Dagur - 26.04.1958, Page 5
Laugardaginn 26. apríl 1958
D A G U R
5
Er við heyrum Edinborgar get- 1
ið verður okkur fyrst í huga hin |
fræga hátíð, sem þar er haldin ár
hvert og stendur yfir þrjár vikur
í ágúst og september. Síðan
stofnað var fyrst til hátíðahalda
þessara hafa þau gefið heildar-
mynd þess, sem efst er á baugi í
tónlist, leiklist, myndlist og öðru
því, er horfir til aukinnar menn-
ingar, auk þess sem kynnt eru
klassisk skozt og ensk verk, t.d.
mun Shakespeare vera fastur
liður á hátíðinni. Það er líf og
fjör á Edinborgarhátíðinni og þar
•er meira að sjá og heyra en
nokkur einn getur komist yfir.
Það hýrnar yfir borginni í þrjár
vikur, hversdagssvipurinn, sem
hér er oft blandinn stífni og
formfestu víkur fyrir brosmildu
viðmóti alþjóðlegs leikvangs þar
sem þúsundir ferðamanna hvað-
anæva úr heiminum eru saman
komnir. Borgin gjörbreytist og
fleygir fyrir borð flestum þeim
venjum, sem annars eru haldnar
af stífni. Veitingahúsin eru opin
fram á rauða nótt, það spretta
upp næturklúbbar og „kabarett-
ar“, sem skotar eiga ekki að
venjast, tónleikahöllum er jafn-
vel breytt í hátíðarklúbba og
mótstaði fyrir þessa marglitu
hjörð. Það er sem borgin láti
einskis ófreistað til að gera þeim,
sem gestkomnir eru, dvölina sem
yndislegasta, fléttar saman
græskulaust gaman og háleita
list, svo að hver sá, er hátíðina
sækir á sér fagrar minningar,
hvort sem hann undi við forkunn
arfögur trjágöng og rósabeð í
skrúðgörðum eða sækir skemmt-
anir í leikhús borgarinnar, sem
auka á virðuleik sinn með súlna-
röðum og bogagöngum.
En við, sem dveljum hér við
Frægar myndir í
Nýja-Bíó
Eins og kunnugt er hefur Nýja-
bíó sýnt að undanförnu stór-
myndirnar „Eg græt að morgni“
og „Stúlkan við fljótið", sem
hafa nú fengið fádæma aðsókn.
Næsta mynd sem Nýja-Bíó sýnir
er svo stórmyndin „Anastasia",
sem er byggð á ævi stúlkunnar,
sem deilt er um, hvort sé Anas-
tasia keisaradóttir, eða er hún
bara svikari? Þótt myndin sé all-
mjög frábrugðin staðreyndunum
þá byggist hún samt í aðalatrið-
um á lífi þessarar óhamingju-
sömu konu. Aðalhlutverkið er
leikið af hinni frægu leikkonu
Ingrid Bergmann og Yul Brynn-
er,. Bergmann fékk Oslai'-verð-
launin fyrir leik sinn í þessari
mynd. Yul Brynnei' er talinn
mjög sérkennilegur leikari, sem
hefur á skömmum tíma aflað séi'
mikilla vinsælda og frægðar.
Kvenfólki þykir hann hafa mik-
inn kynþokka (þrátt fyrir krúnu
rakaðan skallann — eða kannske
einmitt þess vegna) — og þykir
hann leyndai'dómsfullur í meira
lagi. — Þar næst mun Nýja-Bíó
sýna „írskt blóð“ eftir sam-
nefndx'i skáldsögu Helgu Moray,
sem komið hefur út í íslenzkri
þýðingu. Aðalhlutvei'k: Susan
Hayward og Robei't Taylor. —
„Svikarinn“ (Betrayed) með
Clark Gable og Lönu Turner í
aðalhlutvei'kinu. — „Cai'men
Jones“, en mynd þessi er færð í
nútímabúning eftir óperunni
„Carmen“.
