Dagur - 12.03.1958, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 12. marz 1958

DAGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐSSON
Afgreiðsla, auglýsingar og innheimta:
Þorkell Björnsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 90 — Sími 1166
Árgangurinn kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum
og laugardögum, þegar efni standa til
Gjalddagi er 1. júlí
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
ur“ streymt inn í landið, rétt eins
og gjaldeyrisvöntun væri hér
óþekkt fyrirbrigði. Sennilega er
komið að þeim tímamótum, að ís-
lenzkir stjórnmálamenn geta
ekki vikið sér undan tveimur
meginaðgerðum: Að takmarka
innflutning eyðsluvara og draga
úr fjárfestingunni til samræmis
við gjaldeyrisöflun þjóðarinnar.
Hingað til hafa allir stjórnfála-
flokkar gengið í kringum þetta
undirstöðuatriði heilbrigðs efna-
hagslífs, „eins og köttur í kring-
um heitan pott“. Það hafa þeir
gert af hræðslu við háttvirta
kjósendur. Ein og ein rödd hefur
þó kveðið upp úr með þetta á
undanförnum árum, en raunhæf-
ar aðgerðir legið niðri og ráð-
stafanir ríkisstjórna beinlínis
aukið bæði eyðslu og fjárfest-
ingu.
Þjóðartekjur íslendinga eru
svo miklar, að allir þjóðfélags-
þegnar geta lifað mannsæmandi
menningarlífi af þeim einum
saman, og verða enda að byggja
framtíð sína á þeim. Hitt er svo
annað mál, hvernig þjóðartekj-
unum er skipt og hversu það
efnahagskerfi, sem við nú búum
við, verður lagfært.
Þjóðartekjurnar verða að nægja
ÞEIR, SEM LESA hinar hatrömu árásir Morg-
un blaðsins á núvei-andi ríkisstjórn, hljóta að hafa
tekið eftir því, að það hleypur alltaf yfir einn
kafla sögunnar, rétt eins og hann væri ekki til. Sá
kafli er um það ástand, sem var, þegar núverandi
ríkisstjórn var mynduð. Morgunblaðsmennirnir
kæra sig ekki um að rifja það upp, að flestar
meiri háttar framkvæmdir hér á landi, voru að
stöðvast eða algerlega strandaðar vegna fjár-
skorts, er þeir yfirgáfu stjórnarráðið. Utflutn-
ingsframleiðslan var líka komin að stöðvun, þrátt
fyrir bátagjaldeyri og stórfelldar uppbótar-
greiðslur. Núverandi ríkisstjórn varð að byrja á
því, að útvega útgerðinni hundruð milljóna kr.
til hjálpar, til þess að hún stöðvaðist ekki, og
þótti engum of mikil aðstoð veitt. Á þetta vill
Morgunblaðið sem minnst minnast. En þessar
staðreyndir eru engu að síður sá grundvöllur, sem
fyrrverandi stjórn hafði búið framtíðinni.
Einnig er það staðreynd, sem ckki verður
móti mælt, að allt frá dögum nýsköpunar-
stjórnarinnar frægu, undir forsæti Ólafs
Thors, hefur þjóðin cytt meiru en aflað hcfur
verið. Gullstraumar stríðsáranna og síðan
tckjumiklar framkvæmdir varnarliðsins og
Marshallgjafirnar höfðu vanafcst mjög mikla
cyðslu og fjárfestingu. En þcgar þessar lindir
liættu að streyma inn í cfnahagskerfið, var
haldið áfram að lifa ríkmannlcga. Framleiðsl-
an lamaðist og hinar fjárfrcku stórfram-
kvæmdir innan lands sultu.
Þá urðu stjórnarskipti. Án þess að til hafi kom-
ið stríðsgróði eða gjafafé, var hinni stórfelldu
uppbyggingu haldið áfram, en með erlendu láns-
fé. Á hálfu öðru ári hefur rösklega 380 milljónum
af erlendu lánsfé verið veitt inn í landið. Árang-
urinn af því er: Stórfelldar roforkuframkvæmdir,
á Austur- og Vesturlandi, virkjun við Sogið,
bygging sementsverksmiðjunnar, aukin aðstoð við'
ræktun landsins, efling Fiskveiðasjóðs og aukin
framlög til atvinnuaukningar í kauptúnum og
kaupstöðum. Framlciðslan hefur aukizt, atvinna
verið meiri en oft áður og fjárfesting að sjálf-
sögðu mjög mikil.
