Dagur - 18.01.1958, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Laugardaginn 18. janúar 1958
íslenzk bygging,
br autr j'ð jen dastarf
Guðjóns Samúelssonar.
Texti og ritstjórn: Jónas Jónsson
og Benedikt Gröndal.
Bókaútgáfan Norðri.
Þessi bók er ein sú glæsileg-
asta, sem út hefur vex-ið gefin
hér á landi. Hún er fyi’sta bókin,
sem út hefur komið um íslenzka
fcyggingai-list. í lienni eru 200
myndir og teikningar og pappír-
inn er vandaður myndapappír og
bandið smekklegt.
í formála segir Jónas Jónsson
meðal annars:
„Guðjón Samúelsson húsa-
meistai’i lézt 25. apríl 1950.
Skömmu áður en hann andaðist
liafði hann í ei’fðaskrá sinni fal-
ið mér að standa fyrir útgáfu
bókar með myndum af vei’kum
hans og teikningum, þegar til
þess þætti tími kominn.“
Ritstjórar þessarar bókar og
útgefandinn hafa sannarlega tek-
ið á spai’ihöndunum við bókar-
gei’ðina. Jónas Jónsson skrifar
alllanga og bráðsnjalla ritgerð
um Guðjón Samúelsson, þar sem
hann rekur í stórum dróttum
ævisögu hans. En Guðjón skap-
aði fyrsta kapítulann í íslenzkri
byggingasögu á steinsteypuöld-
inni og hafði ó þann hátt vai-an-
leg áhrif á mikilsvei'ðan þált
menningarsögu þjóðarinnar.
Næst er kaflinn: Myndir og
teikningar húsameistarans,
Straumar í húsagei-ðai-list, Þætt-
ir úr byggingasögu og Húsaskrá.
Sýnt er með skýringarmynd-
um, hvernig Guðjón Samúelsson
skapaði stuðlabergsstílinn á hinn
áhi’ifaríkasta og fegursta hátt í
mörgum hinum tilkomumestu
byggingum sínum og hvernig
hann aðhylltist smám saman á
ýmsan hátt hið sérstæða landslag
og jai'ðmyndanir á fögrum og
tignarlegum stöðum, sem fyrir-
myndir í húsagerð.
Hin fagurgerða og stórfróðlega
bók, fslenzk bygging, er kjör-
gripur. - E. D.
GEÍSLABROT
Blaðinu hefur borizt ljóðabók
eftir Signýju Iljálmarsdóttur,
húsírej’ju að Bergi í Aðaldal, en
hún cr nýlega látin. í bókinni,
sem lieitir Geislabrot, cru rúm-
lega finuntíu ljóð og lausavísur.
Frú Signý var gift Baldri Guð-
Sjíitiu og þriggja ára gömlum
Svía var urn daginn stefnt fyrir rétt
í Alaborg i Danmörku, ]xar scm
liann á nú heima, og var hann á-
kærður fyrir að vera kvæntur þrcm
konura samtímis.
Karl þessi gifti sig danskri konu
í júní síðastliðnum, en átti þá fyrir
aðra konu í Svíþjóð og þá þriðju
í Bandaríkjunum,
—X--
Stórfyrirtækið Burmeister &Wain
x Kaupmannahöfn ætlar á þessu ári
að stækka skipasmíðastöð sína mjög
mikið. Verður Refshalaeyjan stækk-
uð mikið með uppfýllingu og reist-
ar þar stórar smiðjur óg skipakví,
]iar sem hægt verður að býggja olíu-
skip allt að 70 þús. rúmlestum.
Fyrsta skipið, sem ]iar verður byggt,
4 5 þús. rúmlesta olíuskip, verður
smíðað fyrir helgiskt útgerðarfélag.
3 ý. A
Reynir að breiða yfir opinbera skýrslu
rannsóknarnefndarinnar
nrundssyni frá Sandi, og reistu
þau nýbýlið Berg í Sandslandi.
Frú Signý var skáldmælt vel,
enda bera ljóðin því öruggt vitni.
Viðfangsefnin eru margvísleg, oft
ast fölskvalaus aðdáun á fegurð
náttúrunnar, heit samúð með
samferðafólkinu og hugleiðingar
um lífið.
Frú Sigríður Pétursdóttir í
Nesi ritar formála að bókinni,
gerir þai’ nokkra grein fyrir ætt,
uppvexti og ævikjörum Signýjar
ljóðaþrá hénnar og skáldhug. —
Hún segh’ m. a. í formálanum:
„Þó að Ijóðagerðin stæði Sig-
nýju nærri, var heimilið og hag-
ur þess ætið í fyrirrúmi. Enginn
kann tveim herrum að þjóna.