STÍLKORN FRÁ EDINBORG
nám mætum Edinborg í hvers-
dagsbúningnum, og sem slík er
hún þvinguð og foi-mföst, og ugg-
ir mig að íslendingum þyki dauft
hér, en þó er Edinboi'g alltaf fög-
ur, og það er „sjai'mi“ yfir venj-
um Skotanna og stolti, en glettni-
leg stemning yfir byggingunum
sumum ævafoi-num. Sögufræg-
asta bygging boi'garinnar og stolt
hennar er kastalinn. Raunar veit
enginn upphaf kastalans, en hæð
in, sem hann er byggður á er hið
bezta vígi frá náttúrunnar hendi
og illsótt fi-á öllum hliðum. Kast-
alinn var fyi'st konunglegt að-
setur í byrjun 11. aldar, er Malc-
olm II. hafði þar búsetur, en á
fylgjandi öldum urðu þar hinir
blóðugustu atburðir í styrjöldum
Skotlands og Englands, en einn-
Hluti kastalans séður frá Princes
Street.
ig höfðu konungarnir aðsetur þar,
er þeir böi'ðu á aðalsmönnum,
sem reyndust þeim uppvöðslu-
samir. Enn getur maður skoðað
herbergið, þar sem Maria Stuart
ól son sinn, er síðar vai'ð Jakob
I. í gegnum aldix'nar hefur kast
alinn verið endurbyggður hvað
eftir annað, svo að elztu bygg
ingai-nar sem nú standa eru frá
15. öld. Það er sem að flet'ta upp í
sögubók er kastalahliðið opnast,
og maður gengui' yfir vindubrúna
á vit þessara öldnu hernaðar-
mannvii'kja og konungsbústað,
sem einnig var blóðugur vígvöll-
ur og vettvangur galdrabrenna
og harðvítugra vígaferla. Ein
fegui'sta byggingin á kastala-
klettinum er þó ný. Kapellan,
sem reyst var til minningar um
hina tvö hundruð þúsund Skota,
er féllu í heimstyrjöldinni fyrri.
Byggingin er lystilega felld inn í
hinn foi'na stíl kastalans og styng
ur hvei'gi í stúf. Að innan er kap
ellan hátíðleg alsett lágmyndum,
er minna á hinar föllnu hetjur.
Hér ei' engum gleymt, jafnvel
dýranna, sem urðu að liði, er get-
ið. Gluggar byggingarinnar eru
gerðir af mikilli list og segja fram
sögu þjóðarinnar í stórum drátt-
um og glóandi litum. Þó að kast-
alinn sé virðulegastur og mei'ki-
legastur foi'nra minja og bygg-
inga er þó undragrúi minnis-
merkja, sem bera vitni um bar-
áttu og þróupn þjóðarinnar ogmá
vafalítið telja Edinboi'g ganga
London næst brezkra boi-ga hvað
víkur í-eisn sögulegra minja, enda
fékk Edinborg boi-garréttindi ár-
ið 1128 og hefui' lengst af vei'ið
höfuðbórg þjóðarinnar.
Mér býr í grun, að einhvei'jir
heima hefðu ef til vill áhuga á
lífi og samtökum íslendinga á
þessum sögufræga vettvangi, og
Kristinn G. Jóhannsson.
