Dagur - 25.01.1958, Síða 4

4
DAGUR
I
Laugardaginn 25. janúar 1958
DAGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐS50N
Afgreiðsla, auglýsingar og innheimta:
Þorkell Björnsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 90 — Sími 1166
Árgangurinn kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum
og laugardögum, þegar efni standa til
Gjalddagi er 1. júlí
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Beinir skattar
og samvinniifélög
í BLÖÐUM Sjálfstæðismanna er því oftlega haldið
fram, að samvinnufélögin njóti óeðlilegra „frfðinda"
að því er varðar greiðslu beinna skatta. Sjaldnast er
það þó skýrgreint, í hverju „fríðindin" eru fólgin,
en ætla verður samt, eftir skrifunum að dæma, að
gerð sé krafa um, að samvinnufélög lúti sömu regl-
um í þessu efni og hlutafélög. Virðast fyrirsvarsmenn
þessarar skoðunar telja, að ekki beri þar á milli
annað en félagsformið eitt. Við nánari athugun verð-
ur þó Ijóst, að hér er ekki um nein formsatriði að
ræða. Astæðurnar, sem lágu til grundvallar fyrir
reglunum unt skattgreiðslu félaganna í samvinnu-
lögunum frá árinu 1921 hafa sama. gildi í dag, eins
og þær höfðu þá, og byggjast þær á hinum gagngera
eðlismuni milli hlutafélaga og samvinnufélaga. Mun-
ur þessi kemur bæði frani í ólíkum marknj'iðum og
ólíku skipulagi þeirra, en hér skiptir það fyrrnefnda
þó nteira máli. Markmið hlutafélags cr söínun á-
góða, til dæmis sclur verzlun í formi hlutafélags
vörur til að hagnast á þeim félagsins vegna. Al tur á
móti er markmið kaupfélags fyrst og fremst það, að
útvega félagsmönnum sínum vörur á kostnaðarvcrði
eða fyrir sannvirði, eins og það er stundum kallað.
Til ])ess að framkvæma þctta hefur sú lcið vcrið
valin, að ákveða útsölúverð varanna hærra heldur
cn kostnaðarverðið, og skipta síðan tekjuafganginum
milli félags'mannanna, eftir viðskiptamagni hvers
þeirra um sig. Aðaltilgangur kaupfélagsins er þann-
ig ekki sá, að safna eigin fé og ágóða, heldur er hann
sá einn, að spara félagsmönnunum útgjöld.
Hér hefur verið minnzt á aðalatriðin í markmið-
um beggja þessara félaga. Það, sem hér bcr á milli
er það, hvort leggja skuli beina skatta á þann reikn-
ingslega hagnað, scm myndast hjá kaupfélagi af
vörusölunni til félagsmanna þeirra. Af þeim fáu at-
riðum, sem hér hafa vcrið nefnd, má þó vera öllum
Ijóst, að lagning beinna skatta á kaupfélag horfjr
allt öðruvísi við en álagning sömu skatta á hluta-
félag. Þeim reikningslega hagnaði, sent verður til
vegna viðskiptanna við félagsmenn fylgir sú kvöð,
að hann skal bæði samkvæmt markmiði félagsins og
lagareglum, deilast út til félagsmannanna. Honum
verður því á engan hátt jafnað til ágóða hlutafélags.
Ef lagðir eru á hann beinir skattar, tekjuskattur og
útsvar, þá er raunverulega ekki um að ræða álagn-
jngu á kaupfélagið, heldur á félagsmennina. Við
sl/kar aðstæður yrði félagið nánast innheimtuaðili
fyrir ríki og sveitarfélög. — Slík skattaálagning sem
þessi, er bæði órökrétt og brýtur eínnig í bág við
almennar regliir tckjuskatts- og útsvarslaga.
Á það var áðan bent, að tilgangur kaupfélaganna
væri sá, að spara félagsmönnunum útgjöld með því
að útvega þeim vörur nteð kostnaðarverði. í áður-
nefndum lögum er ekki gert ráð fyrir, að mönnum
sé reiknað sem tekjur það fjárhagslega hagræði, scm
þeim kann að hlotnast við það að komast að betri
kaupum á vörum eða öðrum verðmætum en almennt
gerist. Væri sú regla upp tekin að því er varðar fé-
lagsmcnn kaupfélaganna, þá væru þeir augljóslega
sýnu vcrr scttir skattalega en menn almennt.
