Dagur - 26.04.1958, Page 5

Dagur - 26.04.1958, Page 5
Laugardaginn 26. apríl 1958 D A G U R 5 Er við heyrum Edinborgar get- 1 ið verður okkur fyrst í huga hin | fræga hátíð, sem þar er haldin ár hvert og stendur yfir þrjár vikur í ágúst og september. Síðan stofnað var fyrst til hátíðahalda þessara hafa þau gefið heildar- mynd þess, sem efst er á baugi í tónlist, leiklist, myndlist og öðru því, er horfir til aukinnar menn- ingar, auk þess sem kynnt eru klassisk skozt og ensk verk, t.d. mun Shakespeare vera fastur liður á hátíðinni. Það er líf og fjör á Edinborgarhátíðinni og þar •er meira að sjá og heyra en nokkur einn getur komist yfir. Það hýrnar yfir borginni í þrjár vikur, hversdagssvipurinn, sem hér er oft blandinn stífni og formfestu víkur fyrir brosmildu viðmóti alþjóðlegs leikvangs þar sem þúsundir ferðamanna hvað- anæva úr heiminum eru saman komnir. Borgin gjörbreytist og fleygir fyrir borð flestum þeim venjum, sem annars eru haldnar af stífni. Veitingahúsin eru opin fram á rauða nótt, það spretta upp næturklúbbar og „kabarett- ar“, sem skotar eiga ekki að venjast, tónleikahöllum er jafn- vel breytt í hátíðarklúbba og mótstaði fyrir þessa marglitu hjörð. Það er sem borgin láti einskis ófreistað til að gera þeim, sem gestkomnir eru, dvölina sem yndislegasta, fléttar saman græskulaust gaman og háleita list, svo að hver sá, er hátíðina sækir á sér fagrar minningar, hvort sem hann undi við forkunn arfögur trjágöng og rósabeð í skrúðgörðum eða sækir skemmt- anir í leikhús borgarinnar, sem auka á virðuleik sinn með súlna- röðum og bogagöngum. En við, sem dveljum hér við Frægar myndir í Nýja-Bíó Eins og kunnugt er hefur Nýja- bíó sýnt að undanförnu stór- myndirnar „Eg græt að morgni“ og „Stúlkan við fljótið", sem hafa nú fengið fádæma aðsókn. Næsta mynd sem Nýja-Bíó sýnir er svo stórmyndin „Anastasia", sem er byggð á ævi stúlkunnar, sem deilt er um, hvort sé Anas- tasia keisaradóttir, eða er hún bara svikari? Þótt myndin sé all- mjög frábrugðin staðreyndunum þá byggist hún samt í aðalatrið- um á lífi þessarar óhamingju- sömu konu. Aðalhlutverkið er leikið af hinni frægu leikkonu Ingrid Bergmann og Yul Brynn- er,. Bergmann fékk Oslai'-verð- launin fyrir leik sinn í þessari mynd. Yul Brynnei' er talinn mjög sérkennilegur leikari, sem hefur á skömmum tíma aflað séi' mikilla vinsælda og frægðar. Kvenfólki þykir hann hafa mik- inn kynþokka (þrátt fyrir krúnu rakaðan skallann — eða kannske einmitt þess vegna) — og þykir hann leyndai'dómsfullur í meira lagi. — Þar næst mun Nýja-Bíó sýna „írskt blóð“ eftir sam- nefndx'i skáldsögu Helgu Moray, sem komið hefur út í íslenzkri þýðingu. Aðalhlutvei'k: Susan Hayward og Robei't Taylor. — „Svikarinn“ (Betrayed) með Clark Gable og Lönu Turner í aðalhlutvei'kinu. — „Cai'men Jones“, en mynd þessi er færð í nútímabúning eftir óperunni „Carmen“. STÍLKORN FRÁ EDINBORG nám mætum Edinborg í hvers- dagsbúningnum, og sem slík er hún þvinguð og foi-mföst, og ugg- ir mig