Dagur - 25.01.1958, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Laugardaginn 25. janúar 1958
UM DAGINN
OG YEGINN
FRÉTTIR í SI UTTU MÁLI
Gamla sagan.
Hún rifjast upp fyrir mér, sagan
úr bók bókanna, þegar kom að
því, að okkar fyrstu foreldrar
áttu að standa reikningsskap
gjörða sinna í aldingarðinum
Eden. Þau höfðu brotið bann
skapara síns. Ekki þar fyrir, að
þau liefðu ekki nóg af öllu;
máttu lifa eins og þau lysti, að
undanskildu þessu eina, sem
þeim var tekinn vari á og viður-
lög sett um, ef út af var brugðið.
Sagan segir: „Adam kenndi Evu
og Eva aftur höggorminum.“ Svo
mörg eru þau orð. Síðan þetta
skeði, er liðinn óralangur tími.
Alltaf vill þetta þó við brenna,
þrátt fyrir margs konar full-
komnun og siðmenningarþroska.
Sama sagan endurtekur sig enn í
dag, í flestöllum starfshópum
mannkyns og félagsskap, ef eitt-
hvað fer á annan og lakari veg,
en til var ætlast. Jafnvel í fálið-
aðasta félaginu, hjúskap konu og
karls, ber að sama brunni; þau
kenna hvort öðru um, ef einhver
mistök verða eins og Adam og
Eva. Þarna hefur sannarlega orð-
ið kyrrstaða. Það breytir engu
þótt félagsheildirnar fari stækk-
andi. Heil þjóðfélög eru undir
sömu sökina seld. Þar eru skiptar
skoðanir, bæði á málefnum og
mönnum. Þeir, sem hafa líkar
skoðanir, eða þar sem minnstur
skoðanamunur er, mynda síðan
fíokka, svokallaoa stjórnmála-
flokka. Allir flokkar hafa flokks-
forustu og um hana skipa sér
einstaklingarnir. Allir forráða-
menn flokkanna stai’fa að mál-
efnum fiokka sinna. Þeir miða
alit sitt stai-f við, að þjóðfélaginu
megi vegna sem bezt, en þá
greinir á um leiðir að því vel-
farnaðarmarki. — Svona lítur
stjórnmálagi-indin út í mínum
augum. Flokksforusta stærsta
stjórnmálaflokksins tekur svo
aftur í sínar hendur, eða sér á
herðar, þjóðfélagsforustuna og
ber ábyrgð á, að þjóðai’skútunni
fai-nist vel. Hún, eða æðsta ráð
þjóðarinnar, leitast jafnan við að
láta sér allt farast sem bezt úr
hendi. Það vill forðast allar ávirð
ingar og öll mistök. En æðsta
ráðinu getui' yfirsézt, það hendir
alla, og sú yfii'sjón getur haft í
för með sér alvarlegar afleiðing-
ar. Það þarf ekki að muna nema
um eitt strik, á langri siglinga-
leið, svo að slysi verði. Þegar svo
er komið, séu stjórnmálaflokk-
arnir tvcir, þá er fundinn
snöggur blettur á æðsta ráðinu.
— Flokksforusta hins flokksins
kennir honum vitanlega um ófar-
imar. Hún reynir að leiða rök að
því, að' betur mundi hafa fai-nast,
ef hún hefði haft stjórntaumana
í sínum höndum. Stjórnarforust-
an reynir hins vegar að bera í
bætifláka fyrir sig, og getur
stundum haft nokkuð sér til
málsbótar. Komið getur ]xó fyi-ir,
að afsakanirnar verði léttvægar.
Til dæmis á sinn hátt eins og
segir í sögunni um kveldverðar-
boðið forðum daga: Akur keypt-
an, konu festa o. s. frv.
Setjum svo, að nú verði skipti
á stjórnarforustunni. Það pr ekki
svo sjaldgæft að slíkt hendi.
Stjórnarforusta hins flokksins
ætlar að gera allt sitt bezta, eins
og sú fráfarandi, en ýmis óvænt
atvik, eins og hjá Pétri Holm í
„Innstu þránni“, koma því til
leiðar, að sitthvað hefur þróast á
annan veg, en ákjósanlegt var.
Þá er ástandið í stjórnmálalífinu
orðið kaup kaups, cn framkoma
og orðbragð fer eftir upplaginu.
Iivor stjórnin kennir hinni um
ófarirnar, og að síðustu er svo
komið, mcð straumi tímans, að
margt það gamla geymist í þögn,
en nútíðin fer ekki varhluta af
„þér að kenna“ ,„mér að þakka“
á báða bóga.
Fyrir 12 árum.
íslendingar orðin rík þjóð allt
í einu. Stór gullhrúga geymd í
Bandaríkjum Norður-Ameríku.