En mcnn skyldu hafa það í huga, að til
frambúðar getur þjóðin ekki eytt mciru cn
hún aflar, svo sem nú er gert. Það lögmál
stcndur óhaggað, en hefur vcrið sniðgcngið
svo herfilega, að þegar utanaðkomandi öfl,
svó sem hcimsstyrjöld og gjafapeningar, eru
ekki lcngur fyrir hcndi, er gripið til lántök-
unnar í stórum stíl, cn framlciðslan til út-
glutnings ckki lögð til grundvallar eyðslu
þjóðarinnar og fjárfestingar.
Þótt jafnan kunni að verða skiptar skoðanir um
það, hvenær og hve mikil lán sé réttmætt að taka
erlendis, til framkvæmda innanlands og aukning-
ar atvinnutækja, verður gjalddaginn ekki umflú-
inn, né heldur það, að skuldirnar verður að greiða
af útflutningsframleiðslunni.
Framundan blasa við hin óleystu verkefni og
svo mun jafnan verða. En hversu ört verða þau
leyst? Um þriðjungur þjóðarteknanna hefur farið
í fjárfestingu hér á landi undanfarin ár, og er það
meira en flestar aðrar þjóðir, ef ekki allar aðrar,
hafa getað leyft sér. Ennfremur hafa „luxusvör-
ÞEGAR HRÍÐUM linnti, sólar
naut og loks varð kyrrt veður og
bjart, var fagurt um að litast. —
Nær hvergi sá á dökkan díl, því
að snjórinn er svo jafnt fallinn,
loftið tært og heilnæmt og frost-
ið 10—17 stig síðustu dagana. Þá
loksins lagðist ísinn á Akureyr-
arpollinn og skautamönnum voru
engin takmörk sett um hraða eða
hlaupalengd. En einn dag aðeins
jar ísinn mannheldur, og var þá
þegar haldið fyrsta skautamót
vetrarins á Akureyri. Mörg
hundruð manns brugðu sér á
skauta og sleða og nokkrum datt
í hug að veiða upp um ísinn og
fá sér í soðið. En öll þessi dýrð
stóð aðeins einn dag, þá hlánaði
og ísinn varð meyr og viðsjáll á
söltu vatninu.
En unga fólkið hefur sannarlega
i fleiri hús að venda um vetrar-
íþróttir. Skíðabrekkurnar í næsta
nágrenni hafa sjaldan verið
betri en einmitt nú.
UNDANFARNA DAGA hefur
mátt sjá hópa af skólafólki á
skíðum, með bakpoka og svefn-
poka á baki, á leið til fjalla eða
á leiðinni heim úr fjallaferðum.
Gagnfræðaskólinn gaf skíðafrí
einn daginn og mátti minna sjá.
Hundruð ungmenna gripu skíðin
fegins hendi og er það víst ekki
tiltökumál eða harður dómur yfir
skólanum, þótt þess sé getið, að
þann morgunn geislaði hvert
andlit af ánægju og eldmóði,
venju fremur.
Og Menntskælingar lögðu leið
sína í Útgerð til að lifa útilegu-
mannalífi eftir nýjustu tízku,
einn eða tvo daga, undir umsjá
og í fylgd með kennurum eða
öðrum trúnaðarmönnum skólans.
Margt skólafólk er fremur fölt á
vangann af inniveru og bóklestri.
Útilegur með tilheyrandi göngu-
ferðum hleypa roða í kinnar og
stæla líkamann. Án þess að rök-
ræða um efnið og andann, eða
hlut hvors um sig fyrirskólunum,
held eg að útivist og íþróttum sé
ekki gert of hátt undir höfði í
skólum okkar yfirleitt.
Á BREKKUNUM eru skólarn-
ir með á þriðja þúsund nemend-
ur, kirkja, sundhöll og íþrótta-
hús, en niður á Oddeyri er unnið
af kappi í hraðfrystihúsinu, því
að Akureyrartogararnir fjórir
talsins koma hlaðnir með stuttu
millbili og losa afla sinn á land
til vinnslu. Þar eru einnig mörg
járn- og trésmíðaverkstæði, sem
hafa næg verkefni og í miðbæn-
um örvast verzlun og viðskipti
eftir því sem vegirnir um sveitir
opnast á ný. En þar hefur ríkt
hið versta ástand undanfarnar
vikur. Allir bílvegir lokuðust og
eðlilegar samgöngur trufluðust.