Bílasími B-listans er
1244
Framíarirnðr í Glerárþorpi eftir
sameininguna við Akureyri
Nú standa fyrir dyrum bæjar-
stjórnarkosningar á Akureyri og
nú eiga Glerárþorpsbúar að fá að
kjósa. Við síðustu kosningar voru
þeir sviftir kosningarétti með því
að draga sameininguna, sem þó
var ákveðin og undirbúin, fram
yfir kosningar. Sagt var að norð-
anvindurinn hefði þá staðið ein-
hvern veginn svo illa í bólið
hinna pólitísku flokka bæjarins,
eins eða fleiri, að ekki þótti ráð-
legt, að hleypa þorpsbúum að
kjörborðinu, svona í hasti, það
gæti ruglað útreikningana. Þeir
gætu bara beðið rólegir eitt kjör-
tímabil.
En nú verður skriðan ekki
stöðvuð, og nú eru líka útsendar-
ar hinna fjögurra pólitísku flokka
bæjarins sagðir komnir á kreik
út fyrir ána á mannaveiðar, þar
sem þeir, hver fyrir sig, útskýra
fyrir' lýðnum ágæti sinnar stefnu
skrár og hafa víst þegar allir
flokkarnir krækt sér í 1—2
þorpsbúa á hvern lista sér til
brautargengis. Er það vel farið,
og sýnir meðal annars kurteisi
foringjanna, en auðvitað hafa
þeir gætt þess, að hafa þá í hæfi-
legri fjarlægð frá foringjunum og
þeirra valdasta liði á listunum.
— „Fyrst fólk, svo mtarósar.“
Þá er að minnast á framfarirn-
ar hjá okkur á þessu kjörtímabili,
sem nú er á enda. Einhverjir hér
virtust hafa þá trú, að þegar
þorpið gengi í bæjarfélagið
mundi verða gert hér margt til
bóta. En hvað hefur verið gert?
Jú, í fyrra var spýtt til okkar
nokkru vatni innan af Eyrinni til
viðbótar því, sem okkar gamla
leiðsla flutti, og var það virðing-
arvert, en sá kostnaður er tekinn
með stórhækkuðum vatnsskött-
um. Svo hefur eitthvað verið lagt
af skólapleiðslum niðri í þorpinu,
en enginn veit til, að einn einasti
metri af hýjum vegi hafi verið
lagður hér. Þetta eru nú allar
framfarirnar undir stjórn hinna
háttvirtu og vísu bæjarfulltrúa
þarna innra.
Það veitti þó sannarlega ekki
af, meðal annars, að hresst verði
eitthvað upp á Ásveginn (þ. e.
veginn frá barnaskólanum að
bænum Ási), en við þann veg býr
margt fólk, og eigi það að hafa
nokkurt verulegt gagn af stræt-
isvagninum, þarf að gera þennan
veg færan. Vonandi geta okkar
ágætu fulltrúaefni úr þorpinu
látið hér til sín taka (nú á heppi-
legum tíma) og hrundið þessu og
fleiri umbótamálum áfram.
En svo kemur sú stóra spurn-
ing: Er hægt að gera nokkuð fyr-
ir þessa menn þarna ytra? Greiða
þeir nokkuð að marki í bæjar-
sjóðinn? Skal nú reynt að svara
þessu lítillega.
A síðastliðnum þrem árum
munu þorpsbúar, ásamt fáeinum
sveitabæjum, hafa greitt í útsvör
nokkuð á þriðju milljón króna,
og fyrir „sameininguna“ um 300
þúsund krónur. Þetta sýnist nú
allálitleg upphæð frá litlu þorpi.
En hvaða útgjöld hefur svo
bærinn haft vegna þess? Eftir
ágizkun verða þau þessi: Auk
þess sem áður er gctið hér að
framan, þ. e. kostnaður við skólp
leiðslurnar, verða stærstu út-
gjöldin skólahald hér og lýð-
tryggingar. Osennilegt er, að
þessi úttgjöld samanlögð fari yfir
hálfa milljón í þessi þrjú ár og
verður þá álitleg fúlga eftir
handa bæjarsjóðnum til ýmissa
þai'fa, eða um ein og hólf milljón.
Og svo fær bæjarsjóður að sjálf-
sögðu þar að auki talsvert fé í
lóða- og erfðafestugjöldum.
Væri það nú svo ósanngjarnt,
að af þessum nettótekjum hefði
gengið svo sem einn þriðji til
framkvæmda í þorpinu?
Vitanlega hefur bærinn í mörg
horn að líta og mörg verkefni
bíða úrlausnar á næstunni. Það
munu sennilega flestir hugsandi
menn hér óska okkar góða og
fallega bæ gæfu og gengis í nú-
tíð og framtíð og fúslega leggja
fram sinn hlutfallslega skerf til
ýmissa framkvæmda hans, en
þeir hljóta þá einnig að krefjast
þess, að fá sinn sanngjarna hluta
af tekjunum til nauðsynlegra
framkvæmda hér, en séu ekki
eingöngu hafðir að féþúfu.