því gei'ði eg það að setjast að stíl-
korni þessu. Meginstoð samtaka
landa hér er félag það, sem ber
nafnið „Félag Islendinga í Skot-
landi‘V Félag þetta var upphaf-
lega myndað af sex stúdentum,
sem mættu á stofnfundinum, er
haldinn var 19. júní 1945 og báru
þá samtökin stúdentafélagsnafn,
en síðan var hliðrað til og öllum
leyfileg innganga. Þó að nafn-
breytingin hafi oi'ðið, ríkir þó
enn hinn sami og glaðværi stú-
dentaandi í félaginu, og stundar
enda meginþorri meðlimanna há-
skólanám hér. Svo segir í félags-
lögum, að megintilgangur félags-
ins sé að viðhalda félagslífi ís-
lendinga í Skotlandi, iðka þjóð-
lega siðu, efla með sér samheldni
og samvinnu og halda uppi sem
nánustu sambandi við heima-
landið. En til þess að ná þessum
tilgangi sínum efnir félagið
í-eglulega til gleði- og fræðslu-
funda. Svo virðist mér, er eg les
yfir fundargerðir félagsins, að
það hafi verið trútt tilgangi sín-
um og staðið með sóma í stöðu
sinni. Það hefur verið mér alls
óblandin ánægja að sækja fundi
þá, er félagið hefur efnt til í vet
ur, og er það þá fyi’st ærið
ánægjuefni að leggja til hliðar
sína bækluðu skozku og tala
móðurmálið, enda er mikið talað
og af móði. Ymist brestur mál
að stemningin verði svipuð og
þegar ferðamaður gisti bóndabæ
fyi'r á tímum og settist að veit-
ingum í baðstofunni. Heimilis-
fólkið þyi'pist um gestinn og
fi'egnar helztu atbui'ði umheims-
ins. Okkur verður dæmi bað-
stofubúanna og spyrjum gestinn í
þaula á gamla vísu um veðurfar
og vinstristjórn, minna um
skepnuhöld í hans heimasveit.
Allir fara fundirnir vel og skipu-
lega fram og eru sæmilegir þeim
er að þeim standa. Það var sl. fe-
bfúar að fundur var haldinn að
Maitland hóteli, West End. Mót
þetta bar aðalfundarnafn, og svo
sem venja er, var þá gengið til
stjórnarkjörs. Svo fór, að for-
maður var kjöi'inn Gylfi Ás-
mundsson, er stundar hér sálar-
fi'æði, Ingólfur Ái-mannsson, er
les veðurfræði var útnefndur
gjaldkeri, en Kristinn Jóhanns-
son, sem stundar listnám, ritari.
Fráfarandi formaður var Páll S.
Árdal, sem hefur á höndum
kennslu í heimspeki við háskól-
ann. Það er von hinnar nýkjörnu
stjói'nar, að hún megi standa sig
eigi síður en sú, er frá fór, og
halda uppi félagsstarfsemi ís-
lendinga í Skotlandi enn um
sinn.
Svo sem fyrr greinir byggist
félag okkar að mestu á stúdent
um þeim, er stunda nám við há
skólann. Háskóli þessi var stofn-
aður árið 1582, og má því segja,
að hann standi á gömlum mei’g.
Höfuðstöðvar háskólans eru í
virðulegri byggingu á Suðurbrú,
en á síðai-i árum hefur skólinn
fæi't út kvíarnar, og standa
byggingar hans dreifðar um-
hvei'fis gamla skólahúsið. Mikið
orð fei' af skólanum, og einkum
af læknadeildinni, sem þykir
gefa hina pi'ýðilegustu menntun.
Nú munu sækja skólann rúm sex
þúsund stúdenta, ei' sækja fyx-ir-
lestra hjá þeim 50 prófessorum,
sem við hann starfa.
Þar eð eg stunda ekki nám við
háskólann, ætla eg mér ekki þá
dul að fella neinn dóm um hann.
En eg sé háskólalífið fyrir mér
sem listilegan glitvef mannvits og
þekkingar, æskufjör og gáska
stúdentanna, sem glitrandi ívaf.
Menn koma hér saman til að æfa
og styrkjar vængi þekkingar
sinnai’, að þeir vei’ði hæfari til
hugarflugs, hefji sig yfir foi’sælu-
dal foi'dóma og fáfræði, en hvei'fi
á vit betri heima, þar sem yfir-
veguð íhugun er ofstæki beti'i,
og ófriður víkur fyrir stilltri
meðalgöngu.
Eg er nú orðinn nokkuð lang-
orður um þessa aðra heimaborg
okkar íslenzki'a námsmanna í
Skotlandi og þar eð eg sé, að
þröstui’inn flýgur fyrir gluggann
minn, bið eg hann að skila
kveðju minni og félaga minna
heim, og eg veit að vorboðinn
ljúfi kemur kveðjunni til skila.
Edinborg 15. apríl 1958.
Kristinn Jóhannsson.
