Dagur - 15.01.1958, Qupperneq 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 15. janúar 1958
Honum líður heldur illa
Þegar kosningahrollurinn er
farinn að segja óþægilega til sín
hjá íhaldinu á Akureyri, eins og
nú síðustu dagana, bregst það
ekki', að það fær KEA á heilann.
Blað þess, íslendingur, ber því
glöggt vitni. Ritstjóri blaðsins,
sem annars er mörgum íhalds-
manninum greindarí, verður svo
gagntekinn við það að horfa á
alla dýrðina hjá KEA, að hann
gefur sér naumast tíma til að
depla augunum og alls ekki til að
hugsa röki'étt. í hans augum er
KEA alls staðar, ræður öllu, get-
ur allt, gerir flest sem gert er og
veltir sór í peningum og fólkiö
ber það á böndum sér, verzlar
við það, en ekki við aumingja
kaupmennina, sem eiga bágt. í
augum hans er þó KEA cins kon-
ar ómagi á Akureyrarbæ, sem
ekki greiðir. skatta og gjöld eins
aðrir, af félaginu stafi yfirleitt öll
ógæfa bæjarfélagsins og einstakl-
inga og því fari sem fari að borg-
ararnir flýi bæinn. Síðasti ieið-
ari íslendings speglar þetta and-
lega ástands ritstjórans einkar
vel.
KEA er glöggl dæmi m
sgmfakamáff almennings
Ritstjórinn verður að gera sér
það vel ljóst, ef hann á að gera
sér vonir um að halda sönsum.
að það er engin tilviljun, að hér á
Akureyri er öflugt kaupfélag,
sem verið hefur mesta lyftistöng-
in í' almennum framförum bæjar
og héraðs á undanförnum ára-
tugUm. Kaupfélag Eyfirðinga er
ávö'xtur af frjálsum félagssam-
tökum fólksins við Eyjafjörð, sem
var' undir klafanum hjá harð-
snúinni kaupmannastétt. Kaup-
félág Eyfirðinga er glöggt dæmi
um samtakamátt almennings,
þegar það skipar sér undir merki
sarrivinnuhreyfingaiánnar og nýt-
ur góðrar forystu. Þegar þess er
gætt, þarf engum að koma á
óvart að þetta félag fólksins er
voldugt og sterkt og það á lika
sva að vera. Verzlunarhagnaður-
inn, sem hjá kaupmanni rann í
vasa hans sjálfs og rennur enn, er
fólksins -eign þegar það skiptir.
við kaupfélag. Kaupfélag tekur
sig ekki upp einn góðan veður-
dag með allt sitt eins og kaup-
menn geta gert hvenær sem er og
gcra, þegar þeim býður svo við
að horfa. Kaupfélagsmenn leggja
í varasjóoi til að efla samtök sín
og auka fjölþætta starfsemi á
sviði verzlunar-, atvinnu- og
m enningarmála.
Það finnst samkcppnismönnum
harla skrýtið fyrirkomulag. —
Þeir aðhyllast ennþá kenning-
una um að betra sé að hafa
nokkra ríka og marga fátæka,
heldur en almcnna velsæld.
Regindjúp aðskilur
Þeir loka líka augunum fyrir
þeirri staðreynd, að regindjúp er
staðfest milli einkareksturs og
samvinnureksturs. Samvinnufé-
lög eru öllum opin og í sam-
vinnufélagi hafa allir jafnan at-
kvæðisrétt. Hlutafélög eru lokuð
öðrum en fáum útvöldum. Þar
ræður fjármagnið atkvæðunum.
Þar getur sá, scm á marga
hhiti rétt upp tíu hendur við
atkvæðagrciðslu. Fjármagn er
fyrsta skilyrði jiess manns, sem
vill ganga í hlutafélqg. Kaup-
félög cru opin fátæklingum
engu síður en öðrum og upp-
hafiega mynduð af fátækum
mönnum og fyrir jiá. Allir sjá
að jiar ríkir lýðræði og alveg
gagnstætt cinræðishneigð
hinna ríku og peningavaldi
hinna ríku, sem láta peningana
ráða einu og öllu. X kaupfélagi
er maðurinn sctíur ofar fjár-
magninu. Enn má minna á, að
samvinnufélögin endurgreiða
viðskiptainönnum sínum mill-
jónatugi á meðan kaupmaður-.
inn stingur hagnaðinum í eigin
vasa.
Þess er svo enn að gæta, að kaup
maður verzlar aðeins með þær
vörutegundir, sem hann hefur
hagnað af, eða kærir sig um aS
verzla með og ber ekki ábyrgð
gagnvart fólkinu hvað það snert-
ir, þess vegna gegnir hann engu
þjónustuhlutverki við almenning
eins og kaupfélögin, sem fólkið á
sjálft og stjórnar sjálft.