að íslendingum þyki dauft hér, en þó er Edinboi'g alltaf fög- ur, og það er „sjai'mi“ yfir venj- um Skotanna og stolti, en glettni- leg stemning yfir byggingunum sumum ævafoi-num. Sögufræg- asta bygging boi'garinnar og stolt hennar er kastalinn. Raunar veit enginn upphaf kastalans, en hæð in, sem hann er byggður á er hið bezta vígi frá náttúrunnar hendi og illsótt fi-á öllum hliðum. Kast- alinn var fyi'st konunglegt að- setur í byrjun 11. aldar, er Malc- olm II. hafði þar búsetur, en á fylgjandi öldum urðu þar hinir blóðugustu atburðir í styrjöldum Skotlands og Englands, en einn- Hluti kastalans séður frá Princes Street. ig höfðu konungarnir aðsetur þar, er þeir böi'ðu á aðalsmönnum, sem reyndust þeim uppvöðslu- samir. Enn getur maður skoðað herbergið, þar sem Maria Stuart ól son sinn, er síðar vai'ð Jakob I. í gegnum aldix'nar hefur kast alinn verið endurbyggður hvað eftir annað, svo að elztu bygg ingai-nar sem nú standa eru frá 15. öld. Það er sem að flet'ta upp í sögubók er kastalahliðið opnast, og maður gengui' yfir vindubrúna á vit þessara öldnu hernaðar- mannvii'kja og konungsbústað, sem einnig var blóðugur vígvöll- ur og vettvangur galdrabrenna og harðvítugra vígaferla. Ein fegui'sta byggingin á kastala- klettinum er þó ný. Kapellan, sem reyst var til minningar um hina tvö hundruð þúsund Skota, er féllu í heimstyrjöldinni fyrri. Byggingin er lystilega felld inn í hinn foi'na stíl kastalans og styng ur hvei'gi í stúf. Að innan er kap ellan hátíðleg alsett lágmyndum, er minna á hinar föllnu hetjur. Hér ei' engum gleymt, jafnvel dýranna, sem urðu að liði, er get- ið. Gluggar byggingarinnar eru gerðir af mikilli list og segja fram sögu þjóðarinnar í stórum drátt- um og glóandi litum. Þó að kast- alinn sé virðulegastur og mei'ki- legastur foi'nra minja og bygg- inga er þó undragrúi minnis- merkja, sem bera vitni um bar- áttu og þróupn þjóðarinnar ogmá vafalítið telja Edinboi'g ganga London næst brezkra boi-ga hvað víkur í-eisn sögulegra minja, enda fékk Edinborg boi-garréttindi ár- ið 1128 og hefui' lengst af vei'ið höfuðbórg þjóðarinnar. Mér býr í grun, að einhvei'jir heima hefðu ef til vill áhuga á lífi og samtökum íslendinga á þessum sögufræga vettvangi, og Kristinn G. Jóhannsson. því gei'ði eg það að setjast að stíl- korni þessu. Meginstoð samtaka landa hér er félag það, sem ber nafnið „Félag Islendinga í Skot- landi‘V Félag þetta var upphaf- lega myndað af sex stúdentum, sem mættu á stofnfundinum, er haldinn var 19. júní 1945 og báru þá samtökin stúdentafélagsnafn, en síðan var hliðrað til og öllum leyfileg innganga. Þó að nafn- breytingin hafi oi'ðið, ríkir þó enn hinn sami og glaðværi stú- dentaandi í félaginu, og stundar enda meginþorri meðlimanna há- skólanám hér. Svo segir í félags- lögum, að megintilgangur félags- ins sé að viðhalda félagslífi ís- lendinga í Skotlandi, iðka þjóð- lega siðu, efla með sér samheldni og samvinnu og halda uppi sem nánustu sambandi við heima- landið. En