Þeir höfðu verið fátækir fyrr, en
voru að byrja að réttast úr kútn-
um. Þá hafði aldrei dreymt um
svona mikið gull. Þeir voru
orðnir sjálfum sér ráðaandi. ís-
land var orðið lýðveldi; hafði
eignazt forseta eins og Bandarík-
in. Það var bjart til fjalla og birta
á lofti í þann tíð.
Fyrir aldamótin sögðu drengir
oft: Þegar eg er orðinn svona
ríkur, ætla eg að gera þetta og
þeíta, eða eignazt þetta og hitt;
allt eftir upplagi hvers um sig.
Alveg að sínu leyti eins og hjá
bræðrunum: Guttormi, Ilálfdáni
og Hai-aldi, þegar Ólafur kóngux1
Haraldsson grennzlaðist um fyr-
irætlanir þeirra og lífsstefnu. —
Það vantaði ekki, að íslenzka
þjóðin ræddi um gullturn þenna
og hvernig honum yrði bezt var-
ið, svo að hann kæmi þjóðinni að
sem beztum notum, létti henni
lífsbaráttuna og yki henni lífs-
þægindin. Sumt af því, sem þá
var talið nauðsynlegt og sjálfsagt,
er enn í deiglunni og annað kom-
ið fyrir fáum árum. Hvað varð
um gullhrúguna? Hún var horfin
eftir tvö ár og í hennar stað er
kominn gígur, sem óvíst er að nýi
jarðborinn nái til botns í, þegar
hann kemst í notkun. í eitthvað
fóru þessir aurar og voru þeir þá
helmingi verðmeiri en nú. Mér
kcmur í hug félagsskapur einn,
ekki fjölmennur. Þar urðu eitt
sinn stjórnarskipti. — Gamla
stjórnin skildi við allt í bezta lagi
fjái'hagslega, eða um fjórar þús-
undir króna í félagssjóði, sem
þótti þá drjúgur skildingur. Að
ári hálfnuðu, hjá nýju stjórninni,
var sjóðseignin þrotin. Stjóniin
hröklaðist frá. Fráfarandi stjórn
tók aftur forustuna og bjargaði
cllu við. Hér sannast, veldur
hver á heldui-. Eg efa ekki, að
stjórnarforustan fyrir 12 árum
hafi ætlað að gera allt sitt bezta.
Einhvern veginn hafa henni orð-
ið mislagoar hendur. Hægra er
að fella en reisa.
Nýju togarnrnir.
Nú kvað vei-a von á öðru tog-
araílóöi. Að vísu hef cg séð ein-
hvers síaðar, að hvorki sé farið
að semja um smíði ó þcim né afla
lánsfjár til andvirðis þeirra. Eg
vona, að íslenzka þjóðin beri
gæfu til þess að auka ekki tölu
togara, meir en nauðsyn ber til,
og helzt ekki örara en það, að
íslendingar sigli íslenzkum skip-
um. Það er sannai-lega hneisa
fyrir þjóð, sem hafði aðeins um
tvo atvinnuvegi að velja fyrir 30
—40 árum: landbúnað og sjávar-
útveg, að ganga eftir útlendum
mönnum til þess að geta haldið
út þeim togurum, sem til eru í
dag. Hvað þá að bæta stórkost-
lega við þann flota, sem fyrir er.
Jónas kvað: „ætlar að eignast
skip, þótt enginn kunni að sigla.“
Ef orðið kunni væri tekið út og
sett í stað þess vilji, þá er rétt
lýst ástandinu eins og það horfir
við í dag. Þessi nýju togarakaup,
sem ætlað var til afkomubóta í
ýmsum kaupstöðum og sjávar-
þoi-pum, eru að vísu góðra g'jalda
verð. Þarf aðeins að hafa það
hugfast, að sníöa stakinn eftir
vextinum. Væri ekki hyggilegra
og hagkvæmara að fá t. d. þrjá
fyrst og sjá til? Færa sig upp á
skaftið, verði útlitið hagfellt, en
auka ekki við, ef um taprekstur
einan er að ræða, og íslendingar
fáist ekki til að sækja sjó.
Eftirlitsskipin sem skólaskip.
Það eru mörg ár liðin, síðan eg
kom að máli við alþingismann og
spurði hann, í einfeldni minni,
hvort ekki mætti mynda sérstak-
an sjóð af sektai-fé því, sem er-
lendir togaraeigendur gi-eiddu
fyrir skip sín, þegar uppvíst var
að brotið hefðu landhelgislögin.
