef þeim er ekki fram-
fylgt. Virðist manni bæjarfull-
trúarnir stundum furðulega þol-
inmóðir í þessu efni. Það er til
lítils fyrir þá að verja tíma sínum
til umræðna og samþykkta, ef
örlög ályktananna verða þau ein,
að hvíla undir höfðalagi starfs-
manna bæjarins eða annarra, sem
eiga að sjá um framkvæmdina.
MEÐAN AKUREYRI var miklu
minni bær en nú er orðið, var
sæmilegt lag á gatnamerkingum
og húsamerkingum í bænum. —
Ókunnugir gátu þá ratað sæmi-
lega um bæinn með hjálp gatna-
merkjanna, og áttað sig á númer-
um húsa við götur. En nú er Ak-
ureyri orðin stór bær á íslenzka
vísu, án þess að þessu skipulagi
hafi verið haldið sómasamlega
við. Ferðamenn átta sig ógjörla á
því, hvar þessi eða hin gatan sé
í tilteknum bæjarhverfum, því að
merkin skortir og óvíða eru núm-
eraskilti á nýrri húsum. Á stríðs-
árunum var eitthvað um þessi
mál rætt hér og var þá talið að
ógerlegt væri að fá hæfileg skilti
með því að þau þyrfti að koma
erlendis frá. Nú mun þessari
ástæðu ekki til að dreifa lengur.
Hægt er að fá slík merki hér inn-
anlands, ef nokkur áhugi er fyrir
málinu. Stríðið er nú löngu lið-
ið, en með hverju árinu verður
trassamennskan á þessum vett-
vangi meira áberandi. Væri nú
ekki ráð að rumska, koma um-
ferðamerkjum í sæmilegt horf.
og endurvekja merkingu gatna
og húsa?
Stríðið og „Verkamaðurinn".
NÝJA-BÍÓ hér í bæ sýndi a
dögunum safn fréttamynda úr
stríðinu. Ekki var mynd þessi
samfelld frásaga, heldur svip-
myndir af ýmsum þáttum stríðs-
ins. Kommúnistamálgagnið hér
gerði mynd þessa að umtalsefni
sl. viku og þóttust rithöfundar
blaðsins illa sviknir á myndinni,
því að fátt hefði verið þar að sjá
frá hinum blessuðu Sovétríkjum,
Töldu þeir myndina ekki gefa
rétta hugmynd um styrjöldina
Mynd þessi gaf engar tæmandi
upplýsingar um styrjaldarrekst-
urinn, hvorki austan járntjalds
né vestan. Á það ekki aðeins við
um stríðið á austurvígstöðvunum,
heldur og um aðra þætti heims
styrjaldarinnar. En það mun
einkum hafa farið í skapið
kommúnistum hér í sambandi
við mynd þessa, að hún varð ekk
ert sönnunargagn í þeirri sögU'
kennslu, sem Rússar hafa nú tek
ið upp. í þær bækur er skráð, að
á árunum 1941—1945 hafi verið
háð styrjöld í Evrópu. Áttust þar
(Framhald á 5. síðu).

Tvær
sýmngar
SfÐASTL. LAUGARDAG bauð forstöðukona
Húsmæðraskóla Akureyrar, frú Helga Kristjáns-
dóttir, fréttamönnum og öðrum gestum að skoða
sýningu á handavinnu námsmeyja, sem var opnuð
almenningi síðar um daginn. Á annað þúsund mun-
ir voru unnir í skólaum í vetur, og munu flestir
jeirra hafa verið til sýnis þennan dag. Mikil fjöl-
breytni var í handavinnunni, en þó skiptist hún að-
allega í fjórar aðalgreinir, sem sé: Útsaum, fata-
saum, vefnað og prjón og hekl.