21. janúar 1958.
Þorpsbúi.
Myndasögur
„íslendings44
í íslendingi eru margar og góðar
myndir, sérstaklega í síðustu blöð-
unum. Til dæmis er mynd a£
Jakobi Frímannssyni í hverju blaði
á fremstu síðu, og honum aðeins
valinn mismunandi félagsskapur til
tilbreytingar. Aftur á móti cru
myndir af foringjum íhaldsins,
faldarinnan í síðustu blöðum nema
af Jónasi Rafnar. Honum er tillt
upp neðst á fremstu síðu, við hlið-
ina á húsi með brotnum rúðum.
Dagur vill vekja athygli Islendings
á því, bvort ekki hefði farið betur
á að hafa myndina af bæjarstjóra-
cfni sínu við hliðina á myndinni
af hlutabréfi Ú. A. Bæði cr nafn
íhaldsins allmikið tengt við Ú. A.,
og livað verðgildið sncrlir, er
munurinn ekki tiltakanlega mikill.
'Nýr forstjóri Evrópu-
skrifstofu S. Þ.
Forstjóri Evrópuskrifstofu Sam-
einuðu þjóðanna i Friðarliöllinni í
Genf, Adrian Pelt, sem er Hollend-
ingur, lætur af störfum í lok þessa
árs sökum aldurs.
í hans stað liefur Dag Hannnar-
skjöld, aðalforstjóri, skipað ítalskan
mann, Pier Paspuale Spinelli
Hinn nýji forstjóri liefur lengi
starfað í utanríkisþjónustu ítala.
Hvar á cg að kjósa?
í BÆJARSTJÓRNARKOSNINGUNUM á morgun
verður kosið á tveimur stöðum í bænum: í Gagnfrœða-
skólanum og Oddcyrarslióhmum. Kjördeildir verða
þrjár á Iivorum kjörstað. Við undanfarnar kosningar
licfur kjördeildum verið raðað cftir stafrófsröð nafna
kjósenda, en nú verður það stafrófsröð gatna, sem
ræður skiptingu í kjördeildir, og er heimilisfang kjós-
andans þar miðað við febrúar 1957.
Til leiðbeiningar kjósendum fer hér á eftir skipt-
ing í kjördeildir á morgun:
í GAGNFRÆÐASKÓLANN
I. kjördeild:
Aðalstræti, Ásabyggð, Ásvegur, Austurbyggð, Bjark-
arstígur, Bjarmastígur, Byggðavegur, Bæjarstræti, Engi-
mýri, Eyrarlandsvegur, Fagrastræti, Gilsbakkavegur,
Goðabyggð, Grænamýri, Helga magra stræti.
II. kjördeild:
Hafnarstræti, Hamarstígur, Hlíðargata, Holtagata,
Hrafnagilsstræti, Kambsmýri, Laugargata, Lækjargata,
Lögbergsgata; Matthíasargata.
III. kjördeild:
Munkaþverárstræti, Mýravegur, Möðruvallastræti,
Naiist, Oddagata, Oddeyrargata, Páls Briems-gata, Ráð-
hússtígur, Rauðamýri, Skólastígur, Sni'ðgata, Spítala-
vegur, Vesturgata, Víðimýri, Vökuvellir, Þingvalla-
stræti, Þórunnarstræti.
í BARNASKÓLANN Á ODDEYRI
IV. kjördeild:
Býlin, Glerárþorp, Brekkugata, Eiðsvallagata, Eyrar-
vegur, Fagrahlíð.
V. kjördeild:
Fjólugata, Fróðasund, Geislagata, Glerárgata, Gler-
áreyrar, Gránufélagsgata, Grenivellir, Grundargata,
Grænagata, Hjalteyrargata, Hólabraut, Hríseyjargata,
Hvannavellir, Klapparstígur, Klettaborg, Langahlíð,
Laxagata, Lundargata, Lyngholt, Lögmannshlið.
VI. Íijördeild:
Norðurgata, Ráðhústorg, Ránargata, Reynivellir,
Skipagata, Sólvellir, Steinholt, Stórholt, Strandgata,
Túngata, Víðivellir, Ægisgata.
Öll býlin utanbæjar eiga kjörsókn í Oddeyrarskól-
anum nema Naust og Vökuvellir.
Leggið ykkur fast á minni á hvaða kjörstað og í
livaða kjördeild þið eigið að kjósa.
Þó að brátt sé áratugur liðinn frá frelsisstríði fsra-
elsnianna, þá erúcnn í nágrannalöndunum um 922
þús. flóttamenn, sem áður áttu heima í Gyðinga-
landi. Um helmingur þeirra cr í ílóttamannabúð-
um á vegum Samcinuðu þjóðanna.