Þegar hann væi'i orðinn stór, ætti
svo að kaupa strandgæzluskip,
sem íslendingar ættu sjálfir, svo
að þeir þyrftu ekki að vera upp á
Dani komnir með landhelgis-
gæzluna. Danir höfðu þá eitt skip
hér við land, nokkurn hluta úr
ári, til þessa eftirlits. Alþingis-
maðui'inn tók þessu að vísu vel;
um þetta var rætt ofurlítið aftur
og fram. Meðal annars, að á eft-
irlitsskipi þessu yrðu aldir upp
sjómenn; það yrði nokkurs konar
skólaskip. Þetta allt er liðið hjá,
aðeins gamlar minningar, sem
gaman er að rifja upp. Nú er
ekki lengur eitt eftirlitsskip,
heldur 4 eða 5. Hefur nokkuð
verið hugsað fyrir því að ala upp
á þeim unga sjómenn, venja þá
bæði við sjóinn og þau vinnu-
brögð, sem þar tíðkast? Spyr sá,
sem ekki veit. Eitthvað þarf að
gera, svo að ungir, vaskir menn
fái áhuga fyrir sjómennsku.
Hinn niikli misskilningur.
Eg hef oftlega liugsað um það,
þegar stjórnarskipti verða, og
andstaðan byrjar að vekja tor-
ti’yggni á hinni nýju stjórn, hvort
þetta sé viturleg eða heimskuleg
framkoma. Hvernig sem eg hef
velt þessu fyrir mér, verður allt-
af uppi á teningnum þetta:
Ný stjórn, liver sem hún er,
ó að fá vinnufi'ið, sérstaklega
hafi hún einhver nýmæli á prjón
unum, sem hún álítur landi og
þjóð fyrir beztu. Sérhver stjórn
dæmir sig sjálf. Það kemur fljótt
í ljós, þótt andstaðan reyni ekki
að þyrla ryki í augu þeim, sem
kusu með stjórninni, eða aðhyll-
ast þann flokk, scm stjórnina
studdu. Kjósandinn hefui' það á
vit'und sinni, hvort honum líkar
við þingfulltrúa sinn og jafnframt
stjórnina. Geðjist honum hvoi'ki
að framkomu þingmanns þcss,
sem hann kaus, né stjórninni,
verður hann sjálfkrafa andvígur
þingmanninum og kýs hann ekki
aftur. Verði þeir þingmenn, sem
studdu stjórnina, eitthvað saup-
sáttir við hana, þá er hægui'inn
hjá að samþykkja vanti'aust á
hana. Ekki mun þá standa á and-
stöðunni, ef hún finnur að fylk-
ingin riðar. Allur þessi gaura-
gangur í blöðum andstöðunnar
getur haft þveröfug áhrif við það,
sem ætlast var til. Eg minnist
tveggja atburða, sem áttu að ríða
stjórninni að fullu. Hún var þá
aðeins tvíþætt. Annað skipti var
það bændasamsafnaður. Hitt
skiptið múgæsing með niður-
hrópi. Það stendur óhaggað enn;
þótt gamalt sé: „Þeir þóttust vera
viti'ir, en voru heimskingjar.11 —
Nú segist setningin þannig: Þeir
þykjast vera vitrir, en haga sér
eins og heimskigjar. — Eg minn-
ist líka áfengisbannlaganna, þeg-
ar þau tóku gildi. Gott málefni.
Hvernig fór um það? Andstaða
þess náði sér fljótlega í málgagn;
keypti blað. Réð sér annan rit-
stjóra, því að komið gat fyrir á
útkomudegi blaðsins, að fyrrv.
ritstj. þess týndist, eða varð að
gera leit að honum. Þar þó mæt-
ur maður. „Þrælalögin" svoköll-
uðu urðu ekki langlíf. Þau gerðu
þó mikið gagn og gott. Enginn er
kominn til að segja, hversu mik-
ið gott þau hefðu getað af sér
leitt, ef annar eins hamagangur
hefði ekki verið hjá andstöðunni.
Hún vann frækilegan sigui' á
lögunum. Henni má þá sjálfsagt
þakka að fjárhæðin í 1 ðveldis-
sjóðnum er þessum milljónum
hærri, sem áfengissölu nemur,
síðan þau voru afnumin. — Mcð
svona framkomu er hægt að láta
illt málefni sigra, en gott lúta í
lægra haldi. En svona gengur það
I til. Það, sem öðrum sýnist hvítt,
sýnist hinum svart og öfugt.
Þetta er hinn mikli misskiln-
ingur hjá þjóðræknum mönnum.
Sérhver ný stjórn þarf að hafa
frið, að minnsta kosti eitt ár, til
að geta sinnt sínum málum
hindrunarlaust. Að þeim tíma
liðnum mun það koma í ljós,
hvort hún er vandanum vaxin.
Oáran, síldarleysi og fiskifæð
er ekki hægt að reikna nokkurri
stjórn til gjalda, fremur en góð-
æri, síldarafla og fiskigegnd til
tekna.
