Dagur


Dagur - 25.01.1958, Qupperneq 6

Dagur - 25.01.1958, Qupperneq 6
6 D A G U R Laugardaginn 25. janúar 195S SNORRÍ ÞÓRÐARSÖN HVORT mundi hcr heldur ríkja stjórnleysi hjá okkur, Islendingum? Getur jsað kallazt svo, að okkur sé stjórnað? Já, víst má það með sanni segja, að okkur sé stjórnað með vissum hætti. En sannleikur- inn mun þó víst bezt sagður með því, að orða það svo, að okkur sé — og hafði raunar lengi verið — stjórn að með stjórnleysi! Víst lætur þetta sem öfugmæli í eyrum, en kann Jx> að reynast rétt eigi að síður. Og ekki gildir þetta um ísland eitt, heldur allan heiminn, eftir fréttum útvarps og blaða að dæma. Minn kunnugleiki nær raunar ekki langt út fyrir landsteina, og jafnvel alls ekki út yfir alla landsbyggðina, nema ]>á helzt í krafti þcirra heim- ilda, sem ég nefndi áðan, blaðanna og útvarpsins, eins og þær birtast almenningi fyrst og íremst í frétta- burði ]>essara aðilja. Hvað skyldi þá slíkur maður hafa til málanna að leggja? Helzt það, sem hann býggir á reynslu sintii og hugsun um þjóðmálin og þó raunar heimsmálin öll. Á þeim grundvelli finnst mér líka margt vera liægt að byggja og sitt hvað mega segja, þó að fæst af l>ví verði skýrt til nokk- uirrar hlítar í stuttu máli. Þótt víst sé satt hið fornkveðna, að sann- leikurinn sé sagna beztur, þá er þó liitt einnig fornkveðið, að oft ntegi satt kyrrt liggja, og mun hentast að fara hér að því ráði að mestu í þctta sinn, en þó get ég ekki stillt mig um það með öllu, að leggja nokkur orð í belg uni það efni, sem að ofan er á drepið og felst að nokkru í fyrirsögn greinarkorns þessa. Það má öllum Ijóst vera af frétt- um og cigin reynslu, að þjóðfélag vort riðar á barmi gjaldþrots og vansæmdar, og hefur svo verið um sinn og er engan veginn nýtilkom- ið, heldur hefur stefnt mjög í þessa átt um/alllangt árabil. Eðlilegt er og fyllilega réttmætt, þegar svo stendur á, að almenningur kalli á stjórn landsins og krefji hana sagna um það, hvernig hún hyggist leysa slíkan aðsteðjandi vanda. Hvernig luin hugsar sér að lxkna þá þjóðar- sjúkdóma, sem alltaf færast meira og meira í áukana, því að varla er við það unátidi ár eftir ár, að hún virðist standa ráðalaus í þvílíkum Vanda. Ætlar stjórnin' að kenná einstaklingnum urn og segja, að þjóðin í lieild vilji ekki annð en það, sem er? Slík vinnubrögð virð- ast meira en hæpin, því að víst er, að allur fjöldinn er sáróánaégður með það ástand og virðist vera bú- inn að festa augú á ]>ví, að slíkt stefni að hruni. í lýðræðislandi, þar sem málfrelsi ríkir og ritfrelsi, þar verður að ætlast til þess, að þegn- arnir bæði nenni og vilji hugsa. í kristnu þjóðfélagi, þar sem mikið er um presta og kennimcnn og miklu er varið af oþínberu fé til þeirrar starfsemi, ætti fólkið að vera svo þroskað, að það blygðaðist sín fyrir að standa í sífelldum erj- um, svo sem raun ber þó vitni, að lengst af vill hér við brenna. Þessar erjur snúast aðallega um fjármuni þjóðárinnar og völdin í þjé>ðfélag- inu. Þetta vita allir. I-Iarðvítugasti flokkurinn í þeim efnum er án efa íhaldsflokkurinn. Hverjir standa að honum? — Vafalaust efnamenn þjóðarinnar. Sumir vel- eða há- menntaðir. Þessir menn ættu því að vita það fullvel, að þjóðunum hefur lengst af og víðast hvar ver- ið stjé>rnað með íhalds-fyrirkomu- lagi, og það