Mjólkin var flutt á stórum sleð-
um, sem dregnir voru af jarðýt-
um, því að bifreiðum var hvergi
komið við. Hins vegar var gripið
til bátanna um flutninga. Akur-
eyringar höfðu alltaf næga mjólk
en á fólksfáum sveitaheimilum
var ótíðarkaflinn hinn erfiðasti
og heggur auk þess drjúgt skarð
í tekjurnar, þar sem flutningur
hvers mjólkurlítra hefur farið
yfir eina krónu.
Þar sem vegirnir hafa verið
ruddir, og að því er unnið af
kappi síðustu dagana, eru ruðn-
ingarnir og bílagöngin hið eina,
sem sker hina endalausu og fag-
urhvítu snjóbreiðu. En þeir, sem
aka um vegina nú, sjá ekkert
annað en veginn, ruðningana til
beggja hliða og svo upp í heiðan
himininn.
OFANVERT við bæinn er hin
nýja búfjárræktarstöð eyfirzkra
bænda. Þar eru á annað hundrað
nautgripir. Þrír hópar af tilrauna
kvígum, sem eiga að sanna ágæti
feðra sinna, sæðingarstöðin með
tilheyrandi, tröllauknum kyn-
bótatörfum, er taka lagið þegar
ókunnugur kemur í fjósið. Bú-
fjárræktarstöðin er enn til húsa á
þrem stöðum, en nýbygging'ar að
Lundi sýna, að þessa starfsemi á
að færa saman.
Á öðrum stað þar efra er fjall-
að um hestana. Iiestamannafé-
lagið Léttir hefur þar tamninga-
stöð. Þar er margt hrossa og mis-
jafnra og meðal þeirra reglulegir
villihestar, sem eru svo trylltir
og jafnvel skapvondir, að hættu-
legt er að umgangast þá. Þar er
unnið mikið þolinmæðisverk og
er gaman að sjá þá breytingu á
hestunum, sem oft verður á
skömmum tíma, úr villtum,
hræddum hesti, í taminn góðhest,
sem ber traust til húsbónda síns.
Yfirleitt er búskapur stundað-
ur í útjöðrum bæjarins meira og
minna. Byggingar fyrir hesta,
kýr, kindur og hænsn þoka smátt
og smátt fyrir útfærslu byggð-
arinnar. En lítil hús úr hinum
undarlegustu og stundum einnig
litskrúðugustu byggingarefnum,
rísa bara örlítið utar. Þessi hús
standa lítið upp úr snjónum. En
þar eiga margir yndisstundir hjá
mállausum vinum. — x.
Akureyri, 27. febrúar 1958.
Fá styrki frá FAO
Tveir Finnai', einn Noi'ðmaður
og einn ísl. ei-u meðal þeirra
vísindamanna er hlotið hafa
styrki frá Matvæla- og landbún-
aðarstofnuninni (FAO). íslend-
ingurinn er Guðlaugur Hannes-
son, sem fær styrk til fi-amhalds-
náms í Boston.
„Eitrun fyrir rcfi o. fl.“
í „Degi“, 4.—6. tbl. þ. á., bii'tist grein með þessari
yfirskrift, eftir Guðmund B. Árnason, síðast bónda
á Þórunnarseli í Kelduhvei-fi. Hann er góðvinur
minn, og gömul i'efaskytta. í þessai'i gi'ein er hóg-
væidega deilt — eins og vænta mátti — á skoðanir
mínar, um áhrif sti-iknineitui's á íslenzka í-efastofn-
inn. En — þar sem eg vona, að geta endursent al-
vai-legi’i skeyti um þetta mál, á öðrum vígstöðvum,
er það ekki ætlun mín, með þessum orðum, að fara
hér í neitt tusk við þennan vin minn og starfs-
bróður.
Ástæðan fyrir því, að eg get ekki orða bundist,
er sú, að Guðmundur beinir skeytum að tveimur
afburða í-efaskyttum, þeim Jóni heitnum í Ljái'skóg
um og Guðmundi á Brekku. Fyrir þá báða stendur
mér næst að standa á verði. Eg er líka afrekum
þein-a og reynslu talsvei't kunnugui'.