Listsköpun ú hvaða sviði sem er,
krefst rnikils tíma og æfingar. —
Hin unga einyrkjakona getur
ekki lej’ft sér að eyöa tíma til
skáldskapar, cn hún yrkir við
störf sín, hripar ljóðið á miða og
felur hann. Ef til vill kynni ein-
hvern tíma að gefast tóm til þess
að fága það og laga, en það tóm
gafst aldrei.“
Góður árangur náðist á fundi
þeim, sem UNESCO — Mennt-
unar-, vísinda- og menningar-
stofnun Sameinuðu þjóðanna —
gekkst fyi'ir í Genf í desember-
mánuði til þess að ræða hömlur
á innflutningi menningarverð-
mæta og hvað hægt sé að gera til
þess að tryggja frjálsan innflutn-
ing á bókmenntum, kennslutækj-
um, safnmunum o. s. frv.
Fundarmönnum kom saman um
að alþjóðasamþykkt UNESCO
um þessi efni væri hin þarfasta
og að vinna bæri að því, að fá
fleiri þjóðir til þess að gerast að-
ilar að henni. Það kom fram á
Genfarfundinum, að um 20 þjóð-
ir hafa til athugunar að gerast
aðilar að samjxykktinni á næst-
unni. UNESCO hefur fi’á upphafi
gengist fyrir að auðvelda inn-
flutning á menningai’verðmæt-
um. Hugmyndin, sem á bak við
liggur, er að því betur, sem þjóð-
irnar kynnist menningu hver
annarrar, því meiri líkur séu
fyrir að vinátta takizt með þeim.
Fyrir nokkrum árum gekkst
UNESCO fyrir því, að samin var
alþjóðasamþykkt um innflutning
menningarverðmæta. Er þar svo
fyrir mælt, að innflutningur skuli
vera frjáls á bókum, tímaritum,
skólatækjum, safnmunum o. s.
frv. Alls hafa 26 þjóðir gerzt að-
ilar að þessari aljxjóðasamþykkt
og nú er von á að minnsta kosti
20 bætist í hópinn, eins og að
framan greinir.
Lcit að gamalli böfn
Á næsta vori munu ísraelskir
og bandarískir kafarar og forn-
fræðingar taka að leita að og
rannsaka hina gömlu höfn borg-
arinnar Sesareu. Undirbúnings-
rannsóknir hafa leitt í ljós, að hin
gamla höfn hefur vei’ið miklu
stæri’i en sú, sem nú er.
Það var frá Sesareu, sem Páll
postuli var fluttur hlekkjaður til
Rómar. Josephus Flavius getur
borgarinnar í frásögn sinni af
uppreistum Gyðinga gegn Róm-
vei’jum, og nefnir hann musteri
og þrjú hringleikhús, sem reist
hafi verið á hafnargarðinum, sem
gérður hafi verið af stórum, ten-
ingslöguðum steinum.
í mörg undanfarin ár hafa
fiskimcnn á veiðum fram af Ses-
areuborg fengið í net sín krukk-
ur, vasa, lampa og aðra hluti, er
taldir hafa verið frá því um 1500
f. Kr., og við undirbúningsrann-
sóknirnar hafa fundizt steinar,
svipaðir þeim, sem Flavius segir
frá, og auk þess rómversk stein-
kista. Binda fornfræðingar mikl-
ar vonir við rannsóknir þessar.
(UNESCO).
flutningsyfirvöld til þess að leyfa
tollfrjálsan innflutning á safn-
gripum og að mæla svo fyrir, að
tollskoðun fari fi’am á innfluttum
safngripum í safnhúsinu, þar sem
gripurinn á að vera. Taldi fund-
urinn að slík ákvæði myndu
draga mjög úr hættu, sem er á að
verðmætir safngripir skemmist
er þeir eru tollskoðaðir í toll-
skemmum, oft við illar aðstæður.
Önnur fundarsamþykkt fjallaoi
um innflutning bóka. Eins og er
leyfist að flytja inn ákveðnar
bækur, ef þær eru taldar hafa
menningai’legt gildi, til þeii’ra
landa, sem eru aðilar að alþjóða-
samþykkt UNESCO. Það hefur
hins vegar komið í ijós, að það
lítur hver sínum augum á silfrið,
hvað snei'tir menningarlegt gildi.
Fundurinn skoraði því á yfir-
völdin í öllum löndum, að leyfa
frjálsan innflutning á öllum
bókum, hverju nafni sem nefnast
og án tillits til efnis.
Samkvæmt alþjóðasamþykkt
UNESCO um þessi mál, gangast
aðilar inn á að veita ei’lendan
gjaldeyri til kaupa á bókum og
menningarverðmætum. — Loks
lagði fundurinn til, að kvik-
myndatæki, og önnur tæki, sem
notuð eru til þess að taka menn-
ingarkvikmyndii’, verði undan-
skilin fjártryggingum fyrir tolli,
þegar urn er að ræða stutta dvöl í
viðkomandi landi.
Hneykslið í málefnum Útgerð-
arfélags Akureyringa h.f. er
hnefahögg í andlit allra þeirra
manna, sem hafa treyst fi’am-
kvæmdastjói’n þess og borið blak
af' henni. Síðan upplýst var af
rannsóknarnefndinni, að meira
en 6 milljóna króna vii’ði vantaði
í fiskbirgSir félagsins, er málið
búið að taka nýja stefnu.
