Dagur - 20.12.1950, Blaðsíða 29

JÓLABLAÐ DAGS
29
gegnir, el: baráttan um yfirráð Suð-
urhfilseyja liefði staðið á nokkuð
öðrjjifi.,típja} til dæntis árið 1842 í
stað 1942.
Skal nú vikið að jrví nánar.
FrásÖgur ]);er, er að framan eru
skráðar, gerðust á Salómoriseyjum.
Eru ]);er ekki ýkjalangt undan
strönclum Áslralíu. Voru ])ær hvít-
um mönnum fyrst kunnar af eyja-
klösum Suðurhafs, en komust þó
þeirra, síðastar undir vestræn áhrif.
Spánsk'i landkönnuðurinn Men-
dana var fyrsti hvíti maðurinn, er
kom til Salómonseyja. Lýsir hann
svo komu sinni þar, að fyrst hafi
hann siglt framhjá fjölmörgum kór-
alskerjum og eyjum í átt til stórrar
eyjar með hvítri, sendinni strönd.
Skipi sínu sigldi hann inn á lón í
skjóli langra kóralrifa, og var þar
ágæt liöfn. Eyja Jiessi var liálend,
með aílt að því þrjú þúsund metra
háum fjallstindum. Frjósemi var
svo mikil í dölum og fjallahlíðum,
að þeir urðu undrun lostnir, og
náttúdrufegurð stórkostleg hvert
sem augað leit.
Fn kynni Mendana af íbúum
landsins voru ekki að sama skapi
ánægjuleg'. Hann lýsir þeim svo, að
villimennska sé með fádæmum
miki,!, Konur unnu alla erfiðis-
vinn,u(,ep karhnenn stunduðu veið-
ar og lóru títt í ránsferðir til ann-
amt' öyj^, en skeptust ]>ess á milli.
Á yánslejÁum hengdu þeir höfuð-
kúpur manna í siglutopp og við
befti, sér, enda þeir menn taldir
mespt^ hetjur, er ílestum höfuð-
kúpnm höfðu safnað. Þeh' smöl-
uðu saman fólki og höfðu það í
haldi eins og sláturfé, tiltækilegt í
hverjum gleðskap. Mannfórnir voru
algengar í sambandi við skurðgoða-
dýrkun og andahátíðir. Alls konar
sjúkdómar geysuðu, og var talið,
að þeir stöfuðu frá illum öndum
og göldrum. Seiðmenn voru öllum
öðrum valdameiri af því, að þeir
höfðu illu andana á sínu bandi, en
þá óttuðust allir.
Jafn ægileg og þessi lýsing kann
að þykja, nægir hún hvergi til að
gefa fyllileg hugmynd um heiðin-
dóm eyjaskeggja í Suðurhöfum eins
og hann var, er fyrstu hvítir menn
fengu kynni af þeim.
Suðurhafsey.jar eru að öllu sam-
an töldu á stærð við Evrópu liálfa,
en íbúar 30—40 milljónir. Menn-
ingarskortúr og siðleysi var yfir-
leitt með svipuðum hætti og>á Saló-
monseyjum.
Fyrstu kristniboðarnir komu til
Salómonseyjá árið 1845, en á því
sama ári voru fjórir þeirra drepnir.
Sjö árum síðar kom þangað enskur
kristniboði, hámenntaður maður
og heittrúaður, John C. Patteson
að nafni. Hafði hann á næstu tfu
árum kristniboðsskip i förum milli
eyjanna og tók til læringar unga
menn, er síðar urðu samverkamenn
lians að kristniboði. Stofnuðu þeir
fjölmarga kristna söfnuði og skóla
víðsvegar á eyjunum.
Patteson lét líf sitt fyrir þetta
góða starf. F.n píslarvætti hans varð
til þess, að örva að miklum mun
áhuga í evangeliskum löndum fyr-
ir kristniboði á Suðurháfseyjum.
Urðu margir ágætir menn til þess
að halda áfram verki hans. Verður
því ekki lýst: í stuttu máli.
Þess hefur þegar verið stuttlega
getið, að er Bandaríkjamenn konni
til Suðurhafseyja hundrað árum
síðar, fundu þeir þar víða fyrir
kristnar siðmenningarþjóðir, mjög
vinveittar Vesturálfumönnum.
JOHN WII.l.ÍAMS er þekktastur
þeirra kristniboða, er starfað
hafa á Suðurhafseyjum. Telst hann
þó ekki til hinna fyrstu þeirra.
Hann kom til Tahiti árið 1817.
Um átta hundruð manns voru á
fyrstu guðsþjónustunni, er hann
tók þátt í. Kristniboðunum hafði
þegar orðið það rnikið ágengt þar,
að honum fannst sér ofaukið.
Þá sigidi hann til Raiaeta. Er það
mikill eyjaklasi. Eyjamenn reynd-
ust erfiðir í umgengni, nánast eins
og ósiðuð börn. En* þeir reyndust
vel, er þeir tóku kristna trú. Þeir
elskuðu og virtu kristniboðann
eins og föður, og trúboðsáhugi
hans smitaði þá. Þeir sigldu eða
réru á kanóum sínum til fjarlægra
eyja og hófu þar sjálfstætt kristni-
líoðsstarf upp á eigin spýtur. Áliuga
þeirra er vel lýst með orðum eins
þeirra eigin manna. Hann stóð eitt
sinn upp á safnaðarsamkomu og
mælti: „Mikil fljót myndast af
smálækjum, er í þau renna. Brezka
kristniboðið er fljótið. Við erum
litlu lækirnir. Látum lækjunum
fjölga. Sendum kristniboða og
kennara til allra eyja. Minnumst
þeirrar breytingar, sem hefur orðið
hjá okkur. Við sofum ekki framar
með vopn undir höfðalagi og ótta
í hjarta. Við berum ekki börn okk-
ar framar út og fórnum ekki bræðr-
uin okkar til lygianda.“
Þremur árum eftir að kristniboð
hófst á Raiaeta, var þar komin
lögskipuð stjórn, landsmenn flest-
allir voru læsir orðnir, og margir
höfðu lært einhverja handiðn.
Rarótanga, sem kölluð helur ver-
ið „Drottning Suðurhafa," var
kristnuð á tiltölulega skömmum
tíma. Fáir nienn hafa erfiðað meira
né heldur séð meiri árangur erfið-
is síns, en John Williams. Hann
var myrtur af mannætum á Erró-
manga, 20. nóv. 1839. Síðan hefur
kristniboðsskip með hans nafni ver-
ið í förum milli Suðurhafseyja.
Ægilegasta lýsing, sem ég hef
lesið um heiðnar þjóðir, er frá
Fijieyjum. Innlendir menn, sem
tekið höfðu kristna trú á ferðum
sínum til annarra eyja, hól’u þar
kristniboð árið 1835. Þar eru nú
kristnir menn 97 þúsundir, eða 99
hundraðshlutar af íbúum eyjanna,
og eru flestir læsir.
Ólafur Ólafsson.