óneitanlega gefizt illa lengstum. Með öðrum orðum: Er völd^og fjármunir hafa safnazt úr hófi fram á héndur eiris eða færri manna, hafa þeir ávallt girnzt meir og meir af svo góðu og seilzt æ engra út yfir sín eigin, eðlilegu frá Bægisá: takmörk. Fyrst lieima í næsta ná- grenni og eigin landi, en síðar til annarra landa og þjóðá, og kostar slíkt oft eða oftast styrjöld, beinan eða óbeinan ófrið og illvíg átök. Þessi er og stefna Sjálfstæðisflokks vor Islendinga. Vér, þessi peð á skákborði þjóðanna, erum að apa eftir og lcika íhalds- og „sjálfstæðis- stefnur“ sté>rþjóðanna auðugu og yfirgangssömu. Þessi hraparlegu lífsviðhorf þeirra hafa þó átt livað drýgstan þátt í því, að hrinda af stað stríðum og bræðravígum frá upphafi. Slíkar stefnur miða aldrei í átt til friðar og réttlætis. Komm- únisminn þóttist vera seltur þessari íhaldsstefnu auðvaldsins til höfuðs, en hann hefur misheppnazt frá upphafi í framkvæmd alls staðar og ævinlega. — Blóðug og öfug spor þeirrar stefnu hræða, og segja má méð fullum sanni, að báðar þessar stefnur hafi reynzt illar og svívirði- légar," enda skyldu þær löngu vera dauðadæmdar af öllum réttsýnum mönnúm. Það ætti ekki að þurfa að rökræðá þennan ótvíræða dóm reynslunnar nánar hér. Það gjöra aðrir, enda er löngu btiið að gera það svo skilmerkilega, að hverjum manni, sem talizt getur með fullu viti — eða þót't ekki væri nema með hálfu viti — ætti að vera vorkunn- arlaust að vera béiinn að átta sig á svo vafalausum og óhrekjandi stað- reyndum fyrir löngu síðan. Og ekki ætti frjálsbornum mönnum að þykja sérlcga girnileg kommastefn- an: að hafa ekki málfrelsi né rit- frelsi. Að vera rekinn áfram við -yi-nnu nteð harðri hendi, og ef ekki er hlýtt í smáu og stóru boði vald- hafanna, þá koma hvers konar pyndingar til skjalanna og loks, er annað dugar ekki lil að brjóta nið- ur viðnám manna og siðferðisþrek, þá bíðúr ævilöng þrælkunarvist eða jafnvel Líflát í raflosti eða fyrir böðuls hendi. F.n hefur raunar aðferð sú eða t innttlzFÖgð, sem viðhöfð ltafa ver- ið sums staðar annars staðar í heini- inum óg komið hafa af stað stríð- um og bróðurvígum, reynzt hótinu betri? — „Sjáfstæðiö" svo kallaða, eða réttara þó ihaldið og auðvaldið, hefur vissulega'oft reynzt með end- emunt og engú betra en byltingar- bröltið. Lýðræðisleg jafnaðarstefna og' sannnefnd frantsókn er það, er koma skal, en þó því aðeins, að þær stefnur aðhyllist jafnrétti, ekki aðeins í orði lteldur einnig á borði, svo að þær beri nafn ineð réttu. Hér í blaðinu ltefur áður og oft- ar en einu sinni í aðsendum grein- unt og undir fullu nafni — verið bent með gildum rökum á aðferð til þess að gera allar stéttir pjáðfé- lagsins jafnar að tekjum, með því að skipa öllum landsmönnum í á- kveðnar stéttir eftir atvinnu þeirra og láta þær bera jafnt tir býtum efnalega að meðaltali og eftir höfða tölu. Skaðlaust væri, þótt þessar stéttir væru hafðar fáar í fyrstu, ef til vill aðeins fjórar eða fimm: All- ir landbændur, sem landbúnað stunda, í einni. Sjómenn allir í ánnarri. Opinberir starfsmenn, sent laun sín taka hjá ríki eða bæjarfé- lögum, í einni. Iðnaðarmenn allir, hvaða iðn sent þeir annars stunda, í einni stéttinni, og loks allir kaup- menn og verzlunarmenn sarnan á báti stéttar sinnar, hverjti nafni, sem þeir annars