til þess að ná þessum tilgangi sínum efnir félagið í-eglulega til gleði- og fræðslu- funda. Svo virðist mér, er eg les yfir fundargerðir félagsins, að það hafi verið trútt tilgangi sín- um og staðið með sóma í stöðu sinni. Það hefur verið mér alls óblandin ánægja að sækja fundi þá, er félagið hefur efnt til í vet ur, og er það þá fyi’st ærið ánægjuefni að leggja til hliðar sína bækluðu skozku og tala móðurmálið, enda er mikið talað og af móði. Ymist brestur mál að stemningin verði svipuð og þegar ferðamaður gisti bóndabæ fyi'r á tímum og settist að veit- ingum í baðstofunni. Heimilis- fólkið þyi'pist um gestinn og fi'egnar helztu atbui'ði umheims- ins. Okkur verður dæmi bað- stofubúanna og spyrjum gestinn í þaula á gamla vísu um veðurfar og vinstristjórn, minna um skepnuhöld í hans heimasveit. Allir fara fundirnir vel og skipu- lega fram og eru sæmilegir þeim er að þeim standa. Það var sl. fe- bfúar að fundur var haldinn að Maitland hóteli, West End. Mót þetta bar aðalfundarnafn, og svo sem venja er, var þá gengið til stjórnarkjörs. Svo fór, að for- maður var kjöi'inn Gylfi Ás- mundsson, er stundar hér sálar- fi'æði, Ingólfur Ái-mannsson, er les veðurfræði var útnefndur gjaldkeri, en Kristinn Jóhanns- son, sem stundar listnám, ritari. Fráfarandi formaður var Páll S. Árdal, sem hefur á höndum kennslu í heimspeki við háskól- ann. Það er von hinnar nýkjörnu stjói'nar, að hún megi standa sig eigi síður en sú, er frá fór, og halda uppi félagsstarfsemi ís- lendinga í Skotlandi enn um sinn. Svo sem fyrr greinir byggist félag okkar að mestu á stúdent um þeim, er stunda nám við há skólann. Háskóli þessi var stofn- aður árið 1582, og má því segja, að hann standi á gömlum mei’g. Höfuðstöðvar háskólans eru í virðulegri byggingu á Suðurbrú, en á síðai-i árum hefur skólinn fæi't út kvíarnar, og standa byggingar hans dreifðar um- hvei'fis gamla skólahúsið. Mikið orð fei' af skólanum, og einkum af læknadeildinni, sem þykir gefa hina pi'ýðilegustu menntun. Nú munu sækja skólann rúm sex þúsund stúdenta, ei' sækja fyx-ir- lestra hjá þeim 50 prófessorum, sem við hann starfa. Þar eð eg stunda ekki nám við háskólann, ætla eg mér ekki þá dul að fella neinn dóm um hann. En eg sé háskólalífið fyrir mér sem listilegan glitvef mannvits og þekkingar, æskufjör og gáska stúdentanna, sem glitrandi ívaf. Menn koma hér saman til að æfa og styrkjar vængi þekkingar sinnai’, að þeir vei’ði hæfari til hugarflugs, hefji sig yfir foi’sælu- dal foi'dóma og fáfræði, en hvei'fi á vit betri heima, þar sem yfir- veguð íhugun er ofstæki beti'i, og ófriður víkur fyrir stilltri meðalgöngu. Eg er nú orðinn nokkuð lang- orður um þessa aðra heimaborg okkar íslenzki'a námsmanna í Skotlandi og þar eð eg sé, að þröstui’inn flýgur fyrir gluggann minn, bið eg hann að skila kveðju minni og félaga minna heim, og eg veit að vorboðinn ljúfi kemur kveðjunni til skila. Edinborg 15. apríl 1958. Kristinn Jóhannsson. Farfuglarnir koma SANDLOAN Minnismerki um