Farfuglarnir koma
SANDLOAN
Minnismerki um Sir Waltcr Scott
við Princes Strcet.
flóðið niður bröttuhlíð bíi'æfinna
stjói-nmálaskoðana eða stillist og
staðnar á sólvangi ljúfra minn-
inga, er rifjaðar eru upp góðra
vina fundir heima á Fróni. Menn
ræða nám sitt fram og aftur og
leita ráða þeirra, er þegar hafa
gengið undir eldskírn háskólaa-
^iámsins, og svo er líka sungið, —
og hvílíkur reginhávaði. Eg veit
ekki hve listilegur söngurinn er,
en innlifunin er undraverð og
lýsir sér í hvei'ju andliti. Stund-
um ber það við, að við fáum
ferðamenn á fundi, og eru þeir
ætíð velkomnir og rnestu aufúsu-
gestir. Við slíkt tækifæri álít eg
Nú ei-u sandlóurnar komnar, og
sá eg fyrstu fimm fuglana hér á
Leirunum á miðvikudaginn 23.
api'íl. í fyrra komu þær fyrst hér
á Leirurnar 21. apríl. Það mun
nú bætast smátt og smátt við
þær, þar til seinnipartinn í maí,
að þær verða að mestu eða öllu
leyti komnai'. Þá fara þær að
hverfa héðan úr fjörunum og
di'eifa sér víðs vegar og vitja
vai'plandanna. (Nokkur hluti af
sandlóunum hér í fjörunum, eru
sandlóur, sem eru á leið lengi'a
norður, til Norð-austur Græn-
lands. Þær hafa hér viðdvöl í
nokkrar vikur á meðan snjóa er
að leysa þar norður frá, en halda
svo áfram norður eftir seinustu
dagana í maí. í Grænlandsleið-
angi'i Náttúrugripasainsins sáum
við fyi’stu sandlóuna þar norður
frá 26. maí.) Sandlóan heldur
mest til á söndum og ieirum við
sjó og vötn. Aðalfæða hennar er
skordýr, einkum skordýralirfur,
marflær, flugur, smábjöllur og
ormar.
Varpstaði velur hún sér á mal-
ai'kömbum við sjó, melöldum eða
grýttum eyrum. Hi'eiðrið er.of-
ui'lítil lægð í mölina eða sandinn,
og raðar hún smærri steinum í
botn og hliðar þessa litla bolla.
Þarna verpir hún eggjunum og
eru þau svo samlit umhverfinu,
að ei'fitt er að finna þau, enda
neytir hún allra bragða til þess
að villa fyrir mönnum. Jafnvel
þegar maður er langt frá hi'eiðr-
inu er sandlóan komin á móti
manni og í'eynir að nai'X’a mann í
allar áttir fi'á hreiðrinu. Hún
hleypur spöl, stanzar andartak
og tekur svo aftur á sprett með
svo tíðum fótaburði, að varla
festir auga. Vai'pið byi'jar venju-
lega í byi'jun júní, fer þó nokkuð
eftir tíðai'fai'i. Eggin eru tíðast 4
og tekur klakið urn þrjár vikui'.
Ef óboðinn gestur nálgast hreiðr-
ið þegar eggin eru oi'ðin mikið
unguð eða þegar ungarnir eru
rétt ski'iðnir úr eggjunum, bera
foi'eldi'arnir sig mjög illa. Þau
kvaka aumlega og skríða um eins
og helsæi’ð og rejma á þann hátt
að leiða athyglina að sér og
bjai'ga með því afkvæmum sín-
um. Eftir 2—3 vikui' eru ungai'nir
fai'nir að flögra og nær fullfleygir
fjögun-a vikna gamlii'. Seinni
hluta ágústmánaðar fara sandló-
urrjar, ungar og fullox'ðnir fuglar,
að safnast í hópa í fjörurnar og á
leii'ur við sjóinn og dvelja þar
um tíma og safna kröftum undir
flugið yfir hafið, til vetrarheim-
kynnanna. Héðan hvei’fa þær í
september ásamt sandlóunum frá
Grænlandi, sem fylgja þeim suð-
ux' yfir hafið.
Kr. Geirmundsson.