Fjögurra millj. króna upphæð-
in, sem áætlað er að leggja á
borgarana í útsvörum þessa árs,
vegna Ú. A., er ekki lengur hinn
mikli skelfir, heldur hinar óhugn
anlegu staðreyndir í birgðarýrn-
uninni, sem að framan getur.
Útgerðarfélagið er sannað að
sök að því að hafa gefið almenn-
ingi, þar með töldum hluthöfum,
svo og lánardrottnum sínum,
rangar upplýsingar um hag fé-
lagsins, og nemur skekkjan 6.4
milljónum. Um þetta atriði verð-
ur tæpast deilt.
Sé þetta gei’t í blekkingarskyni
er um rnjög alvarlegt broí að
ræða.
En hvernig bregzt nú Sjálf-
stæðisflokkurinn á Akureyri við
þessum nýju viðhorfum? Honum
tilheyrir starfslið Ú. A. að mestu,
þar með talinn framkvæmda-
stjórinn, Guðmundur Guðmunds
son, og fulltrúi hans og hægri
hönd, Sigurður Jónasson, og þar
fyrir neðan röð af dyggum hjúum
íhaldsins. Hans er líka stjórnar-
formaðurinn, Helgi Pálsson, og
löngum annar flokksbróðir hans
í viðbót í stjórn Ú. A. — Það er
tæpast hægt að segja, að ekki sé
einhverra hagsmuna að gæta
fyrir flokkinn, þegar svo mikil
tíðindi gerast í bænum. Það kom
líka á daginn, að birting skýi-slu
rannsóknarnefndarinnar kom
óþægilega við Sjálfstæðismenn,
og' er ekki að furða. Á þeim
sannast, að sök bítur sekan, og
ber síðasti íslendingur því nokk-
urt vitni, að mikið þyki Sjálf-
stæðismönnum við liggja að
túlka nú rétt frarhkomna hneisu
Ú. A. íslendingur gerir tilraun til
að breiða yfir lxinar vafasömu
gerðir framkvæmdastjórnarinn-
ar. Hann segir m. a.:
„Fiskbirgðir félagsins hafa ár-
Jega verið reiknaðar út samkv.
innvigtunarskýrslum löggilts vigt
armanns og umreiknaðar samkv.
reglum lánastofnana, og mun sá
háttur hvarvetna á hafður, þar
sem fiskbirgðir eru meiri en svo,
að tiltækilegt sé að vigta þær upp
um hver áramót.
Birgðir voru óvenjulega litlar
um nýliðin áramót, og reyndust
j þær þá mun minni, en þær hefðu
átt að vera samkv. áður gerðri
áætlun." (!)
Sjaldan hefur íslendingi tekizt
öllu aumlegar að verja málstað
sinna manna. Enda ekki hægt um
vik.
Það atriði, að fiskbirgðir
séu reiknaðar eftir vigtarskýrsl-
um og eftir reglum lánastofnana,
leysir hlutafélag ekki undan
þeiri’i skyldu að fæi’a raunveru-
legar birgðir, bæði hvað magn og
verðmæti snertir, í ársreikninga
sína. Brot gegn þessu geta varð-
að við landslög.
Þá ber aS veita því athygli, senx
íslendingur segir um birgðataln-
inguna sjálfa, ao birgðir hafi nú
um síðustu áramót verið svo litl-
ar, að hægt hafi verið að kanna
þær, en að á.ður hafi ekki verið
tiltækilegt að vigta þær (!) ís-
lendingur gerir sér það sjáanlega
ekki ijóst, að fiskur er mældur
upp í gej’mslunum, en ekki rifinn
upp og vigtaður. Gildir það bæði
um skreið og saltfisk, og síðan
umreiknáður í kg. eða smálestir.
Veit ekki íslendingur að þetta er
skylt að gera við ársuppgjör,.
hvort sem fiskurinn er mikill eða
lítill?
Það, að ekki hafi verið
unnt að láta birgðatalningu
fara fram vegna þrengsla, ex*
hrein fjarstæða og hlægileg firra.
Hins ber svo að geta, að frá-
leitt er að einblína á dökku hlið-
arnar í rekstri Ú. A., því að
mai’gt er vel um það. Væri það
jafn fráleitt og að bi’eiða yfir
'mistökin, ejns og íhaldið gerir
tilraun tiL Einnig skal það skýrt
fram tekið, að mai’gumtöluð
birgðarýrnun getur verið eðlileg,
en þá átti hún að koma fram á
reikningum félagsins.
Tollskoðun í safnhúsum.
Safnaverðir víða um lönd
munu fagna samþykkt, sem gerð
var á fundi UNESCO í Genf. —
Hún er á þá leið, að hvetja beri
ríkisstjórnir, tolla'- og önnur inn-
B-LÍSTINN er listi Framsóknarflokksins
KOSNINGASKRIFSTOFA FRAMSÓKNARMANNA cr í Hafnarstræti 95 (Hótel Goða-
foss), opin kl. 10—10. SÍMI 1443. MUNIÐ, að utankjörfundaratkvæðagreiðsln er hafin. —
Kosið er Jijá sýslumönnum, bæjarfógetum (borgarfógeta í Rvík), og breppstjómm. B-listinn.