kunna nú að nefn- ast, stórkaúpménn, smásalar og hvers konar braskarar. Fleiri stéttir ætti að vera óþarft að telja hér upp að sinni. Allir verða að fá vexti af höfuð- stól þeim, sem þeir þurfa að leggja fram, beint eða óbeint, í beinhörð- um peningum eða dýru námi, til þess að afla tekna sinna eöa starfs- launa, jafnt menntamenn sem erf- e iðismenn. Allt vérður vitaskuld að miðast við gildandi verðlag á liverj- um tíma. Þótt einhver þegnanna kunni að stunda fleiri en eina at- vinnugrein, jafnvel allar, telst hann aðeins til þeirrar stéttar, sem liann leggur fram mest starf fyrir og hef- ur mestar tekjur af. Hreinar tekjur (nettótekjur) skulu lagðar til grund- vallar, er tekjuskipting stéttanna verður ákveðin og kjör þeirra reikn uð til jafnaðar. Flver sti stétt, sem er ofan við þá tekjulægstu,- verður að greiða allt ]>að, sem fer fram tir réttu meðallagi, í ríkissjóð, en í staðinn ber þeirri stofnun að fram- fleyta atvinnulausum mönnum, er ekki er hægt að titvega vinnu, svo og livers konar öryrkjum, og sjá þeim fyrir viðunandi lífsframfæri og ekki rýrara en aðrir þeir lægstu í stéttunum hafa. Annáð getur vart talizt kristilegt og bróðurlega rétt- látt, ef maðurinn liefur vilja en ekki aðstöðu til að bjarga sér. En sá, sem ekki vill vinna, á ekki held- ur mat að fá, stóð í ganila kverinu. Ekki er þó allur vandi leystur, á nteðan sumir eru fátækir fyrir en aðrir ríkir frá fyrri tíð, meðan breyting þessi var ekki ennþá á kontin. Varla mun þó þykja ómaks- ins vert að taka neitt með ofríki af þeim auðugu, þar sem liér væri að- eins um skammvinnt stundarfyrir- bæri að ræða, meðan þessi gjör- breyting á þjóðfélagsháttum væri að komast í kring, því að eítir að svo væri komið, yrði öll einka- auðsöfnun óhugsandi og marklaus. Líklega væri bezt að lofa þessum eftirlegitkindum gamla tímahs, auðmönnunum, að mylja þessar umframéignir sínar ofan í sig og sína, eftir vild og geðþótta, ef þeir skyldu reynast svo skilningslausir á framvindu tímans og þjóðfélags- háttanna að hanga í slíkum hégóma — og ennfremur, og fyrst og fremst raunar — ef fjármunanna hefur ver ið aflað á eölilegan, löglegan og drengilegan liátt. Þjóðskipulag það, sem hér hefur verið lýst stuttlega, ættu allir heið- arlegir og réttsýnir menn að sætta sig vel við og enda telja það ákjós- anlegt. Enginn þjóðfélagsþegn ætti að vera utan stéttatskiptingar ]>ess- arar, hvorki biskup né heldur for- scti eða riéinir aðrir. En risna skal greidd eftir reikningi. Þessir lieldri menn ntega ekki ganga á undan öðrum með ncins konar óréttmætar kröfur. En þeir gætu verið hæstir og bezt settir í stétt sinni, ef heildar- samtök hennar telja það réttmætt. og ákveða slíkan mismun tekna og aðstöðu. Ekki er ætlazt til, að það sé fullur jöfnuður innan liverrar stéttar frekar en stéttin vill sjálf og samþykkir. Einhver stéttin gæti til dæmis prófað að hafa hjá sér ramrii asta íhaldssjónarmið eitt, tvö eða fleiri ár, og sannprófað á sjálfri sér hver árangurinn yrði. Eða þá að taka upp algera jafnaðarmenhsku og láta reynsluna skera úr um það, livor hátturinn þætti reynast betur. Og öll millistig þessara andstæðna væri þeim heimilt að prófa eítir eigin vali. Verzlunarstéttin er að eyðlleggja þjóðina. Það er svo sem ástæðulaust að vera að lá gömlu selstöðuverzl- ununum. Gerast