Fyrirfæki samvinnumanna
meginsíoðir bæjarins
Eftirtektarvert er það, að mál-
gögn íhaldsins geta aldrei um
þennan reginmun kaupfélags og
hlutafélags, en hins vegar
þrástagast þau á jiví, að kaupfé-
lög eigi að bera hærri útsvör en
þau gera og bera þau saman við
hlutafélög einstaklinga. Þjóðfé-
lagið hefur fyrir löngu viður-
kennt sérstöðu samvinnusamtak-
anna og vernda jiau með sam-
vinnulöggjöfinni gegn miskunn-
arlausum árásum andstæðing-
anna, sem eiga enga ósk heitari
en þá að gengið verði að þeim
dauðum.
f jiessu héraði og jiessum bæ
eru yfirburðir samvinnunnar
svo. augljósir, að engum gctur
dulizt. Samvinnuvcrzlunin, iðn
aöurinn o. fl. eru meginstoðir
bæjarfélagsins og veita þús-
undum bæjarbúa lífvænleg
skilyrði.
Þelrra boðorÖ er ekki
íyrir íjöldann
Auðvitað verður íhaldinu óglatt
þegar það virðir fyrir sér stað-
reyndirnar í þessum málum. Þeir
bera kinnroða fyrir holukaup-
mennsku sinna manna hér í bæ,
en eru þó málsvarar hennar.
Vanmáttur þeirra til átaka í þýð-
ingarmiklum vandamálum er
áberandi. Sérstaklega á þetta við
um störf í þágu almennings, þvi
að samkvæmt eðli íhaldsins og
annarra samkeppnismanna, er
æðsta boðorð og trúarjátning á
þessa leið: Fyrst eg sjálfur og svo
framvegis.
Furðuieg ósvííni
Á sama tíma og Ú. A. riðar á
gjaldþrotsbarmi eftir samfcllda
framkvæmdastjórn íhaldsins,
getur ekkert útsvar greitt til
bæjarsjóðs, lifir á bónbjörguni
og millj.lánum frá KEA o. fl.
aðilum, leyfír íhaldsblaðið á
Akureyri sér að bera það á
borð fyrir kjósendur, að KEA
beri sök á háum útsvörum í
bænnm cg eiginlega sé jiað jiví
að kenna að fólki sé fyrirmun-
að að eiga liér heima. íslend-
ingur ber furðu litla virðingu
fyrir dómgreind ahnennings, ef
liann heldur að jiað sé liægt að
leiða athygli manna frá jieirri
staðreynd, að hver 5 manna
fjölskylda í bænum þarf að
greiða vegna Ú. A. kr. 2500.00
samkv. áætlun mn tekjur og
gjökl bæjarsjóðs á þessu ári,
aliur almenningur í bænum
veit líka, að þessar 2500.00 kr.
er jió aðeins smápeningur af
jiví, seni ekki verður undan
skotizt að greiða vcgna jiessa
fyrirtækis.
fslendingur er sannarlega
ekki öfundsverður af samanburði
á útsvörum KEA annars vegar
og hins vegar útsvörum kaup-
manna og því eina stórfyrirtæki,
sem þeir stjórna hér í bæ.
Fremur þðrf samsiarís
en úlíúðar
En eins og það er víst, að
nauðsyn ber til að halda fram-
leiðslutækjum starfandi og að því
ber öllum stjórnmálaflokkum að
vinna, hverjum»eftir getu, og er
þar þá auðvitað sérstaklega átt
við Útgerðarfélag Akureyringa
h.f., jiá er hitt jafn víst, að engum
stjórnmálaflokki er það til fram-
dráttar við þessar kosningar, að
ráðast gegn þeim fyrirtækjum
hér á Akureyri, sem bæði hafa
sýnt og sannað yfirburði sína á
því sviði, auk annars, að veita
þúsundum fólks í bænum örugg
lífskjör, svo sem KEA og SÍS
gera, fremur en nokicrir aðrir í
þessu bæjarfélagi. Mun sannast
eins og oft áður að hér sem ann-
ars staðar, verði hver að styðja
annan með nokkrum hætti, sér-
staklega í þeim málum, er mest
varðar almenningsheill. En þá er
þess líka nokkur von, að einmitt
hér, í fegursta bæ landsins, geti
menn horft vonglaðir til komandi
tíma.
r r
Gelið bókar
OG JÖKÐIN SNÝST....
Kvæði eftir Ingólf Krist-
jánsson. — Útgefandi
Leiftur h.f.
f prýðilegum formála fyrir
bókinni „Fjögur ljóðskáld11, sem
Menningarsjóður gaf út á síðasta
ári, segir Hannes Pétursson, að
nú sé til muna betur ort cn á
öldinni, sem leið „og þeir form-
snillingar uppi á meðal 'vor, sem
■mestir hafa orðið með þjóðinni."
Þetta mun vera réttdæmi, ef frá
er skilinn Jónas Hallgrímsson, og
því er engum heiglum hent að
kveða sér hljóðs á skáldaþingi,
formsnillin er komin á svo hátt
stig, að frarn úr komast engir
nema afburðamenn. Hin innri
glóð skáldsins, myndauðgi þess
og boðskapur verða að gefa ljóð-
unum gildi, ef rímsnilldinni
sleppir, en hvort tveggja hafa
ekki á valdi sínu nema þeir, sem
bornir eru til ríkis í Bragaheimi.