Sir Waltcr Scott við Princes Strcet. flóðið niður bröttuhlíð bíi'æfinna stjói-nmálaskoðana eða stillist og staðnar á sólvangi ljúfra minn- inga, er rifjaðar eru upp góðra vina fundir heima á Fróni. Menn ræða nám sitt fram og aftur og leita ráða þeirra, er þegar hafa gengið undir eldskírn háskólaa- ^iámsins, og svo er líka sungið, — og hvílíkur reginhávaði. Eg veit ekki hve listilegur söngurinn er, en innlifunin er undraverð og lýsir sér í hvei'ju andliti. Stund- um ber það við, að við fáum ferðamenn á fundi, og eru þeir ætíð velkomnir og rnestu aufúsu- gestir. Við slíkt tækifæri álít eg Nú ei-u sandlóurnar komnar, og sá eg fyrstu fimm fuglana hér á Leirunum á miðvikudaginn 23. api'íl. í fyrra komu þær fyrst hér á Leirurnar 21. apríl. Það mun nú bætast smátt og smátt við þær, þar til seinnipartinn í maí, að þær verða að mestu eða öllu leyti komnai'. Þá fara þær að hverfa héðan úr fjörunum og di'eifa sér víðs vegar og vitja vai'plandanna. (Nokkur hluti af sandlóunum hér í fjörunum, eru sandlóur, sem eru á leið lengi'a norður, til Norð-austur Græn- lands. Þær hafa hér viðdvöl í nokkrar vikur á meðan snjóa er að leysa þar norður frá, en halda svo áfram norður eftir seinustu dagana í maí. í Grænlandsleið- angi'i Náttúrugripasainsins sáum við fyi’stu sandlóuna þar norður frá 26. maí.) Sandlóan heldur mest til á söndum og ieirum við sjó og vötn. Aðalfæða hennar er skordýr, einkum skordýralirfur, marflær, flugur, smábjöllur og ormar. Varpstaði velur hún sér á mal- ai'kömbum við sjó, melöldum eða grýttum eyrum. Hi'eiðrið er.of- ui'lítil lægð í mölina eða sandinn, og raðar hún smærri steinum í botn og hliðar þessa litla bolla. Þarna verpir hún eggjunum og eru þau svo samlit umhverfinu, að ei'fitt er að finna þau, enda neytir hún allra bragða til þess að villa fyrir mönnum. Jafnvel þegar maður er langt frá hi'eiðr- inu er sandlóan komin á móti manni og í'eynir að nai'X’a mann í allar áttir fi'á hreiðrinu. Hún hleypur spöl, stanzar andartak og tekur svo aftur á sprett með svo tíðum fótaburði, að varla festir auga. Vai'pið byi'jar venju- lega í byi'jun júní, fer þó nokkuð eftir tíðai'fai'i. Eggin eru tíðast 4 og tekur klakið urn þrjár vikui'. Ef óboðinn gestur nálgast hreiðr- ið þegar eggin eru oi'ðin mikið unguð eða þegar ungarnir eru rétt ski'iðnir úr eggjunum, bera foi'eldi'arnir sig mjög illa. Þau kvaka aumlega og skríða um eins og helsæi’ð og rejma á þann hátt að leiða athyglina að sér og bjai'ga með því afkvæmum sín- um. Eftir 2—3 vikui' eru ungai'nir fai'nir að flögra og nær fullfleygir fjögun-a vikna gamlii'. Seinni hluta ágústmánaðar fara sandló- urrjar, ungar og fullox'ðnir fuglar, að safnast í hópa í fjörurnar og á leii'ur við sjóinn og dvelja þar um tíma og safna kröftum undir flugið yfir hafið, til vetrarheim- kynnanna. Héðan hvei’fa þær í september ásamt sandlóunum frá Grænlandi, sem fylgja þeim suð- ux' yfir hafið. Kr. Geirmundsson.

x

Dagur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.