þess ekki dæmí enn í dag, að kaupsýslumenn t. d. kaupi lóðir á hentugúm stöðum í bæjunum fyrir hóflegt verð, þó að það séu raunar hinir almcnnu borgarar, sem hafa lagt fram fé til þess að gera þær milljónavirði með gatnagerð og livers. konar dýrum undirbtiningi? — Og síðan ganga þessar upphaflega ódýru lóðir kaupum og sölum milli braskar- anna og hækka stÖðugt í verði, því að liver og einn þeirra þarf að hljóta sinn feng, sinn auðvelda skyndigróða. Getur nokkrum manni með þol- anlega fullu viti dottið í hug að þetta sé réttlætið og framtíðin? En í þessum og þvílíkum anda fer sjálfstæðis-íhaldið alls staðar og æv- inlega með þau völd, sem auðtrúa og hrekklaus almenningur trúir því fyrir með atkvæði sínu á kjiirdegi og endranær. Þá er jafnvel gripið til þeirra bragða á stundum að fella krónuna, svo að liægt sé að greiða hugsanlega kaupskuld með ódýrurti krónum en eignin marg- faldist í verði — á papþímum, Síðan er selt og braskað á ný, unz allar eignir eru kontnar á fá- einna manna hendur eða í ein- hverja klíkusamsteypu. Svo ausa þessir menn sér yfir samvinnufélög alþýðunnar, að þau greiði ekki skatta til bæjanna, eins og þeim beri, svo að bæirnir geti borgað tir sínum vasa — vasa skattborgar- anna — göturnar og mannvirkin, sem margfalda lóðaverð þessara legáta. Um slíkan áróður er náúmast é>- maksins vert að tala. Hánn hefur verið svo oft hrakinn méð rökum. En annað atriði er rétt að benda á nú fyrir þessar bæjarstjómarkosn- ingar, ef það gæti oþnað áugu ein- hvers kjósanda, sem áður hefur vérið starblindur á öll félagsleg rök — svo að þeir mættu sjá það, hvað kaúpfélÖgin og samband þeirra hef- ur gert fyrir ]>á. Þetta er ekkert launungarmál. Allir, sem vilja, geta skilið það, séð það og þréifað á því að kalla má. Eyfirzkir bændur stofn uðu t. d. Kaupfélag Eyfirðinga. fyrir sjálfa sig. Nú er álitið sjálfsagt, að allir geti notið þeirra hlunninda, sem kaupfélagið veitir félagsmönn- um sínum, engu síður en stofnend- urnir sjálfir, er báru hita og þunga dagsins á frumbýlingsárum kaupfé- lagsins. Akureyrarbúar nota það vissulega í ríkum mæli. Þeir njóta alls arðs og hlunninda af sínuin viðskiptum, engu síður en bænd- urnir, sem stofnuðu félagið og báru það uppi á þrcngingartímunum fyrstu, ef ]>eir ganga þá ekki í val- ið, sem mér er ekki grunlaust um. En kauþfélagið gerir annað og meira. Litum t. d. á allan verk- smiðjurekstur þess, starfsfólkið og launþegana, sent sumir eru vcl launaðir. Ekki eru það neinir smá- peningar, sem allt þetta fólk borg- ar í bæjarsjóðinn, svo að eitthvað sé nefnt af mörgu álíka. Upp og ofan liefur þetta starfslið svo liátt kaup, að þeir munu teljandi bænd- urnir — ef þeir eru þá nokkrir til — sem geta greitt sjálfum sér eða öðrum, sem að búi þeirra vinna, samsvarandi kaup, nema því að- eins, að þeir geti stuðzt við miklar og gamalgrónar eignir og jafnvel stóra arfhluti. Þetta er aúðvelt að sanna. Fróðlegt væri, ef einhver vikli spreyta sig á að afsanna þess- ar staðreyndir. Ykkur er því óhætt, bæjarbúár góðir, að kjósa nú frambjóðendur Framsóknarflokksins. Þið fáið enga betri frambjóðendur fyrir ykkar hönd. Ef bæjarstjórnin tekur riú t. d. Utgerðarfélag Akureyringa li.f. upp á arma sína með alla skulda- súpuna til þess að tryggja bæjarbú- um arðvænlega atvinnu, þá