Allir sannir íslendingar verða
að taka böndum saman og leysa
rnálin af góðvild, en ekki fjand-
skapast. Það er eina leiðin til sig-
urs.
1. desember 1957.
Einar Guttormsson.
Ufstrikanaspjall
Eins og Akureyringum hefur
verið fullkunnugt um í mörg ár,
þá hafa kjósendur rétt ó því að
bi-eyta um röð eða strika út nöfn
á listum við kosningar. Löggjaf-
inn hefur hugsað sem svo, að
þetta skyldi vera aðhald flokkun-
um, þeir myndu þá fremur vanda
val manna á lista sína, og kæmi
þetta í veg fyrir, að flokksklíkur
fengju kosna óvinsæla gæðinga í
trássi við hinn almenna kjósanda.
Þennan rétt kjósandans til
breytinga myndi eg alls ekki
vilja missa. en hitt skal viður-
kennt, að vopnið er tvíeggjað, og
því hefur ekki alltaf verið beitt
af sanrrgirhi né á þann hátt, sem
til er ætlazt.
Það hefur áreiðanlega aldrei
verið ætlun löggjafans, að menn í
vonlausum eða vonlitlum sætum
striki út alla fyrir ofan sig á list-
anum og fái kunningja sína og
vini til þess að hjálpa sér vjð
iðjuna. Það eru aldi'ei hinir beztu
menn listanna, sem gangast fyrir
slíkum herfei'ðum, heldur hinir
lélegustu, og ef slíkum mönnum
verður gott til liðsbónar, þá get-
ur ómaklega til tekizt um úr -
slitin.
En hvað um kosningarnar hér
í bænum á morgun? Verða gerð-
ar einhverjar sögulegar breyt-
ingar á listunum í þetta sinn?
Ekki hefur frétzt um neinn,
sem skipulcggur útstrikunarher-
ferð til þess að koma sjálfum sér
inn í bæjarstjórnina, og er það
vel, því að slíkir menn eiga sízt
erindi þangað, en þó er ekki þar
með sagt, að engar breytingar
verði gerðar.
Urn A-listann cr það að segja,
að ýmsir fylgjendur hans hafa
sagt undanfarna daga: „Af skal
höfuðið.“
Er þeir eru beðnir skýringa á
þessu, þá segja þeir, að 2. og 3.
maður listans eigi meira fylgi að
fagna en 1. maður, og því taki
þeir til sinna ráða. Hvort hér
verður aftaka eða ekki, skal
ósagt látið, en talsvei'ð tíðindi
gerast kannski í þeim herbúðum.
Um B-listann er, sem betur
fer, það að segja, að ekki hefur
heyrzt, að kjósendur hans muni
ætla að breyta til um efstu
mennina, eða þá, sem til var ætl-
azt, að í bæjarstjórn færu. Einn
og einn maður segist ætla að
krukka í nöfn allneðai'lega á list-
anum. Slíkt skiptir litlu máli eða
engu. Það er nú orðið langt síðan
slys hefur hent Framsóknarmenn
hér í bænum í sambandi við
breytingar á lista, og er það
ánægjulegt.
Það er frá D-listanum að segja,
að fylgjendur hans margir berja í
borðið og fullyrða, að 5. maður á
listanum skuli í bæjarstjórnina.
Er þeim er bent á, að‘Sjálfstæð-
ismenn muni alls ekki fá fleiri en
4 kjörna, þá segja þeir bara, að
hann skuli inn samt; hann hafi
staðið sig langbezt þeirra félaga
í útvarpsumræðunum.
Hvort fullyrðingar manna
þessara eru undanfari stórtíð-
inda, er ekki gott að vita, en
Sjólfstæðismenn eiga allt til í
þessum sökum.
Heyrzt hefur einnig, að 6.
maður listans muni eiga von á
talsverðum útstrikunum, og liggi
fyrir því fjögra ára gamlar
óstæður.
Hvað G-listanum viðvíkur, þá
er það eitt vitað, að 3. maður list-
ans muni vera vinsælastur, en
hann cr ekki í öruggu sæti.
Heyrzt hefur því úr þeim hcr-
búðum, að kjósendur margir
muni taka til sinna ráða og reyna
að ti-yggja honum sæti í bæjai'-
stjórninni. Er því hætt við, að
efstu mönnunum verði höfuð-
gjarnt nokkuð.
Þetta er nú það, sem maður
heyrir út undan sér síðustu dag-
ana fyrir kosningarnar, og verð-
ur fróðlegt að hyggja að því eftir
á, hvort almannarómurinn hefur
logið eða ekki.
Kjósandi.
Kosningaskrifstofa
B-listans cr í Giidaskála
Hótel KEA
Símar 1443 og 1219