Útsaumurinn var mjög fallegur og margs konar
Ýmsir dúkanna voru ákaflega vel og smekklega
unnir, enda var á þá horft og mörg og makleg við-
urkenningarorð viðhöfð. Frk. Kristín Sigurðardótt-
ir kennir útsauminn, og munu munir þeii', er stúlk-
urnar saumuðu út, hafa verið um 138 talsins. —
Kennslu í fatasaum annaðist frk. Kristbjörg Krist-
jánsdóttir, og saumaðar voru alls 750 flíkur. Var
mikið af fallegum kjólum og blússum, svo og hlífð-
arföt á börn og unglinga, sem voru mjög smekkleg
en umfram allt hagkvæm, en það verður að teljast
mikilsvert, að stúlkur læri einnig hagnýtar hann-
yrðir. Vefnaður var ekki kenndur í skólanum sl.
vetur, þ. e. a. s. hann var ekki með í hinu fasta
námi, heldur var hann kenndur á námskeiðum, ætl-
uðum konum utan skóla. Þrjú námskeið, sem stóðu
tæpa 3 mán. hvert, voru haldin, og sóttu þau 36
nemendur. Kennslu annaðist frk. Ólafía Þorvalds-
dóttir, og nemendur hennar, sem voru bæði ungar
og eldri konur hér úr bæ og einnig komnar langt
að, sumar hverjar, unnu alls 325 muni. Vefnaðurinn
var mjög fallegur og vel unninn. Ákveðið er nú, að
pessi námsgrein verði aftur tekin inn í hið fasta
nám skólans næsta vetur og verður kennslu þá
hagað með sama hætti og var fyrstu þrjú árin, sem
skólinn starfaði. Heklaðir og prjónaðir munir, aðal-
lega barnaföt, voru um 250 að tölu og yfirleitt mjög
fallegir. Kennslu í þeirri grein annaðist frk. Val-
gerður Árnadóttir, en hún kenndi jafnframt að taka
mál og sniðteikningar. Voru vinnubækur náms-
meyja í þessari grein einnig til sýnis.
40 námsmeyjar voru innritaðar í skólann sl.
haust, en 5 urðu að hætta námi sökum veikinda, svo
að 35 luku prófi. Fjórar stúlkur hlutu ágætiseink-
unn, en þær tvær efstu voru þær Elsa Grímsdóttir,
Akureyri, sem hlaut 9.29 í aðaleinkunn, og Áslaug
Jónsdótir, Akureyri, 9.12.
Fleiri námskeið hafa verið í skólanum í vetur- en
nokkru sinni áður. Tvenns konar námskeið voru
haldin í matreiðslu, bæði sýnikennsla, einkum ætl-
uð húsmæðrum, sem um 70 bæjarkonur sóttu, og 3
námskeið fyrir ungar stúlkur, sem stóðu 32 kvöld
hvert. Alls sóttu þau námskeið 32 stúlkur. Þá voru
haldin 2 námskeið í útsaum, og sóttu þau 37 bæjar-
konur. Á sýningunni voru 45 munir frá þessum út-
saums-námskeiðum.
Auk þeirra kennara við skólann, er hér voru
nefndir, má nefna frk. Laufeyju Benediktsdóttur,
sem kennir þvott og ræstingu, frk. Guðrúnu Sig-
urðardóttur, matreiðslu, forstöðukonan kenndi að-
allega'á námskeiðunum og auk þess ýmiss bókleg
fög. Þá var aðstoðarkennslukona í matreiðslu og
ýmsir tímakennarar í öðrum fögum.
Til skólans greiddi hver stúlka um 3000 kr., en
þar í er allur kostnaður annar en húsnæði, sem
stúlkur verða að fá í bænum. Það má því telja, að
Húsmæðraskóli Akureyrar sé eftirsóknarverður
fyrir bæjarstúlkur, sem geta búið heima hjá sér, og
munu þær eflaust eiga eftir að notfæra sér það í
framtíðinni.
Skólanum var sagt upp sl .mánudagskvöld, en á
þriðjudaginn fóru námsmeyjar og kennslukonur í
skemmtiferð austur í Mývatnssveit.
AÐ LAUGALANDI
kom mikill mannfjöldi sl. sumiudag til að skoða
handavinnusýningu húsmæðraskólans þar. Um 6—
7-leytið höfðu milli 7 og 8 hundruð manns skoðað
sýninguna. Kennslu í húsmæðraskólanum að Lauga
(Framhald á 5. síðu).