væri lirein strián, ef Framsóknarflokkur- inn á Akureyri tapaði nokkru sæti í bæjarstjórn. Leftlei Almennur hluthafafundur var haldinn í Loftleiðum laugardaginn 18. janúar sl., en til fundarins liafði verið boðað með auglýsingum í dagblöðúm og útvarþi. Var fundar- efni aðallega tillaga félagsstjórnar- innar um aukning hlutafjár úr 2 millj. í 4 millj. krória. Formaður félagsstjófnar, Kristján Guðlaugsson hæstaréttarlögmaður, gerði grein fyrir þessari tillögu og öðrum, er stjórnin bar fram. Vék hann að því, að þó að fjárhagur félagsins gæti talizt góður og stöðug þróun væri í rekstri þess, tcldi þó stjórriin'ástæðu'til að aúka liluta- féð, í og með vegna væntanlegra flugvélakaupa. Hann kvað stjórn- ina ekki vilja raska núverandi eigriahlutföllum iririán félagsins og fyrir því væri ekki farið fram á meiri hlutafjáraukningu. Framkvæmdastjóri félagsins, Al- freð Elíasson, gaf bráðabirgða- skýrslu um rekstur félagsins á sl. ári og mælti hann m. a. á þessa leið: „A árinu 1957 voru flognar 274 ferðir fram og til baka milli Evrópu og Airierfku, en árið 1956 voru þær 220, en þá voru einnig farnar 15 ferðir milli meginlands Evrópu og íslands. Ef miðað er við flogna kílómetra hefur aukningin orðið 20.7%. Félagið flutti 24.919 farþega á árinu, en 1956 voru þeir 21.773. iMiðað við farþegafjökla hefur því aukningin orðið 14.5%, en eins og ég hef áður getið urn, þá er ekki mikið að marka farþegatöluna, því eins og gefur að skilja, er mikill fflunur á því, hvort farþegi er flutt- ur frá Ffamborg til Kaupmanna- hafnar, eða hvort hann er fluttur frá Hamborg til New York. Það rétta er, að bera farþegakílómetra saman. Árið 1956 voru flognir rúm- lega 95 millj. farþegaldlómetrar, en í ár voru ]>eir 115 milljónir. Hefur því auknirig farþegaflutnings raun- veruléga numið 20.07% frá árinu áður. Póstflutningur var mjög svip- aður og á fyrra ári, en vöruflutn- ingur jókst urni5.19%. Yfir sumarmánúðina var bætt við 4 sætum í vélarnar frá því sem var áður. Ef miðað er við sama sæta- fjölda í vélunum fyrir bæði árin, 1956 og 1957, ]>á hefur sætanýting- in aukizt um 5.43%, því árið 1956 var hún 58.15%, en nú var lnin 61.31%. Annað veigamikið atriði er nýting flugvélanna. Yfir sumar- niáriúðiriá vórú 4 flúgvélár í förúm og flugu þær samtals 11.227 klst., en þess ber að gæta, að ein vélin var aðeins í förum 175 daga: Hekla ílaug 3.134.45 klst. Saga - 2.596.40 - Edda - 3.304.24 - LN-SUP - 2.191.59 - Hafa því þessar flugvélar, sem félagið hafði í förum allt árið, flog- ið að jafnaði 10 klst. og 20 mín. á sólarhring, og er það talið mjög sæmilegt. Árið áður fiugu vélarnar 8.13 klst. á sólarliring. Nettó-veltan á árinu 1957 var um 67 míllj. kr., en var 44 millj. árið 1956. ILefur hún því aukizt um rúm 20%.“ Nokkrar umræður urðu um til- lögur stjórnarinnar, og var hluta- fjáraukningin samþykkt. 1 lok fundarins var svofelld til- laga samþykkt einróma: „Almennur hluthafafundur í Loftleiðum h.f., haldinn Iáugardag- inn 18. janúar 1958, skorar á lilut- aðeigandi yfirvöld að heimila fé- laginu yfirfærslu nú þegar, samkv. útgefnum leyfum, á $300.000.00 til flugvélakaupa, enda liggur við borð að félagið verði að hverfa frá kaup- unum, fáist slík yfirfærsla ekki án tafar."

x

Dagur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.