------o-------
Þig grunar það, Guðmundur minn, að skoðun
Jóns í Ljárskógum, um að bitdýrin séu „varfærn-
ust afbrigði refanna“, sé ekki á rökum í'eist. Nú vil
eg spyrja þig: Hefur þú aldi'ei verið í nágrenni við
nýdrepið lamb, sem þú hefur eitthvað rótað við,
og fengið tækifæri til að sjá, — og festa í minni —■
hvernig dýrið, sem drap lambið, hagar sér næstu
nótt, er það vitjar þess? Vilt þú líka mótmæla því,
að bitdýr, og einnig ýmsar fleiri tófur — nú orðið
— beiti ekki oft hinni ótrúlegustu varfærni, við
allt matai'kyns, áður en þær voga að snerta það?
Þctta — er sú vai'færni, sem Jön í Ljái'skógum átti
— fyrst og frernst — við. Og slík vai'fæi'ni byggist
á bituri'i reynslu. Urn það er ástæðulaust að deila.
Eg verð því að játa, að eg finn til, þegar gamlir og
góðar refaskyttur, — halda þetta hugsanavillur,
eða máske ímyndun, og — því meii’, þegar það eru
vinir mínir, eins og þú.
Þá virðist þér líka, að við Guðmundur á Brekku
„flaski á því”, að hamla megi gegn yfirgangi refa,
með skotvopnum einum saman. Hvað höfum við
sýnt í verki? Og hver verður oftast endirinn, ef
margir hjálpast að? Á því sviði hef eg reynt að
vai-a alvarlega við amlóðaskapnum og eiturtrúar-
dalalæðunni. Eða — óttast þú ekkert, hvernig enda
muni einvígin við tæfur, ef alltaf fækkar þeim, sem
leggja vilja á sig, að eltast við þær, en í stað þess
sé ti’eyst á striknineitrun, í annað sinn?
Eg sé ekki betur, en hér stirni í hið stórhættulega
eðli trúarinnar. Á svipaða boða er líka stefnt með
því, að alltaf fækkar þeim, er sækja vilja sjóinn,
stikla við kýr og kindui’, og jafnvel — brölta bæj-
arleið, eftir rennisléttum vegum, í sólskini. Það er
þó ósvikin heilsubót. Þctta séi'ðu líka vel. Og þess
vegna ertu svona beizkyrtur í garð íslenzkrar æsku,
þar sem „mikill hluti hennar stritast nú við, að
sitja á skólabekkjum, vetur eftir vetur, og dreymir
þar um áframhaldandi setur, á mjúkum hægindum,
í húsum inni eða bílum“, eins og þú orðar það.
Nei, góði vinur. Slíkt fær ekki lengi staðist.
Skapgerð íslenzka veðui’fai'sins er þannig vaxin, og
— verður ávallt svo, bæði á sjó og landi, — að beita
þarf hai'ðneskju, þreki og þolinmæði, ef — sigur á
að vinnast. Það sama gildir einnig við íslenzka
fjallarefinn. Það þekkir þú sjálfui'. Og þá í'öltum
við aftur hlið við hlið. En þar sem mér finnst þú
hafa fullmiklar áhyggjur yfir framferði æskunnar,
á okkar blessaða landi, er mér sérstaklega ljúft, að
segja við þig nokkur huggunai-orð, að — skilnaði:
Mér virðist nefnilega margt benda til þess, að
æskan sjái sjálf, þegar á herðii', að — værðarvoð-
irnar gcta orðið háskagripir, hér við yzta haf. Og
einmitt þcss vcgna kunna hinar mörgu, ágætu
skyttur kaupstaðanna, að vakna, einhvern vorlang-
an daginn, og ganga í lið með þeim, sem enn hökta,
í einverunni, — um óbyggðir landsins, — á cftir
fjallarefunum viðsjálu og varfærnu, alveg eins og
þeir gerðu — vinirnir okkar — forðum, Jón í Ljár-
skógum og Guðmundur á Brekku. Þá mega þeir
vara sig. Því að þá verður líka þeirra eigin rödd
mcð, í sókninni, en — hún er þeim hættulegust.
12. febrúar 198.
Thcódór Gunnlaugsson frá Bjarmalandi.