Ef þessi Ijóðabók Ingólfs
Kristjánssonar hefði komið út
fyrir aldamótin síðustu, er eng-
inn vafi á því, að hún hefði vakið
mikla athygli, því að svo margt
er um hana vel, fágað orðaval og
hnökralaus kveðandi, en nú
yrkja margir jafnvel og betur,
svo að útkoma bókar þessarar
getur ekki talizt til mikilla tíð-
inda. Þeirra fáu órímuðu ljóða,
sem í bókinni eru, get eg ekki, en
læt þeim eftir dóminn um þau,
sem skap hafa og nenningu tii
slíks.
Skáldið velur sér m. a. yrkis-
efni úr Gamlatestamentinu, svo
sem um Adam og Evu og segir,
að Eva hafi orðið með aldrinum
„beisk og bráð“ „og bóndi
hennar önugur og kargur11. Vel
má hugsa sér heimilislífið slíkt
hjá þeim blessuðum og það jafn-
vel áður en fjárans höggormur-
inn komi til skjalanna, en ekki
mun það þó vera algeng skoðun,
að sambúð þeirra hafi verið slík í
hinum mikla og fagra aldingarði.
í sama kvæði talar skáldið um
hina þröngu og þyrnum stráðu
leið, „er síðan valdi margur“. —
Ojæja. Kannske margir hafi valiö
sér hinn þrönga veginn, en fljót-
lega hafa flestir séð að sér og
þrammað yfir á þann breiða og
álpast þar enn, því miður. Þarna
er skáldið míklu bjartsýnna á
mannlífið en sums staðar annars
staðar í kvæðum sínum, og skai
reyndar sízt um það sakast. —
Skáldið talar annars staðar um,
að veröldin sé byggð „blóðþyrst-
um böðlum“, og í enn öðru kvæði
scgir um Drottinn, að hann hafi
oft „um það hugsað, hvert axar-
skapt hann vann að gera eigi ap-
ann æðstan á jörðu“. í þessu
sama kvæði, sem heitir „Sköpun-
in“ er það „Ileilagur andi með
bandfylli af sandi“, sem skapar
jörðina. í útvarpserindum séra
Gunnars Árnasonar, er hann
flutti nýlega um guðshugmynd
nokkurra íslenzkra skálda, þá
blandaði hann auðvitað ekki
saman þrem þáttum guðdómsins,
og tók reyndar fram, að sum
þessara skálda hefðu a. m. k. lítt
virzt trúa á heilagan anda, held-
ur aðra þætti hins þríeina guðs.
Ekki skal Ingólfi Kristjánssyni
láð, þó að honum fataðist eitt-
hvað í hinni guöfræðilegu stærð-
fræði, en ekki líkar mér, að hann
lætur heilagan anda skapa jörð-
ina, því að sá þáttur guðdómsins
hefur alltaf verið þokukenndur í
huga mér, og sízt trúi eg honum
til þess að hafa skapað þessa
ágætu jörð, sem við búum á.
Bezt tekst höfundi í náttúru-
lýsingum sínum. Kvæðið „Mynd
um morgun“ þykir mér bezt í
bókinni, og lætur það ekki mikiS
yfir sér. Hér eru tvær fyrstu vís-
urnar:
„Blikar bára á vogi,
brotin skel í sandi,
þang og þörungsrót;
fjörulón og leirur,
lontutjörn og ósar,
skreip og sorfin sker.
Bugðast lind um brekku,
brosir dögg í grasi,
mosa og mjaðarjurt.
Fiðrildi á flögri!
Foss í svörtu gljúfri
málar hvíta mynd.“
Margt annað er vel gert í bók
þessari, og þykir mér hún mun
betri en sumar þær ljóðabækur,
sem hælt hefur verið í blöðum á.
þessum síðustu og beztu tímunm
Ö. S.
Mólaskrá fyrir árið 1958
12. jan. Stórhríðarmót, svig,
allir fl'okkar.
19. jan. Stórhríðarmót, stökk,,
allir flokkar.
26. jan. Hermannsmót, svig,
allir flokkar.
9. febrúar. Skíðamót Akureyr-
ar, svig, allir ílokkar.
■16. febrúar. Skíðamót Akur-
.eyrar, stórsvig, allir flokkar.
23. febrúar. Skíðamót Akur-
eyrar, brun, allir flokkar.
2. marz. Skíðamót Akureyrar,
stökk, allir flokkar.
16. marz. Firmakeppni, svig.
20. mai'z. Afmælismót Skíða-
ráðs Akureyrar (20 ára), svig.
Skíðaráðið áskilur sér rétt til
breytinga á mótskránni, ef þurfa
þykir.
Skíðaráð Akureyrar.
B-LISTINN er Iisti Framsóknarf 1 okksins
KOSNINGASKRIFSTOFA FRAMSÓKNARMANNA er í Hafnarstræti 95 (Flótel Göða-
loss), opin kl. 10—10. SÍMI 1443. MUNID, að utankjörfundaratkvæðagreiðsln er hafin. —
Kosið er hjá sýslumönnum, bæjarfógetum (borgaríógeta í Rvík), og hreppstjórum. B-listinn.